Fobia

to zaburzenie nerwicowe, którego objawem osiowym jest uporczywy lęk przed różnymi określonymi sytuacjami, zjawiskami lub przedmiotami, związany z unikaniem sytuacji wywołujących go i utrudnieniem funkcjonowania w społeczeństwie. Fobie wywołane są przez pewne sytuacje lub obiekty zewnętrzne wobec osoby przeżywającej lęk, które obiektywnie nie są niebezpieczne. Cierpi na nie około 10% ludzkości.

Zasadniczy obraz fobii to przesadne reakcje zaniepokojenia i trwogi, pomimo świadomości o irracjonalności własnego lęku i zapewnień, że obiekt strachu nie stanowi realnego zagrożenia. Co więcej powoduje to chęć ukrycia fobii i odkrycie, lub nawet samo myślenie o odkryciu przez kogoś przypadłości może prowadzić do ataków paniki.

DSM IV (klasyfikacja zaburzeń psychicznych) dzieli fobie na specyficzne i fobię społeczną. Fobie specyficzne to fobie przed: zwierzętami, obiektami, sytuacjami społecznymi (np. zamknięte pomieszczenia, windy) krwią i zranieniem, chorobami czy śmiercią. Fobia sytuacyjna związana jest z lękiem przed wykonaniem jakiejś zawstydzającej czynności na oczach innych ludzi i nieumiejętności jej kontrolowania-zatrzymania np. potrzeba fizjologiczna oddania kału, moczu itp. Czasem poczucie strachu wywołuje już sama myśl o braku kontroli nad własnym zachowaniem. ICD-10 wyróżnia wśród zaburzeń lękowych w postaci fobii (F40) agorafobię, fobie społeczne, specyficzne (izolowane) postaci fobii, inne zaburzenia lękowe w postaci fobii oraz fobie bliżej nie określone.

Podobnie jak w przypadku innych (zaburzeń lękowych), fobia zazwyczaj wiąże się z objawami psychosomatycznymi, na przykład z przyspieszeniem bicia serca, suchością w ustach, szczękościskiem, nadmiernym poceniem się, zawrotami głowy oraz poczuciem utraty kontroli nad swoim zachowaniem lub subiektywnym poczuciem choroby psychicznej. Zdarza się, że lęk fobiczny współistnieje z epizodami depresji, może wywołać stan przedzawałowy, ustanie bicia serca, drętwienie kończyn, znaczny spadek lub wzrost ciśnienia, bezdech, duszności, zaburzenia spostrzegania i mowy, ucisk na klatkę piersiową, głowę, nos lub brzuch i in.; może prowadzić do omdleń oraz arytmii serca.

Fobie są całkowicie uleczalne w procesie psychoterapeutycznym.

Postaci fobii

• agorafobia F40.0 (10 - 50% wszystkich fobii, początek we wczesnej dorosłości)

• fobia społeczna F40.1 (10% wszystkich fobii, początek w adolescencji)

• Specyficzne (izolowane) postacie fobii F40.2 (fobie proste)

• fobie dotyczące zwierząt i owadów (zoofobie)

(5 - 15% wszystkich fobii, początek w dzieciństwie); lęk może występować nie tylko przed samymi zwierzętami, ale także przedstawiającymi je zdjęciami i obrazkami i wszystkim co może kojarzyć im się z obiektem lęku

• agrizoofobia - lęk przed dzikimi zwierzętami

• ailurofobia (felinofobia) - lęk przed kotami

• arachnofobia - lęk przed pająkami lub innymi bezkręgowcami zbliżonymi do nich wyglądem

• batrachofobia - lęk przed żabami

• entomofobia - lęk przed owadami

• equinofobia - lęk przed końmi

• ichtiofobia - lęk przed rybami

• galeofobia - lęk przed rekinami

• kynofobia - lęk przed psami

• ofidofobia - lęk przed wężami

• ornitofobia lub awizofobia - lęk przed ptakami

• reptilliofobia - lęk przed gadami

• rodentofobia - lęk przed gryzoniami

• fobie dotyczące elementów otoczenia naturalnego

(20% wszystkich fobii)

• aerofobia - lęk przed powietrzem (wiatr, przeciąg, podróż kolejką napowietrzną)

• antofobia - lęk przed kwiatami

• arsonofobia - lęk przed ogniem

• asfaltofobia - lęk przed wszechogarniającym asfaltem (szczególnie widoczna u ludzi zamieszkujących w dużych aglomeracjach miejskich)

• blanchofobia - lęk przed śniegiem

• brontofobia - lęk przed burzą

• hydrofobia - wstręt do picia wody

• keraunofobia - lęk przed piorunami

• mykofobia - wstręt do grzybów

• ovophobia - lęk przed jajkami

• fobie dotyczące urazów i chorób

(15 - 25% wszystkich fobii, początek w wieku średnim)

• aidsfobia - lęk przed zakażeniem wirusem HIV

• akarofobia - lęk przed roztoczami, zwłaszcza powodującymi świerzb

• algofobia - lęk przed bólem

• amathofobia - lęk przed kurzem

• arachibutyrofobia - lęk przed zarazkami

• bakteriofobia - lęk przed bakteriami

• dysmorfofobia (DMF) - lęk przed deformacją, zaburzenie spostrzegania własnego ciała, objaw anoreksji i treść urojeń hipochondrycznych w schizofrenii

• emetofobia - lęk przed wymiotowaniem, w niektórych przypadkach u osób cierpiących na tę fobię dochodzi do zaniku życia towarzyskiego i pojawiania się w publicznych miejscach (ze strachu że ktoś mógłby niedaleko nich zwymiotować), a także mogą występować zaburzenia w jedzeniu - chorzy mogą bać się że po zjedzeniu czegoś mogą zwymiotować; dlatego są często mylnie diagnozowani jako cierpiący na anoreksję

• erytrofobia - lęk przed zaczerwienieniem się (zwykle w momencie adolescencji lub jako symptom nerwicy lękowej)

• hemofobia - lęk przed widokiem krwi, (pobraniem krwi), występuje bradykardia i omdlenia,

• kancerofobia - lęk przed chorobami nowotworowymi

• maniafobia (agateofobia, dementofobia) - lęk przed chorobą psychiczną, szaleństwem

• mizofobia - lęk przed brudem (często z towarzyszącymi natręctwami (np. mycia rąk)), pojęcie zostało wprowadzone w 1879 przez Williama A. Hammonda,

• nozofobia - lęk przed zachorowaniem

• rytifobia - lęk przed zmarszczkami

• syfilidofobia - lęk przed zachorowaniem na syfilis

• tanatofobia - lęk przed śmiercią (objawia się uczuciami takimi jak: zbliżająca się utrata świadomości, stan przedzawałowy, ustanie bicia serca, zawroty głowy, drętwienie kończyn, kołatanie serca, znaczny spadek lub wzrost ciśnienia oraz pulsu, bezdech, duszności, ucisk na klatkę piersiową, głowę lub brzuch)

• tokofobia - lęk przed ciążą i porodem

• traumatofobia - lęk przed zranieniem

• trypanofobia - lęk przed zastrzykami

• wenerofobia - lęk przed chorobami wenerycznymi

• fobie sytuacyjne

• achluofobia (nyktofobia, skotofobia) - lęk przed ciemnością

• akrofobia - lęk wysokości

• aquafobia - lęk przed wodą

• cyberfobia - lęk przed korzystaniem z technicznych udogodnień informatycznych

• dromofobia - lęk przed podróżowaniem

• amaksofobia - lęk przed prowadzeniem samochodu

• awiofobia - lęk przed lataniem samolotem

• nautofobia - lęk przed rejsem statkiem

• siderodromofobia - lęk przed jazdą koleją

• gefyrofobia - lęk przed mostami(przed przekraczaniem mostów)

• glassofobia - lęk przed wystąpieniami publicznymi

• hypsofobia - lęk przed upadkiem w przepaść

• klaustrofobia - lęk przed zamkniętymi pomieszczeniami

• kleptofobia - lęk przed kradzieżą

• koitofobia - lęk przed stosunkiem płciowym

• odontofobia - lęk przed wizytą u stomatologa

• stasibasifobia - lęk przed staniem i chodzeniem (częste zaburzenie u osób w wieku podeszłym)

• basifobia - lęk przed chodzeniem

• stasifobia - lęk przed staniem

• tafefobia - lęk przed pogrzebaniem żywcem

• technofobia - lęk przed (zaawansowaną) techniką

• agorafobia- lęk przed otwartą przestrzenią

• aibofobia- lęk przed palindromami (to słowo też jest palindromem)

• arachibutyrofobia- lęk przed przyklejeniem się masła orzechowego do podniebienia(naprawdę)

• genufobia- lęk przed kolanami

• pupafobia- lęk przed lalkami

• cibusfobia - lęk przed piernikiem

• fobie dotyczące relacji interpersonalnych

• gamofobia - lęk przed zawarciem małżeństwa (patrz kompleks Piotrusia Pana, mizoandria)

• homofobia - lęk przed homoseksualistami

• ksenofobia - lęk przed obcymi ludźmi

• nekrofobia - lęk przed umarłymi

• gimnofobia - lęk przed nagością

• seksofobia - lęk przed płcią przeciwną

• androfobia - lęk przed mężczyznami (patrz: mizoandria)

• gynefobia - lęk przed kobietami (patrz: mizogynia)

• kaligynefobia - lęk przed pięknymi kobietami

• inne

• aichmofobia - lęk przed ostrymi przedmiotami

• aulofobia - lęk przed instrumentami muzycznymi, które kojarzą się z członkiem

• chrystofobia - potoczne określenie niechęci do chrześcijaństwa

• hytewafobia - lęk przed zapachami

• pekkatofobia - lęk przed popełnieniem grzechu

• triskaidekafobia - lęk przed liczbą 13 (liczbami feralnymi)

Przyczyny

Fobia może być nabyta poprzez warunkowanie klasyczne - gdy dana osoba kojarzy obiekt wywołujący lęk z niebezpieczeństwem. (Na przykład jako dziecko mogła być straszona pająkami, zamknięta w szafie, gdzie był pająk lub widziała paniczne reakcje swoich rodziców na pająka.) Takie wyjaśnienie oferują teorie behawiorystyczne.

Teorie wywodzące się z konwencji psychoanalitycznej, akcentujące znaczenie nieświadomości w ludzkim życiu postulują istnienie kilku mechanizmów powstawania reakcji fobicznych jak przeniesienie agresji, czy regresja. W wyniku przeniesienia obiekt lęku spostrzegany jest zagrażający, dochodzi do projekcji (przypisywania) własnych wypartych emocji obiektowi lęku. Zagrożenie wywoływać mogą własne niechciane i nieakceptowane emocje, jak agresja lub projekcja własnych skłonności z poprzednich faz rozwoju psychoseksualnego.

W psychologii ewolucyjnej akcentuje się przystosowawczą rolę fobii. Np. lęk przed pająkami, innymi jadowitymi owadami czy gadami był przystosowawczy z punktu widzenia przetrwania organizmów, toteż postawa taka jest związana z naszym repertuarem genowym i jest bardzo łatwo uaktywniana w codziennym życiu.

Leczenie

Jednym ze sposobów opanowywania fobii jest systematyczna desensytyzacja (odwrażliwianie), terapia taka polega na stopniowym konfrontowaniu pacjenta z przedmiotem jego lęku.

Stosuje się także wygaszanie reakcji poprzez tzw. zanurzanie, czyli doprowadzanie do kontaktu pacjenta z bodźcem lękowym, zamiast jego unikania - ogrody zoologiczne prowadzą kursy edukacyjne dotyczące ofidiofobii, na których zainteresowani mogą dowiedzieć się prawdy o wężach, ich zwyczajach i w jaki sposób należy się z nimi obchodzić.

Niekiedy stosowana jest także terapia implozywna.

W NLP jedną z metod terapii jest desensytyzacja w wyobraźni. Zakłada, że lęk jest odpowiedzią na błędy w postrzeganiu świata i zjawisk i stara się je naprawić. Dzięki tej metodzie możemy zredukować fobię do minimum, lub nawet zupełnie wyeliminować.

Psychoanalitycy postulują uświadomienie pacjentowi symbolicznych treści skrywających się pod postacią fobii. Na przykład lęk kobiety przed pająkiem może być przeniesieniem lęku przed agresywnym mężczyzną.

http://www.poradnikpr.info/?p=57

Badanie skuteczności leczenia fobii węży - eksperyment.

(Bandura, Blanchard, Ritter – 1969)

Porównanie 3 technik:

1. systematyczna desensytyzacja (odwrazliwianie)

2. modelowanie

1. wygaszanie zastępcze (vicarious)

2. modelowanie uczestniczące

Ad. 1) systematyczna desensytyzacja: kojarzenie wyobrażenia zagrażającej sytuacji z głęboką relaksacją.

Ad. 2a) wygaszanie zastępcze: obserwacja modeli wykonujących zachowania budzące strach bez szkodliwych konsekwencji dla siebie. Warunkiem wygaszenia strachu jest

nieobecność przewidywanych konsekwencji negatywnych.

Ad. 2b) modelowanie uczestniczące: pod kierunkiem przewodnika, który – jako model –

demonstruje zachowanie w warunkach bezpiecznej obserwacji, uczestnik przyłącza

się, a przewodnik stopniowo wycofuje.

2b)  procedura najtrwalsza; zmieniła także postawę wobec węża

1. modelowanie

Uczenie się polegające na obserwowaniu i naśladowaniu zachowania innych osób (wskazane w 1969r. przez A. Bandurę jako jeden z mechanizmów agresji). Powszechny mechanizm uczenia się zachowań, ważna technika terapii.

Eksperyment Vermonta – 1/3 dzieci oglądała film nierealistyczny (1): dzieci na filmie nie płakały po zastrzykach; 1/3 oglądała film realistyczny (2): dzieci płakały umiarkowanie lub krótko; 1/3 (tzw. grupa kontrolna – 3) nie oglądała filmu. Która grupa najmniej płakała po zastrzykach?  (2), GK, (1) – w tej kolejności!

Model nierealistyczny nie zmniejsza leku ponieważ nie pozwala na identyfikację. Najbardziej skuteczny model to taki, który przeżywa lek, ale sobie z nim radzi.

---