Zastaw
Ograniczone prawo rzeczowe, powodujące powstanie odpowiedzialności rzeczowej (zabezpieczenie rzeczowe). Dzieli się na:
zwykły
rejestrowy
Zabezpiecza głównie pożyczki krótkoterminowe, ponieważ procedura jego ustanowienia jest znacznie prostsza, niż w przypadku hipoteki. Kredyt zabezpieczony zastawem zwie się kredytem lombardowym ;p
Zastawnik - wierzyciel zabezpieczony zastawem.
Zastawca - właściciel zastawianego przedmiotu.
Zastaw zwykły:
na rzeczach ruchomych
na prawach
Zasada rozdzielności przedmiotu zastawu i hipoteki - zastawem można obciążyć wszystko, na czym nie da się ustanowić hipoteki (a więc nie mozna zastawić użytkowania wieczystego.
Może być:
umowny (na podstawie umowy zastawniczej) - zawarcie umowy jest czynnością
rozporządzającą
przysparzającą.
kauzalna (causa cavendi)
realną (dla swej ważności wymaga wydania rzeczy zastawnikowi).
do wydania rzeczy stosuje się przepisy o przeniesieniu posiadania, ale tylko te sposoby, które prowadzą do przeniesienia corpsu (traditio corporalis, traditio longa manu, ale nie constitutum possesorium xD).
zastawnik jest posiadaczem zależnym
strony mogą się umówić, że rzecz będzie wydana osobie trzeciej (zwanej dzierżycielem).
zastaw wygasa z chwilą zwrotu rzeczy zastawcy (ale nie, gdyby zastawca samowolnie rzecz odebrał).
ustawowy (powstający ex lege) - jest kilka przypadków, w których kodeks przewiduje powstanie takiego zastawy - e.g. z art. 670 KC - w umowie najmu, gdy najemca nie płaci czynszu, ex lege powstaje zastaw na wszystkich rzeczach wniesionych do mieszkania przez najemcę (szczegóły za rok na zobowiązaniach ;p).
przymusowy - zastaw skarbowy z Ordynacji podatkowej - powstaje w drodze decyzji ustalającej wysokość zobowiązania podatkowego - powstaje z dniem wpisu do rejestru (wpis konstytutywny). Rejestr prowadzi Naczelnik Urzędu Skarbowego. Minimalna wartość przedmiotu zastawu - 10 000 PLN.
Cechy zastawu:
akcesoryjny
ALE można zabezpieczyć zobowiązanie przyszłe
zbywalny - tylko razem z wierzytelnością (prawa związane)
wierzytelność zabezpieczona - nie musi być pieniężna
dla wierzytelność niepieniężnej - zabezpiecza odszkodowanie w razie niewykonania zobowiązanaia.
kolizja z innymi prawami rzeczowymi:
z innym prawem rzeczowym - zastaw ma pierwszeństwo, nawet jeżeli tamto prawo powstało wcześniej (ale warunkiem jest bona fides zastawnika, i.e. niewiedza co do istnienia tamtych praw)
z innym zastawem - prior tempore, potior iure.
Zastaw na prawach - nie można zastawić praw:
podlegających hipotece
niezbywalnych
nie posiadających wartości rynkowej
można więc zastawiać wierzytelności, udziały, akcje etc.
Powstaje również w drodze umowy - wymaga się waloru daty pewnej. Nie wymaga wydania rzeczy (dziwne... ;p). Zamiast tego zastawca musi:
wydać dokument, z którego wynika prawo jeśli jest to dokument na okaziciela.
poczynić indos, jeśli prawo wynika z dokumentu zbywalnego przez indos
pisemnie zawiadomić dłużnika wierzytelności - w pozostałych przypadkach
Uprawnienia z zastawu na prawie:
wezwanie dłużnika (zastawionego prawa) do zapłaty.
branie udziału w odbiorze świadczenia (alternatywą jest złożenie świadczenia do depozytu sądowego).
Zastaw rejestrowy
Ma ułatwiać prowadzenie działalności gospodarczej - służy pozostawieniu możliwości używania zastawionych przedmiotów. Nie wymaga on wydania rzeczy, wystarczy wpis w rejestrze zastawów
Cechy.
ekskluzywny - służy tylko zabezpieczeniu roszczeń podmiotów publicznych i profesjonalnych:
Skarbu Państwa
państwowe osoby prawne
j.s.t.
banki
przedsiębiorcy
ALE kiedy udziela się pożyczki łącznie, a nie wszyscy należą do w/w grupy, można ustanowić zastaw rejestrowy, ale tylko wymienieni wierzyciele mogą wykonywać uprawnienia wierzyciela (administrator zastawu).
tylko na wierzytelności pieniężne
tylko umowny
może obejmować zbiór rzeczy, albo praw stanowiących całość gospodarczą (e.g. przedsiębiorstwo).
można zastawić rzecz przyszłą; ALE obciążenie powstaje dopiero z chwilą nabycia rzeczy przez zastawcę (jest to więc zastaw po warunkiem zawieszającym).
akcesoryjny
można w drodze umowy uchylić akcesoryjność w zakresie wygaśnięcia - zastaw będzie trwał po spłacie zobowiązania; będzie oczekiwał na powstanie nowych długów, które będzie mógł zabezpieczać.
kolizje:
z innym prawem rzeczowym - prior tempore potior iure
z innym zastawem rejestrowym - o pierwszeństwie decyduje chwila złożenia wniosku o wpis do rejestru zastawów, a jeżeli złożono je jednocześnie, to pierwszeństwo jest równe - wierzyciele będą zaspokajani proporcjonalnie.
uprawnienia zastawnika:
egzekucja z rzeczy i zaspokojenie z ceny (domyślny, jeśli umowa nie stanowi inaczej)
przejęcie rzeczy obciążonej na własność za ewentualną spłatą nadwyżki wartości (w ciągu 2 tygodni)
sprzedaż rzeczy w drodze przetargu (dokonanego przez notariusza /. komornika) - nie ma tu wymogu zachowania wymogów KPC w odniesieniu do egzekucji
pobór zysków do zaspokojenia; JEŻELI przedmiotem jest przedsiębiorstwo (można ustanowić zarządcę)
przez wydzierżawienie osobie trzeciej i zaspokojenie z czynszu (JAK WYŻEJ)
Rejestr zastawów prowadzą sądy rejonowe. Jest jawny formalnie w pełni (każdy może zajrzeć i uzyskać odpis), a także materialnie:
Zasada zupełności - nie można stawiać zarzutu nieznajomości rejestru
Zasada prawdziwości - strony nie mogą się powołać na nieprawdziwość względem osób trzecich.
Wyjątek stanowią rzeczy, które już wcześniej znajdowały się w dzierżeniu właściciela, więc nie trzeba jej znów wydawać ;p
Oświadczenie o zbyciu umieszczane na samym dokumencie.