Prawa człowieka
Temat na 1: Miedzynarodowy system ochrony Praw czlowieka
a) prawa czlowieka-definicje pojecia, normy
Pojecie praw czlowieka powstalo dopiero w XVIII w. Wymyslil je Thomas Paine-the rights of man.
Prawa człowieka to pojęcie reprezentujące koncepcję, według której każdemu człowiekowi przysługują pewne prawa, wynikające z godności człowieka, które są niezbywalne (nie można się ich zrzec), nienaruszalne (istnieją niezależnie od władzy i nie mogą być przez nią regulowane), naturalne i niepodzielne.
Wyrozniamy 2 podejcia do praw czlowieka. Jedno to dzial PMP a drugie to czesc prawa konstytucyjnego.
Prawa czlowiek to zespol praw przynaleznych czlowiekowi, tylko dlatego, ze jest czlowiekiem, ze wzgledu na jego godnosc, zycie, bezpieczenstwo. Nowoczesna koncepcja praw czlowieka opiras sie na uznaniu godnosci ludzkiej za najwyzsza wartosc, z ktorej wywodza sie inne prawa. Takie sformulowanie znalazlo sie w Powszechnej Deklaracji Praw Czlowieka. Prawa czlowieka sa powszechne, przynalezne wszytskim ludziom, we szystkich sytuacjachi niezlaeznie od pozycji spolecznej. Sa przyrodzone co oznacza, ze kazda jednostka z chwila przyjscia na swiat obdarzona jest pewnym ich pakietem.
Wystepuje 3 generacje praw czlwowieka:
- prawa I wolnosci osobiste I polityczne
- spoleczne, ekonomiczne, kulturowe, Meksyk wprowadzil je jako pierwszy.
-zbiorowe (solidarnosciowe) jak prawo do pokoju, rozwoju
Prawa czlwowieka okreslaja relacje panstwo-jednostka. Pierwsze umowy miedzynarodowe z zakresu praw czlowieka dotyczyly grup osob pozostajacyhc w jakiejs mniejszosci.
Dokumenty Praw czlowieka:
Karta Atlantycka, 1941 pierwszy zapis mowiacy min. ze wszyscy ludzie we wszystkich karajach beda mogli pedzic swe zycie wolni od strachu I niedostatku
Deklaracja Narodow Zjednoczonych 1942, nawizaywala do Karty Atlantyckeij, mowila, ze zwyciesto jest rzecza zasadnicza dla obrony zycia, wolnosci itp oraz zachowania praw czlowieka.
Karta Narodow Zjednoczonych, San Francisco 1945, tworzyla ONZ. Znalazla sie w niej deklaracja przywrocenia wiary w podstawowe prawa czlwowieka, w godnosc I wartosc czlowieka. W pkt. 3 znalazlo sie poparcie dla poszanowania praw czlowieka I podstawowych wolnosci. O prawach czlowieka mowi tez aty. 13 wlaczajac do kompetencji Zgromadzenia Ogolnego do inicjonowania badan w celu przyczyniania sie do urzeczywistniania praw czlowieka.
Powszechna Deklaracja Praw Czlowieka 1948, Paryz- pierwszy szeroki katalog praw czlowieka. Sklada sie z 30 artykulow, ktore przyznaja ludziom prawa I wolnosci w dziedzickach: cywilnej, politycznej, gospodarczej I spoleczo-kulturalnej. Art. 1 zapewnia, ze wszytscy ludzie rodza sie wolni I rowni w swej godnosci I w swych prawach.
Pakt Praw Obywatelskich I Politycznych I Miedzynarodowy Pakt Praw Gospodarczych, Spolecznych I Kulturalnych, 1966 Nowy York. Przyjeto je w formie rezolucji Zgromadzenia Ogolengo ONZ. Oba pakty sa umowami miedzynarodowymi, ktore wymagaly ratyfikacji. Polska przystapila do Paktow w 1977 roku. Pod koniec stycznia 2006 stronami 1 paktu bylo 155 panstw a 2 152 panstwa. Pakty maja prawny charakter ktory tworzy prawa I obowiazki panstw. Deklaracja ma charakter moralno-polityczny, zaliczana est do prawa miekkiego. Je naruszenie formalnie nie wywoluje skutkow prawnych. Deklaracja zawiera wylacznie katalog praw indywidualanych. Oba pakty zawieraja identyczne pierwsze artykuly przyznjace narodowm prawo do samostanowienia. W paktach nie ma prawa do azylu, ochrony wlasnosci, prawa do obywatelstwa. Do paktu politycznego zostal dolaczony protokol fakultatywny ora drugi Protokol fakultatywny w sprawie zniesienia kary smierci.
b) uiewersalne I regionalne instytucje ochrony praw czlowieka
1) Uniwersalne: Instytucje ochrony Praw czlowieka w ONZ. Wszytskie jego organy zajmuja sie kwestiami lub jakimis aspektami praw czlowieka.
-Zgromadzenie Ogolne na kazdej sesji rozpatruje aspekty zwiazane z tym zagadnieniem. Podejmuje stosowne rezolucje I stanowi tez formu, na ktorym dyskutowane sa I przyjmowane deklaracje.
- Rada Bezpieczenstwa patrzy na kwestie praw czlowieka przez pryzmat zagrozen jakie ich naruszneie moze stanowic dla pokoju I bezpieczenstwa miedzynarodowego. Rda uchwal rezolucje, ustala sankcje.
- Rada Gospodarcza I Spoleczna (ECOSOC) ma ona bezposredni udzial w ochronie praw czlowieka. Z Rada wspolpracuje 14 organizacji wyspecjalizowanych, 11 programow I funduszy oraz organzacje pozarzadowe. Wsrod znaczacych orgaznizacji sa Amnesty International, Human Rights Watch, Mercy Corps International, Lekarze bez Granic.
-Sekretarz Generalny prezentuje na zewnatrz stanowisko ONZ we wsyztkich kwesiach w tym zwiazanych z prawami czlowieka. Przygotowywuje opracowania I raporty dla zgromadzenia ogolnego I rady bezpieczenstwa.
- Miedzynarodowy Trybunal Sprawiedliwosci jako organ sadowniczy roztrzygajacy spory miedzy panstwami w niewielkim stopniu uczestnivzy w sprawach zwiazanych z prawami czlowieka, niemniej jednak oga do niego trafic spory, ktore sa przedmiotem ich naruszenia.
2) Specjalne oragany ds praw czlowieka w ONZ.
-Komisja Praw Czlowieka, glowna instytucja ochrony praw czlowieka w skali uniwersalnej. Powstala w 1946 roku w ramach rady spoleczno-gospodarczej jako jej organ pomocniczy. Pierwsza jej przewodniczaca byla Eleonora Roosevelt, ktora miala zasadniczy wpklad w powstaie powszechnej deklaracji praw czlowieka. W 2006 roku w skad Komisji wchodzily 53 panstwa. W miejsce komisji zaproponowano utworzenie Rady Praw Czlowieka. Decyzja o jej utworzeniu zapadla w marcu 2006 roku. Tym samym po 60 latach swoja dzialalnosc zakonczyla Komisja Praw Czlowieka. Rada Praw Czlowieka jest organem pomocniczym Zgromadzenia Ogolengo. Ma przyczyniac sie do efektywnej koordynacji aktywnosci w zakresie ochrony praw czlowieka. Rada liczy 47 czlonkow wybieranych przez ZO, absolutna wikszoscia. Siedziba jest w Genewie, dziala od czerwca 2006 roku.
- Wysoki Komisarz Narodow Zjednoczonych do spraw Praw Czlowieka. Instytucja ta powstala w 1993 roku. Komisarz jest nawyzszym urzednikiem w systemie Narodow Zjednoczonych, odpowiedzialnym za przestrzeganie praw czlowieka. Mnadat obejmuje koordynacje I promoce wspolpracy miedzynarodowej, wzmocnienie implemnetacji zobowiazan, zapobieganie I reagowanie na powazne naruszenie praw czlwowieka, pomoc przy opracowaniu nowych instrumentow ich ochrony.
- Trzeci Komitet Zgromadzenia Ogolnego. Zgromadzenie Ogole powolalo 6 komitetow pomocniczych. Trzeci z nich Komitet do spraw Spolecznych, Humanitarnych I Kulturalnych zajmuje sie problematyka praw czlowieka. W Komitecie zasiadaja przedstawiciele wszytskich panstw czlonkowskich.
Regionalne:
Rada Europy- jest najstarsza organizacja polityczna na kontynencie. Powstala w 1949 roku w Londynie, gdzie 10 panstw podpisalo jej statut. Miala byc poczatkiem do integracji europeskiej. Sluzyla odbudowie tozsamosci kulturowej Europy w warunach gdy okrucienstwa II wojny swiatowej zachwialy systemem wartosci, na ktorym ta tozasamosc byla oparta. Poczatkowo organizacja ta miala objac swoimi zainteresowaniami wszytskie obszary zycia spolecznego, z wyjatkiem obrony narodowej. W koncu stala sie istytucja skoncentrowana problemach spolecznych, uzupelniajac o te dziiedzine rownolegla wpolprace wojskowa w ramach UZE I NATO I ekonomiczna w ramach Wspolnot Europejskich. W 2006 r. do Rady Europy nalezalo 46 panstw, Polska zaostala przyjeta w 1991 roku.
Stworzenie odrebnego systemu ochrony praw czlowieka dyskutowane bylo juz na kongresie haskim w 1948 r, przewodniczyl mu W. Churchill, pojawily sie tam sugesie przyjecia karty praw czlowieka. Kongres zakonczyl sie przyjciem Przeslania dla Europejczykow.
W Radzie Europy, ktorej powstanie wiaze sie z inspiracjami kongresu, prawa czlowieka zostaly uwzglednione juz w art. 1 Statutu. Wsrod celow organizacji zostala wymieniona wpsolpraca gospodarcza, socjalna kulturowa, naukowa, prawna, administarcyjna, jak rowniez ocgrona I rozwoj praw czlowieka I podstawowych wolnosci.
- Europejska Konwencja o ochronie Praw Czlowieka I Podstawowych Wolnosci, Rada Europy zostala przyjeta w 1950 r. Przestrzeganie I rozwoj praw czlowieka I podstawowych wolnosci jest statutowym celem Rady Europy. Zakres podmiotowy Europejskiej Konwencji niewiele sie rozni od katalogu praw zawartych w Powszechnej Deklaracji Praw Czlowieka. Konwencja przewiduje mozliwosc wprowadzenia pewnych ograniczen oraz zawieszenie stosowania okreslonych praw. Jest regionalnym traktatem miedzynarodowym o charakterze ogolnym ale skoncentowanym na prawach obywatelskich I politycznych. Do 2006 r. zostala uzupelniona 14 protokolami. Stronami Konwencji sa wszystkie panstwa Rady Europy, Polska przyjela konwencje w 1992 r.
- Karta Socjalna, Turyn 1961 rok. Rada Europy. Jest ona odpowiednikiem uchwalonego 5 lat pozniej Paktu Praw Gospodarczych, Spolecznych I Kulturalnych
ONZ. Karta ustanawia liste praw spolecznych obywateli.
- Deklaracja Wiedenska, I szczyt 1993: poprawienie skutecznosci Europejskiej Konwencji Praw czlowieka, wprowadzenie stalego trybunalu, podpisanie dokumetu dotyczacego mniejszosci narodowych.
-II szczyt w Luksemburgu, 1997 r.- 4 cele: wzmocnienie aktywnosci RE w obszarze demokracji I praw czlowieka, spojnosci spolecznej, bezpieczenstwa obywateli, roznicowania kulturowego.
-III szczyt w Warszawie, 2005 r. Przyjeto deklaracje I plan dzialania min. promowaie wspolnych wartosci praw czlowieka.
2) Organy Rady Europy chroniace prawa czlowieka:
- Zgromadzenie Parlamentarne: jest cialem obradujacym I doradczym. Sklada sie z delegatow panstw czlonkowskich. Liczy 630 oslow, wybiera Sekretarza Generalnego, sedziow ETPC I Komisarza Praw Czlowieka rady Europy. Poszczegolne problemy poruszane sa w komisjach w tym prawnej I praw czlowieka. Na sejsjach plenarnych omawiane sa projekty konwenjci, a takze sprawy, ktore pojawiaja sie na biezaco.
-Komitet Ministrow Rady Europy: jest to organ deczyjny. Sklada sie z ministrow spraw zagranicznych krajow czlonkowskich. Komitet na szczeblu ministerialnym spotyka sie zwykle 2 razy do roku. Komitet Ministrow monitoruje przestrzeganie przez panstwo statutowych zobowiazan.
- Komisarz Praw Czlowieka Rady Europy: powolano taka funkcje w 1999 r na szczycie w Budapeszcie. Komisarz jest instutucja niesadowa majaca: wspierac promowanie edukacji na temat praw czlowieka, rozwijac swiadowmosc tych praw, doradzac I udzielac informacji, wsomagac krajowych ombudsmanow, ustalac I monitorowac braki w ustawodawstwie dot. Praw czlowieka. Komisarz kieruje raporty do Komitetu Ministrow lub Zgromadzenia Parlamentarnego I zdaje im raporty. Kadecja trwa 6 lat.
-Europejski Trybunal Praw Czlowieka.
c) mechanizmy implementacyje I kontrolne.
Przestrzeganie praw czlowieka gwarantuja wyodrebnione instutucje I organy, wiazace panstwa umowy miedzynarodowe, wygenerowan przez nie mechanizmy implementacyjne I struktury o charakterze sadowniczym. W plaszczyznie spolecznej ich monitorowaniem zajmuja sie organizacje pozarzadowe. Mechanizmem kontronym sa raporty I sprawozdania panstw, ktore skaldaja Komitetom. Komitet przygotowywuje raport koncowy. Wiele panstw nie sklada raportow poniewaz panstwo nie ma obowiazku stosowac sie do zalecen wydanych przez Komitet. Kontrola moze byc sprawowane takze poprzez Skargi indywidualne I Skargi panstwowe.
Mechanizm kontrony w Radzie Europy: System implementacji europejskiej konwenji opiera sie na kilku zalozeniach: po 1 prawa chronione konwencja dotycza bezposrednio tzn. Bez posrednictwa przepisow wykonawczych w ustawodawstwie wewnetrznym. Po 2 sytem ochrony zasadza sie takze n gwarancjach kolektywnych czyli wnoszenie skargi panstwowej oraz po 3 stosowanie konwencji rozciaga sie na wszytskie jednostki znajdujace sie na terytorium podleglym juryzdykcji panstwom-stron, nie tylko obywatelom panstw.
Temat 2: Prawa osobiste.
Prawa osobiste - niezbywalne prawa konstytucyjne bezpośrednio dotyczące egzystencji człowieka w aspekcie fizycznym, psychicznym i prawnym, zapewniające warunki wszechstronnego rozwoju.
a) Prawo do zycia,
Europejska Konwencja o ochronie praw czlowieka I podstawowych wolnosci- art 2. Jest to prawo niezbywalne.
Pakt praw Obywatelskich I Politycznych-art.6
Karta Praw Podstawowych UE -art.2
Zakaz tortur,
Konwencja o ochronie praw czlowieka I podstawowych wolnosci- art. 3.
Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych- art 7
Konwencje w sprawie zakazu stosowania tortur oraz innego okrutnego, nieludzkiego lub ponizajacego traktowanaia lub karania.
Europejska Konwencje o zapobieganiu torturom oraz nieludzkiemu lub ponizajacemu traktowaniu albo karaniu, 1987.
Karta Praw podstawowych-art.4
Skargi wnoszone przez osoby zle traktowane przez policje I przez sluzby wiezienne. Tortury stosowane wobez osob oskarzonych lub skazanych stanowily w historii europy zwyczaj spolecznie akceptowany. Dopiero w XIX wieku panstwa cywilizacji zachodniej podjely dzialania majace na celu eliminacji metod tortur. W grudniu 1948 roku Zgromadzenie Ogolne ONZ uchwalilo Konwencje w sprawie zakazu stosowania tortur oraz innego okrutnego, nieludzkiego lub ponizajacego traktowanaia lub karania. Zobowiazuje ona panstwa do przyjecia skutecznych srodkow ustawodawczych, administracyjnych I sadowych sluzacych zapobieganiu totturom. Nic nie uzasadnia tortur. Panstwa zobowiazane sa do przyjac ustwodastwo wewnetrzne zapewniajace traktowanie tortur jako przestepstwo karne. Konwencja przewiduje uwiezienie osoby podejrzanej o stosowanie tortur. Tortury zostaly uznane za przestepstwo ekstradycyjne. Na podstawie tej konwencji zostal utworzony Komitet Przeciwko Torturom zlozony z 10 osob. Polska ratyfikowala konwencje w 1989 roku. Do innych instytuci, ktore rozpatruja skargi osob indywidualnych naleza: Komitet Praw Czlowieka oraz Europejski Trybunal Praw Czlowieka.
Prawo do wolnosci I bezpieczenstwa:
Konwencja o ochronie praw czlowieka I podstawowych wolnosci-art. 5. Skargi z tego tytulu najczesciej dotycza przedluzania aresztowania ponad ustawowe limity.
Pakt praw obywatelskich I politycznych- art. 9, art.11
Karta Praw podstawowych-art.6
b) prawa sadowe
Konwencja o ochronie praw czlowieka I podstawowych wolnosci- art 6 prawo do rzetelnego procesu sadowego.
Pakt praw obywateskich I politycznych- art.14
Karta Praw podstawowych-art.47
Jego naruszenie najczesciej wiaza sie z odmowa przesluchan, niedoprowadzeniem na rozprawe apelacyjna, nieobecnoscia obroncy, watpliwa bezstronnoscia sadu, czy wnoszenie wysokich oplat sadowych/
c) zycie prywatne I rodzinne.
Konwencja o ochronie praw czlowieka I podstawowych wolnosci- art. 8 prawo do poszanowania zycia rodzinnego I prywatnego.
Pakt praw obywatelskich I politycznych- art.17
Karta Praw Podstawowych-art.7
Naruszenia moga byc z tytulu podsluchow telefonicznych, sledzeniem osob lub przeszukiwaniem mieszkania. Skargi dotycza rowniez kwestii zwiazanych z opieka nad dziecmiw warunkach nie malzenskich, odwiedzin w wiezieniach, laczenia rodzin lub wydalenia z kraju jednego z rodzicow. W tym artykule rozparywane sa takze kwesie orientacji seksualnej.
Temat 3: Prawa gospodarcze, spoleczne I kulturalne.
a) standardy w ONZ,
Standardy przestrzegania tych praw wyznacza Miedzynarodowy Pakt Praw Gospodarczych, spolecznych I kulturalnych.
standardy w RE,
Od 1992 roku Zgromadzenie Parlamentarne RE prowadzi regularne debaty na temat polityki spolecznej I od 98 roku dziala Europejski Komitet Spojnosci Spolecznej. Glownym instrumentem majacym zapewnic spojnosc spoleczna jest przyjeta w 1961 roku Europejska Karta Spoleczna. Karta okresla prawa I wolnosci ekonomiczne I spoleczne obywatelia takze mechnaizm kontrolny gwarantowany przez panstwa, ktore sa jej stronami. Europejska Karta spoleczna I jej protokol dodatkowy z 1988 r sa swiema samodzielnymi umowami miedzynarodowymi, gwarantujzacymi wiele praw socjalnych. Mozna je podzielic na prawa odnoszace sie do warunkow pracy I prawa zwiazane ze spojnoscia spoleczna. Warunkiem ratyfikacji karty jest gotowosc panstwa do realizacji przynajmiej 10 z 19 artykulow II jej czesci. Sposrod 7 artykulow uwazanych za szczegolnie wazne strona musi przyjac przynajmniej 5, sa to: prawo do pracy, prawo do swobodengo orgaznizowania sie, prawo do zrzeszania sie, prawo do bezpieczenstwa socjalnego, prawo do pomocy socjalnej I medycznej, prawo rodziny do ochrony socjalnej, prawnej I ekonomicznej. EKS zostala znowelizowana w 1996 roku dla zapewnienia wyzszego poziomu ochrony I objecia nia nowych kategorii praw w warunkach zmian spolecznych. W europie obowiazuja wiec 2 karty z 1961 I 1996.
RE uchwalila takze Karte podstawowych praw socjalnych pracownikow w 1989 roku, Europejski Kodeks Zabezpieczenia Spolecznego czy Konwencje o pomocy spolecznej I medycznej.
Waznym dokumentem mowiacym o prawach gospodarczych, spolecznych I kulturalnych jest Karta Praw Podstawowych UE.
standardy w MOP
MOP traktowana jest jako jedna z organizacji wyspecjalizowanych ONZ. Cele I zakres przedmiotowy ustawodawstwa MOP okresla konstytucja MOP, rezolucje miedzynarodowej konferencji pracy oraz organy kontroli MOP. Ogolne cele I zadania systemu miedzynarodowej ochrony pracy zostaly sformulowane w slynnej deklaracji filadelfijskiej z maja 1944 roku, ktora stala sie aneksem konstutucji MOP. Zasady na ktorych opiera sie MOP: praca nie jest towarem, wolnoc slowa I zrzeszania sie sjt niezbednym warunkiem postepu, ubostwo stanowi zagrozenie, walke z niedostatkiem nalezy prowadzic w granicacg kraju jaki I w drodze wspolpracy miedzynarodowej.
Organy: Konferencja Ogolna- ustwodawczy, Rada Administracyja- wykonawczy. Konwencje MOP: zakaz pracy przymusowej, prawo do pracy, zasada niedyskryminacji, swoboda zrezszania I wolnosci zwiazkowe.
b) mechanizmy kontrolne
-Karta Praw podstawowych, RE: . Rzad kazdego z panstwa, ktore ratyfikowaly Karte zobowiazany jest do okresowego skladania raportow z realizacji zobowiazan tej jej czesci, ktora zostala przez to panstwo zaakceptowana. Komitet Spraw Socjalnych to ocenia, analizuje I na tej podstawie wydaje konkluzje. Na podstwie protokolu do Karty mozna skladac skargi zbiorowe, sa do tego uprawnione organizacje pracownikow I pracodwcow oraz niektore organizacje pozarzadowe. Karta nie daje obywatelom bezposrednich uprawien do dochodzenia przed sadami praw w niej zawartych.
-Pakt Praw Gospodarczych, Spolecznuch I Kulturalnych. Pakt przwidzial jedynie przdkladanie sekretarzowi generalnemu NZ sprawozdan dotyczacych odjetych srodkow, oraz postepudokonanego w zakresie przestrzegania praw uznanych w pakcie. Sprawozdnia rozpatrywane sa przez Rade Soleczno-Gospodarcza. Potem powolano Komitet Praw Gospodarczych, Spolecznych I Kulturalych, ktory rozpartuje sprwozdania.
- MOP. Ratyfikacja okreslonej konwencji oznacza dla panstwa-potrojny obowiazek: przyjecie normy w drodze legislacyjnej, zagwarantowanie praktycznej jej realizacji oraz okresowe skladanie raportow. Wyroznia sie 3 podstawowe mechanizmy kontroli: 1)Procedury ogolne-stala I regularna kontrola na podstawie raportow rzadowych co 2 lata oraz kontrola sprawowana na podstawie zazalen I skarg, 2) kontrole na podstawie skarg, 3) procedury specjalne- dotyczace glownie ochrony wolnosci zwiazkowych.
Spoleczenstwa europejskie daza do spojnosci spolecznej, oznaczajacej taki rodzaj solidarnosci obywateli, ktory gwarantuje nie tylko odpowiedni poziom dobrobytu ale rowniez minimalizacje zjawiska ubostwa. Brak zabezpieczen spoleczych prowadzi do marginalizacji I wykluczenia. Taki stan jest zaprzeczeniem ludzkiej godnosci I koliduje z zawarta w preambule do Powszechnej Deklaracji Praw czlowieka idea wolnosci od strachu I niedostatku. Prawa gospodarcze, spoleczne I kulturalen czesto okreslane sa mianem praw 2 generacji, 1 to praawa obywatelskie I polityczne.
Teamat 4: Prawa grup szczegolnie narazonych na naruszanie praw czlowieka:
a) prawa kobiet:
O zmianach podejscia do spraw kobiet zadecydowal ruch feministyczny, ktory zrodzil sie w XIX wieku. Dzialal on na 3 glownych kierunkach: zagwarantowanie kobietom rownych praw cywilnych, emancypacji intelektualnej I uczestniczenia w zyciu publicznym.
Pierwsza umowa dotyczaca praw kobiet to Miedzynarodowa Konwencja o zwalczaniu handlu kobietami I dziecmi, Genewa 1951 r.
Konwencja o prawach politycznych kobiet z 1953 r.
Konwencja o obywatelstwie kobiet zameznych, wprowadzila zasade rownouprawnienia plci.
Konwencja w sprawie wszelkich form dyskryminacji kobiet, 1979 r przyjeta przez Zgromadzenie Ogolne ONZ. Konwencja odwoluje sie do zagwarantowanej w roznych dokumentach politycznych I prawnych zasady rwonosci praw kobiet I mezczyzn, wynikajacej z ich glownej ludzkiej godnosci. Wyraza swiadomosc niedocenienia wkladu kobiet w dobrobyt rodziny I rozwoj spoleczenstwa, spolecznego znacznia maciezynstwa, roli obojga rodzicow w rodzinie. Konwenja przwiduje sankcje za zwalnianie kobiet z pracy z powodu ciazy lub urlopu maciezynskiego. Sluzy zapewnianiu rownych praw cywilnych. Dla realizacji postanowien konwencji zoatal stworzony Komitet do spraw likwidacji dyskryminacji kobiet. Panstwa co 4 lata zdja mu sprawozdnia z realizacji konwencji.
Deklaracja o eliminacji przemocy wobec kobiet, ONZ 1993 r. Uznaje ze przemoc wobec kobiet jest jest przejawem uwarunkowanej historycznie nierownosci kobiet I mezczyzn I stanowi pogwalcenie praw czlowieka.
Na rzecz prawa kobiet dziala takze ECOSOK. Realizuje Strategie na rezcz podniesienia statusu kobiet, przyjetej na III Swiatowej Konferencji w sprawie kobiet w Nairobi. IV Konferencja w sprawie kobiet miala miejsce w 1995 roku w Pekinie. Przyjeto tam Platforme dzialania- cele strategiczne wskazujace na 12 obszarow, ktore maja kluczowe znaczenie dla walki z dyskryminacja kobiet czyli: kobiety o ubostwo, edukacja kobiet, kobiety I zdrowie, przemoc wobec kobiet, kobirety a konflikt zbrojny, kobity I gospodarka, prawa kobiet I prawa czlowieka, kobiety I media, kobiety I srodowisko.
Kobiety 2000: rownosc plci, rozwoj I pokoj w XXI wieku- Specjalna Sesja ZO ONZ, Pekin. Zgromadzenie przyjelo deklaracje polityczna I dalsze inicjatywy na rzecz implementacji pekinskiej deklaracji.
Na rzecz kobiet dziala takze Fundusz Rozwoju Narodow Zjednoczonych dla Kobiet.
b) prawa dzieci
Po I wojnie swiatowej powstalo Miedzynarodowe Stowarzyszenie Opieki nad dzieckiem. Po II wojnei swiatowej podstawowym formu dyskusji o dzieciach byly Narody Zjednoczone.
Pierwsza w Radzie Europy konwencja dotyczaca dziecki odnosila sie do kwestii adopcji. Aty. 21 Konwencji o Prawach dziecka reguluje ta kwestie. Adopcja moze byc mozliwa jedynie w przypadku orzeczenia sadowego lub administracyjnego. -----Kolejna umowa miedzynarodowa Rady Europy dotyka kwestii dzieci pozamalzenskich zostala ona nazwana Europejska Konwencja o statusie prawnym dzieci pozamalzenskich. Podstawowym celem tej konwencji jest zrownianie w prawach dzieci z malzenstwa I z poza niego. Polska ratyfikowala konwencje w 1999 roku.
Kolejnym dokumentem jest Konwencja o wykonywaniu praw dzieci. Jej celem jest promowanie praw dzieci, przyznanie im praw procesowych ora ulatwienie ich wyknonania. Polska ratyfikowala konwencje w 1997 roku.
Uzupelnieniem dzialan Rady Europy jest Konwencja o uznawaniu I wykonywaniu orzeczen dotyczacych piecz nad dzieckiem oraz przywracaniu pieczy nad dzieckiem, zapewniajca powrot do kraju dzieciom ktore zostaly bezprawnie z niego wywiezione.
Konwencja w sprawie cywilnych aspektow miedzynarodowego porywania dzieci, Haga 1980 r.
Dokument koncowy III Szczytu Szefow Panstw I Rzadow Rady Europy, Warszawa 2005. Dokument porusza kwesie promocji dzieci I zapobieganie stosowanej wobec nich przemocy.
-Deklaracja Praw dziecka, 1924 powstala z inspiracji Ligii Narodow. Twierdzila ze ludzkosc ma dac dzieciom to co najlepsze.
- Konwencja o Prawach Dziecka, 1989 r przyjeta przez ONZ. Celem konwencji jest poprawa losu dzieci oraz zapewnienie im przez panstwa co najniej podstawowych standardow opieki I wychowania. Chroni osoby ponizej 18 roku zycia. Zawiera katalog praw cywilnych, politycznych, spolecznych I kulturalnych. Za najistotnijesze elementy konwencji nalezy uznac potwierdzenie podmiotowosci prawnej dziecka, wylaczenie go z praw wlasnosciowych osob doroslych, zrownanie praw dziecki pozamleznskich, ustanowienie lagodniejszych procedow przez sadami. Dla implementacji Konwencji zostal powolany Komitet Praw Dziecka, sklada sie z 18 ekspertow. Panstwa skladaja mi co 5 lat sprawozdania. Polska ratyfikowala konwencje w 1991 roku.
-I protokol do Konwencji, 2000 r. Dotyczy podniesienia do 18 lat minimalnej granicy wieku dzieci bioracych udzial w konfliktach zbrojnych.
-II protokol na ma celu zwalczanie handlu dziecmi I dzieciecej prostytucji.
c) prawa osob niepelnosprawnych
-Konferencja w Maladze, 1992, 3 zasady: zapobieganie I eliminowanie niesprawnosci, gwarantownaie pelnego I aktywnego uczestnictwa w zyciu spolecznym, pomoc w samodzielnym funkcjonowaniu. Zobowiazala ona panstwa do zastosowania srodkow zapewniajcych min. ograniczenie warunkow sprzyjajacych powstawaniu niepwlnosprawnosci, dostep do stalej opieki medycznej, rehabilitacji, uslug I instutucji. Przez 10 lat rekomendacj ata stanowila podstawowy dokument Rady Europy w tym obszarze I miala ogromny wplyw na zmiane podejscia panstw do inkluzji osob niepelnosprawnych.
-Plan dzialan promujacyhc prawa I pelne uczestnicto osob niepelnosprawnych w spoleczenstwie, 2006 uchwlaony przez Rade Europy, plan jest rodzajem mapy drogowej adresowanej dla politykow majacych im ulatwiec projektowanie, implementacji dzialan. Nie zawiera jednka definicji niepelnosprawnosci, pozostawiajac jej defiicje panstwom. Glowynm zalozeniem jet swierdzenie ze niepenosprawnosc jest czesca ludzkiego zroznicowania.
-Europejska Karta Spoleczna, porusza kwestie niepelnosprawnosc. Wyznacza zadania dla panstw w kwestii niepelnosprawnosci ale nie maja one charakteru prawnie wiazacego. W art. 15 obliguje ona strony do podjecia odpowiednich srodkow w celu zapewnienia osobom poszkodowanym fizycznie I umyslowo ulatwien szkoleniowych, wlaczajac w razie potrzeby wyspecjalizowane instytucje publiczne lub prywatne a takze upowszechniania inicjatyw sluzacyhc ulatwianiu niepelnosprawnym zatrudnienia.
- Konwencja praw osob niepelnosprawnych, Nowy Yotk 2006 r.
d) prawa pracownikow migrujacych (uchodzcy)
Rada Europy poczatkowo starala sie prowadzic wobec uchodzcow polityke liberalana, stoniowa jednka uznala organizcenia wprowadzone przez Wspolnoty Europejskie , apelujac tylko o ich humanitarne traktowanie. W 1959 r. Rada Europy przyjela Europejskie Porozuminie w sprawie zniesienia wiz dla uchodzcow. Kazda z umawiajacych sie stron mogla zastrzec sobie prawo zakazu wjazdu lub pobytu na swoim terytorium osobom uznanym za niepozadane.
Europejskie Porozumienie o przekazywaniu odpowiedzialnosci za uchodzcow, 1980- nawiazuje ono do art.28 Konwencji Genewskiej dotyczacej statusu uchodzcowz 1951 roku, odnoszacych sie do dokumentow podrozy wydawanych uchodzcom. Pozozumienie przyjmuje, ze panstwo ktore na podstawie takiego dokumentu, przyjelo uchodzce I gosci go nieprzewanie przez 2 lata, przejmuje za niego odpowiedzialnosc.
Deklaracja Wiedenska, 1993- powolanie Grupy Wiedenskiej do prac nad kompleksowym podejciem do problemow migracyjnych.
-Miedzynarodowa konwencja o ochronie praw wszytskich pracownikow migrujacych I czlonkow ich rodzin, Nowy York 1990.
Temat 5: Prawa mniejszosci narodowych
Mniejszość narodowa - ludność, która jest osiedlona na terytorium innej zbiorowości i odróżnia się od innych zbiorowości odrębnym pochodzeniem i kulturą, a często także językiem i wyznaniem, starając się zachować tę odrębność.
a) rozwiaznania instytucjonalno-prawne w RE, OBWE, UE
RE: RE utworzyla klauzule antydysktyminacyja ze wzgledu na przynaleznosc do mnijeszosci narodowej, ktora znalazla sie wkrotce potem w art.14 europejskiej Konwencji Praw Czlowieka.
O przyjeciu Konwencji o ochronie miejsosci narodowych, zadecydowal szczyt wiedenski w 1993 roku. Uzgodniono na nim, ze mniejszosci narodowe, ktore pojawil sie w efekcie burzliwych wydarzen historii nalezy cgronic I doceniac jako wnoszace wklad w poces zachowania pokoju I stabilizacji. Skutkiem tego Sczytu bylo utworzenie Konwenji o ochronie mniejszosci narodowych w 1995 roku. Konwencja jest pierwszym prawnie wiazacym wielostronnym porozuminiem chroniacym mniejszosci narodowe. Ma charakter ramowy. Zawiera postanowienia o charakterze programowym, wymieniajac cele, ktore panstwa powinny osiagnac. Nie zawiera definicji mniejszosci narodowej. Zachowuje idywidualny charakter przyznanych praw. Jej podstawowym celem jest zniwelowanie roznic mniedzy mniejszoscia narodowa a wiekszoscia spoleczenstwa. Przyznaje kazdej osobie do swobodnej decyzji o traktowaniu jej jako nalezacej do takiej mniejszosci. Konwencja zobowiazuje panstwa do wpsireania I tworzenia warnkow koniecznych do utrzymania I rozwijania przez osoby nalezace do mniejszosci ich kultury, zachowania zasadniczych elementow ich tozsamosci. Strony Konwencji okresowo zdaja sprawozdnia z realizacji Konwencji. Do 2007 r. konwencja miala 39 ratyfikacji. Polska przystapila do niej w 2001 r.
UE: Karta Praw Podstawowych, art, 21 mowiacy o dyskryminacji: Zakazana jest wszelka dyskryminacja ze wzgledu na…przynaleznosc do mniejszosci narodowej.
-Euroejska Karta jezykow regionalnych lub mniejszosciowych, 1992. W art. 1 definiuje pojecie jezyka mniejszosciowego: sa to jezyki tradycyjnie uzywane na terytorium danego panstwa przez jego obywteli, stanowiacych grupe liczebnie mniejsza od reszty ludnosci tego panstwa oraz rozniaca sie od oficjalnego jezyka tego panstwa.
OBWE: Urzad Wysokiego Komisarza do spraw mniejszosci narodowych. Jego zadaniem jest wykrywanie w mozliwie najwczesniejszej fazie napiec na tle narodowosciowym, ktore moglyby sie przerodzic w konflikt miedzypanstwowy. W razie takiej sytuacji Komisarz stosuje metode dyplomacji dysretnej I perswazyjnej.
b) sytuacja mniejszosci narowowych w Polsce
W XIX wieku rozszerzono prawno-miedzybarodowe podstawy ochrony mniejszosci narodowych. Mino ksztaltowanie sie nowoczesnych narodwo, status takich mniejszosci nadal okreslany jest przez pryzmat religii. Nowe podejscie uwzgledniajace szersze niz religia podstawy identyfikacji narodowej pojawilo sie o II wojnie swiatowej. Po II wojnie swiatowej kwestie ochrony osob zaliczanych do mnijeszosci narodowych poczatkowo wprowadzic mozna bylo jednynie z norm antydyskryminacyjnch, zawartych w Karcie Narodow Zjednoczonych I Powszechnej Deklaracji Praw Czlowieka. Doslownie okrelslil prawa mniejszosci narodowych Miedzynarodowy Pakt Praw Obywatelkskich I Politycznych. Art. 27 gwarantuje ze osoby nalezace do mniejszosci nie moga byc pozbawione prawa do wlasnego zycia kulturalnego, wyznawania I praktykowania wlasnej religii oraz poslugiwania sie wlasnym jezykiem oraz z innymi czlonkami swojej grupy. Jest to jedyny, powszechnie obowiazujacy przepis prawny w tej dziedzinie I globalny standard ochrony osob zaliczanych do mnieszosci. Gwarancje te maja charakter indywidualany nie kolektywny tzn ze przysluguja indywidualnie poszczegolnym osobom identyfikujacym sie z taka mniejszoscia, takze przysluguja tylko obywatelom panstwa.
- Deklaracja o prawach osob nalezacych do mniejszosci narodowych lub etnicznych, religijnych lub jezykowych, ONZ 1992. Deklaracja powoluje sie na art. 27 Paktu. Zobowiazuje Panstwa do istnienia tozsamosci narodowej albo etnicznej. Wylicz prawa przyslugujace osobom nalezacym do mniejszosci: kultywowanie wlasniej kultury, wyznawania I praktykowania wlasnej religii, poslugiwania sie wlasnym jezykiem, uczestniczenia w zyciu kultralnym, religijnym, spolecznym, uczestniczeniu w podejmownaiu decyzji na szczeblu panstwowym I loklanym, tworzeniu stowarzyszen. Deklaracja ta nie jest prawnie wiazaca, zawiera jednynie polityczne sugestie dla panstwa
Temat 6: Ludobojstwo I masowe naruszenia praw czlowieka.
a) R.Lemkin- twora pojecia I autor konwencji.
Lodobojstwo zintensyfikowalo sie w czasie I wojny swiatowej w Turcji. Wladze tego kraju wydaly decyzje o ekstrminacji Ormian. Dopiero w 1985 Komisja Praw Czlowieka ONZ przyjela uchwale okreslajaca rzezie Ormian za lodobojstwo. Skala zbrodni jaka przypadla na okres II wojny spowodowala ze lodobojstwem zaintrowal sie Miedzynarodowy Trybunal Wojskowy w Norymberdze, zostal powolany w 1945 r. Sam termin lodobojstwo pojawil sie dopiero w jednym z aktow oskarzenia wniesionych do Trybunalu. Jego autorstwo przypisywane jest polskiemu prawnikowi, karniscie Rafalowi Lemkinowi. W procesie, ktory rozpoczal sie w norymberdze 1945 r I trwal ponad 10 miesiecy- akt oskarzenia objal 21 dygnitarzy hitlerowskich.
W grudniu 1948 r. przyjeta zostala przyjeta Konwencja o zapobieganiu I karaniu zbrodni lodobojstwa. Uznano w niej lodobojstwo popelnione czy to w czasie pokoju czy wojny, za zbrodnie prawa miedzynarodowego. W swietle konwencji karalne jest nie tylko ludobojstwo ale takze zmowa w celu jego popelnienia, bezposrednie lub publicze podzeganie do popoelnienia ludobojstwa, usilowanie jego popelnienia, wspoludzial w ludobojstwie. Kary wymierzac maja sady panstw, na terenie, ktorych popelniono zbrodnie lub Miedzynarodowy Trybunal Karny. Do 2006 r. do konwencji nie przystapily 52 panstwa nalezace do ONZ w tym japonia, kenia, nigeraia, indonezja. Polska ratyfikowala konwencje w 1950 r.
-W 1968 r. ZO ONZ przyjelo Konwencje o niestosowaniu przedawniania wobec zbrodni wojennych I zbrodni przeciwko ludzkosci.
b) definicja lodobojstwa: Konwencja zdefiniowala je jako: czyn zmierzajacy do zniszczenia w calosci lub w czesci grup narodowych, etnicznych, rasowych, religijnych polegajacy na: zabojstwie czlonkow grupy, spowodowaniu powaznego uszkodzenia ciala lub rozstroju zdrowia psychicznego czlonkow grupy, rozmyslnym stworzeniu dla czlonkow grupy warunkow zycia obliczonych na spowodowanie ich calkowitego lub czesciowego zniszczenia fizycznego.
zbrodni wojennych- zgodnie z konwencjami genewskimi: werbowanie dzieci ponizej 18 lat do sluzby wojskowej, branie zakladnikow, uzywanie cywilow jako zywych tarcz, ataki na instytycje swiadczace pomoc humanitarna.
zbrodni przeciwko ludzkosci- morderstwa, deportacje, gwalty, niewolnictwo seksualne, wymuszona prostytucja.
c) odpowiedzialnosc karna.
Trybunal dla Jugoslawii w Hadze, Miedzynarodowy Trybunal Karny dla Ruandy z siedziba w Tanzanii.
W 1998 r zostal podpisany Statut Miedzynarodowego Trybunalu Karnego, wszedl w zycie w 2002 r. MTK ma charakter sadu satalego, niezalzenego od ONZ. MTK wkracza dopiero wowczas gdy sady krajowe nie chca lub nie sa w stanie podjac danej sprawy. Jest uprawniony do sadzenia wszytskich osob indywidualnych, ktore dopuscily sie zbrodni przeciwko ludzkosci, ludobojstwa, zbrodni wojennych, zbrodni agresji. Sadowi nie podlegaja obywatele panstw, ktore nie sa stronami statutu. Zbrodnie nie ulegaja przedawnieniu. Statut przewiduje kary wezienia I kary dodatkowe. W 2005 r stronami statutu bylo 100 panstw, nie podpisaly go Rosja I Chiny. Siedziba trybunalau jest Haga.
Temat 7: Interwencja humanitana I koncepcja ospowiedzialnosci za ochrone.
„humanitarna interwencja jest groźbą lub użyciem siły przez państwo, grupę państw, organizację międzynarodową przeciwko innemu państwu głównie w celu ochrony jego obywateli przed masowymi naruszeniami uznanych międzynarodowo praw człowieka”. D. Murphy
a) system ochrony praw czlowieka a problem interwencji humanitanej.
Interwencja humanitarna- zwykle ma na celu ochrone obywateli panstwa ingerujacego. Na poczatku lat 90 Rada Bezpieczenstwa oglosila raport Program dla pokoju czyli: peace making, peace keeping, peace building. Raport nie dawal jednak odpowiedzi na problem masowego I drastycznego narusznia praw czlowieka w konfliktach zbrojnych.
b) prawo miedzynarodowe a problem interwencji humanitanej.
W systemie Prawa miedzynarodowego mozemy wyroznic prawo humanitane czyli prawo konfliktow zbrojnych. W 1949 w genewie roku nastapila kodyfikacja prawa humanitarnego. Przyjeto 4 konwencje: o polepszeniu losu rannych I chorych w armiach czynnych, o olepszeniu losu rannych, chorych sil zbrojnych na morzu, o traktowaniu jencow wojennych, o ochronie osob cywilnych podczas wojny.
Istnieje niejednoznacznosc prawa miedzynarodowego wobec ingerencji humanitanej. Pojawila sie ona juz w krcie Narodow Zjednoczonych. Zasada interwencji humanitanej jest niejako sprzeczna z zakazem uzycia sily I zasada suwerennosci oraz niemieszania sie w wewnetrzne sprawy innych panstw. Niektorzy uwazaja, ze pod pewnymi wzgledami interwencja humanitarna jet dozwolona jesli nie narusza inegralnosci terytorialnej lub niepodleglosci politycznej panstwa zas jej cele sa tylko ograniczone do pomocy humanitarnej. O takiej ingerencji mowi jeszcze art. 51 Karty NZ mowiacy o prawie do indywidualnej I zbiorowej samoobrony.
c) odpowiedzialnosc za ochrone: Spore problemy, watpliwosci I sprzeciwy panstw wobec praktyki doktryny interwencji humanitanej spowodowaly do powolania Miedzynarodowej Komisji ds. Interwencji I Suwerennosci Panstwa. Komisja ta w 2001 r. opublikowala slynny raport-odpowiedzialnosc za ochrone, w ktorym sformulowala m. in, zasdy, ktore musza byc uwzglednione wtdy kiedy rozwazane jest podjecie interwencji humnitarnej czyli wlasniwa intecnja, ostatnia instancja, proporcjonalnosc srodkow, dobre szanse powodzenia oraz pokreslila iz jedyna wladza, ktora moze podejmowac decyzje za uzycie sily w celach humanitarnych pozostaje ONZ. Odpowiedzialnosc za ochrone zastailo pojecie interwencji humanitanej w sytuacjach ludobojstwa, zbrodni wojennych, czystek etnicznych, zbrodni przeciwko ludzkosci.
d) pomoc humanitarna: ma charakter dorazny I krotkoterminowy. Stanowi natychmiastowa odezwe na cudze nieszczescie, najczesciej pomoc rzeczowa. Jest adresowana do cywilnych ofiar konflktow zbrojnych, klesk zywiolowych, klesk wywolanych przez samego czlowkieka. Jest przekzaywana bezposrednio lub za posrednictwem Biura Narodow Zjednoczonych do spraw koordynacji pomocy humanitarnej, organizacji systemu NZ, MKCK, oraganizacji pozarzadowych. Podstawy swiadczen humanitarnych mozna znalezc w Deklaraji o prawach czlowieka. W ramach UE za pomoc humanitana odpowida Biuro Pomocy Humanitarnej.
Temat 8: Europejski Trybunal Karny:
a) kompetencje I funkcjonowanie
Trubunal zostal powolany w 1959 r a pierwsza rozrawa odyla sie w 1960. Trybunal skalda sie z tylu sedziow ile jest panstw stron Konwencji Praw czlowieka. Konwencja nie naklada ograniczen co do liczny sedziow tej samej narodowosci. Sedziowie wybierani sa przez Zgromadzenie Parlamentarne, ich kadencja trwa 6- 9 lat. Polowa skladu odniawiana jest co 3 lata. Sedziowie nie reprezentuja panstw z ktorych pochodza I wystepuja wylacznie w swoim imieniu. Koncza kadencje w chwili ukonczenia 70 lat.
Trybunal jest podzileony na 4 Izby, ktorych sklad jest ustalany co trzy lata aby uwzglednial podzial geograficzny Europy, rozne systemy prawne, a takze zrownowaznony udzial kobiet I mezczyzn. W ramach kazdej izby tworzy sie Komitety 3 sedziow, ktore selekcjonuja skargi. W ramach Izb tworzone sa 7-osobowe sekcje orzekajace oraz 17-osobowa Wielka Izba. Jezykami Trybunalu sa angielski I francuski.
Trybunal jest straznikiem przestrzegania praw czlowieka w Europie. Dba by gwarancje traktatowe nie pozostawaly prawem wirtualnym. Dla obywateli Trybunal jawi sie jako najwyzsza instancja, ktorej wyroki sa ostateczne I niepodwazalne.
b) instytucja skargi panstwowej I indywidualnej. Reguluje je protokol 9, 11. Do Konwencji Praw czlowieka.
Skarga indywidualna moze byc napisana w kazdym z oficjlanych jezykow panstw czlonkowskich. Postepowanie toczy sie z rownym udzialem obu stron I jest na ogol jawne. Kazda skarga indywidualana kierowana jest do Izby, ktora decyduje w jakim skladzie bedzie rozpatrywana ( Komitet albi Izba). Sprawy rozpatrywane przez Izby moga byc przekazywane do Wielkiej Izby, gdy pojawi sie powazny problem interpretacyjny. W I fazie orzeczenie jest pisemne. W okresie 3 miesiecy od daty wyroku kazda ze stron moze wnosic o przekzanie sprawy do Wielkiej Izby. Wydaje ona orzezczenia w formie wyroku, sa ostatecze I wiazace. Warunki dopuszczalnosci skarg indywidualnych okreslae sa w samej Konwencji o Ochronie Praw czlowieka. Panstwa strony gwarantuja osoba uczestniczacym w postepowaniu prze trybunalem ulatwienia I immunitety.
Skarga panstwowa- kazda ze stron konwencji moze wnosic skargi, jezeli uzna, ze ie panstwo naruszylo postanowienia konwencji lub jej protokolow. Zazwyczaj takie skargi nie wystepuja.
Temat 9: Systemy europejskie a systemy pozaeuropejskie:
a) system panamerykanski:
W Ameryce powstal system bedacy kopia rozwiazan Rady Europy. System amerykanski funkcjonuje w ramach Ogranizacji Panstw Amerykanskich, utworzonej na mocy karty z Bogoty w 1948 r. W tym samym roku przyjeto amerykanska deklaracje praw I obowiazkow czlowieka. Nowoscia sa obowiazki wobec spoleczenstwa, rodzicow, dzieci, ksztalcenia. Po utworzeniu Miedzyamerykanskiej Komisji Praw Czlowieka, deklaracja stala sie wiazaca.
Nastepnie uchwalono w 1969 r. Konwencji Praw Czlowieka, jest ona powtorzeniem Europejskiej Konwencji o ochronie praw czlowieka. Weszla w zycie w 1978. Rozni sie od eurpejckiej sposobem implementacji. Tutaj obowiazkowy charakter ma skarga indywidualna a skarga panstwowa ma charakter fakulatywny.
Istnieje takze Miedzyamerykanski Trybynal Praw Czlowieka.
b) system afrykanski
W Afryce powstal system rozwinietej konstrukcji formalnj- czyt. Papierowej. System Praw czlowieka powstal w ramach Organizacji Jednosci Afrykanskiej. Stalo sie to dzieki przyjeciu przez OJA w 1981 r, afrykanskiej Karty praw czlowieka I narodow, ktora weszla w zycie w 1986 r. Karta nie pomija praw obywatelskich I politycznych ale punk ciezkosci jest przesuniety na prawa ludow, obowaizki czlowieka, jego prawa ekonomiczne I spoleczne. Slaboscia dokumentu jest niezbyt scisly I nieprecyzyjny jezyk, umozliwiajacy dowolnosc w interpretacji. Charakterystyczne jest takze jednosc praw I obowiazkow. Mechanizmy implementacyjne sa slabe I maja polityczy charakter, brak jest organow sadowniczych.
W praktyce jedynymi realnymi miedzynarodowymi czynnikami ochrony praw czlowieka sa dzialania podejmowane przez organzizacje miedzynarodowe ONZ.
c) ochrona praw czlowieka w Azji
W Azji podejmowane sa niesmiale proby w plaszczyznie pozarzadowej. Wystepuje tutaj podzial na demokratycze Indie, autorytarna Indonezje, quasi-totalitarne Chiny oraz supertotalitana Koree Polnocna. Wspolnym czynnikiem tych krajow jest niski stopien ratyfikacji miedzynarodowych instrumentow w dziedzinie ochrony parw czlowieka. Przeslanki nieuwzgledniania praw czlowieka:
-kolektywistyczne podejmowanie jednostki, ktora ma glownie obowiazki
-brak tradycji prawa
- stosunek panstwa do spoleczenstwa, nadrzedny
- niski poziom aspiracji politycznych.
Na przelomie lat 70 I 80 podjeto pewne starania aby wprowadzic w azji namiastki regionalnego sytemu ochrony praw czlowieka w ramach ONZ. Wobec spolecznej niecheci zostaly one zaniechane. W ramach instutucji pozarzadowych istnieje LAWASIA- organizacji kilkunastu krajow wschodniej Azji I zachodniego pacyfiku, istnieje Staly Komitet Praw Czlowieka. Dziala takze Regionalna Rada Praw czlowieka azji Poludniowo-wschodniej z siedziba w Manili.
Temat 11: Rola orgaznizacji pozarzadowych w miedzynatodowej ochronie praw czlowieka.
a) definicja NGOs- sa to organizacje pozarzadowe o zasiegu narodowym I miedzynarodowym. Nie ma uzgodnionej definicji NGO. Mozna jedynie przyjac ze chodzi o orgaznizacje, ktora dziala niezaleznie od rzadu, dobrowolna pod wzgledem czlonkowstwa, nie nastawiona na zysk, nie dazaca do wladzy. Mozna je podzielic na orgaznizacje, ktore zajmuja sie wylacznie prawami czlowieka, I takie ktore prowadza rowniez szersza dzialalnosc. Najwiecej NGOs skupia sie na obronie tradycyjnych praw- wolnosci I praw obywatelskich. NGOs przeciwdzialaja nadmiernej koncentracji wladzy oraz zwracaja uwage rzadow na konkretne problemy.
NGOs uzyskaly miedzynarodowa legitymizacje dla swojej dzialalnosci na mocy art. 71 Karty NZ, ktory mowi, ze Rada Gospodarczo-Spoleczna moze zasiegnac opini pozarzadowych organizacji.
b) metody dzialan NGOs:
NGOs chetnie korzystaja z uprawnien wynikajacych z ich statusu konsultacyjnego. Ten status jest niezykle pomocny w dzialalnosci oraganizacji pozarzadowych, zarwno na arenie miedzynarodowej jak I w miejscu, w ktorym prowadza swoja dzialalnosc na rzecz praw czlowieka.
Metody dzialan NGOs zaleza od organizacji.
c) glowne NGOs:
1)Amnesty International- najwieksz na swiecie orgzanizacja pozarzadowa dzialajaca w zakresie ochrony praw czlowieka. Powstala w 1961 r. aby obronic tzw. Wiznio sumienia a wiec tych ktorzy zostali uwiezieni za swoje przekonania I wyznania. AI stara sie takze zapenic wiezniom politycznym sprawiedliwa procedure sadowa. AI sprzeciwia sie karze smierci, torturom I innym forma niehumanitarnego traktowania.
Formy dzialania to promocja konwencji chroniacyhc wolnosc przekonan I wpolpraca z organizacjami miedzynarodowymi, w ktorych kompetencjach leza te prawa. AI adoptuje tazke wiezniow politycznych. AI organizuje rozne wizyty sledczo-badawcze, w toku ktorych odbywaja sie takze rozmowy z przedstawicielami wladz. AI publikuje takze fodery informacyje, ulotki, broszury, biuletyny. Wydawany jest rowniez doroczny raport AI. Sekreatariat AI miescie sie w Lodynie.
2) Miedzynarodowa Federacja Lig Praw Czlowieka- zalozona w 1922 r. z inicjatywy kilku krajowych lig praw czlowieka. Moze byc uznana ze pierwsza oragnzacje pozarzadowa. Federacje tworzy obecnie 90 lig krajowych. Dziala poprzez swoja centarale w Paryzu. Zajmuje sie prawami czlowieka w szerokim pojeciu lecz priorytetowo traktuje prawa obywatelskie I polityczne. Federacja juz w 1927 r sformulowala Swiatowa Deklaracje Praw czlowieka. Jedna z podstawowych form dzialania jest wysylanie misji do krajow, w ktorych moga miec miejce pogwalcenie praw czlowieka.
3) Human Rights Watch- powastala w 1978 r. w zwiazku z procesem KBWE. Jest bardzo wplywowa I znana orgaznizacja amerykanska. Slynie z bardzo skrupulatnego sledzenia naruszen praw czlowieka. Silna bronia tej organizacji sa wplywy w administracji I kongresie USA. Specjalizuje sie w obronie wolnosci slowa I przekonan, sprawiedliwosci procesu sadowego, zapobieganiu torturom. HRW dziala poprzez 5 wydzialow: Afryke, Ameryki, Azje, Bliski Wschod, obaszar OBWE. Metody dzialania to misje sledcze w krajach w ktorych dochodzi do naruszen. Organzacja prowadzi takze dzialalnosc edukacyjna.
4) Miedzynarodowa Federacja Helsinska na rzecz Praw Czlowieka, Lekarze bez Granic, Lekarze Swiata, Polska Akcja Humanitarna.