PIERWOTNIAKI - PROTOZOA

robak	Trichomonas vaginalis (rzęsistek pochwowy)	Trypanosoma gambiense (świdrowiec gambijski)	Trypanosoma cruzi	Leishmania
								donovani	tropica	brasilienis
budowa	owalny, kinetosomy -> 5 wici, błona falująca (wić sterowna + pellikula), akostyl, hydrogenosomy (zamiast mitochondriów), aparat parabazalny, brak cyst	wydłużony, spłaszczony, nieco skręcony, kinetoplast (mitochondrium), kinetosom, błona falująca, cytoplazma piankowata	trypomastigota to komórka w kształci litery U lub C, z błoną falującą, tylny koniec ostro zakończony, amastigota okrągły, jądro centralne przed nim kinetoplast, brak wolnej wici	amastigota okrągła, jądro zawiera kariosom, , brak błony falującej i wolnej wici, promastigota wydłużony, brak błony falującej, ale jest wolna wić, kinetoplast z przodu
rozwój	podział podłużny zaczynający się od ciałek podstawnych i wici; na końcu jądro i cytoplazma	mucha tse tse wysysa trypanosoma -> jej jelito środkowe -> tam epimastigota -> przedżołądek -> w jamie gębowej w trypomastigota (forma inwazyjna) -> do człowieka	trypomastigota do człowieka tam w amastigota i zmieniają się w epimastigota i trypomastigota -> do węzłów chłonnych, wątroby, śledziony, serca i mózgu	zarażone moskity -> dojrzewanie w jelicie (poprzez podziały podłużne) w promastigota (inwazyjna dla człowieka) i przedostają się do narządów gębowych owada
lokalizacja	układ moczowo płciowy człowieka (w pochwie glikogen potrzebny do beztlenowej przemiany materii)	trypomastigota w osoczu krwi, chłonkce, płynu mózgowo-rdzeniowym człowieka	trypomastigota w osoczu krwi, amastigota w komórkach tkanek (głównie mięśniowych i układzie siateczkowo - śródbłonkowym)	amastigota w wątrobie, śledzionie, szpiku i układzie siateczkowo - śródbłonowym	amastigota w skórze i tkance podskórnej człowieka	amastigota w skórze i błonie śluzowej ust, gardła i nosa
choroba	rzęsistkowica: zarażenia związane z poziomem estrogenów; ostra: stany zpalne i nadżerki, obfite upławy, ropna wydzielina z cewki moczowej, grudki w pochwie i szyjce macicy, częstomocz; przewlekła: możliwe działanie kancerogenne	śpiączka afrykańska: przewlekła; faza I: zmiany w wątrobie, śledzionie i mózgu, powiększenie węzłów chłonnych, szczególnie karkowych (objaw Winterbottoma), niedokrwistość z monocytozą, zapalenie kłębkowe nerek; faza II: porażenie nerwów ruchowych, objawy zapalenia opon, apatia na przemian z pobudzeniem	choroba Chagasa: zarażenie przez spojówkę lub uszkodzoną skórę; wyższa temperatura, jednostronne obrzęknięcie powiek (objaw Romana), powiększenie węzłów chłonnych, wątroby, śledziony, zapalenie serca, opon mózgowych, guzki podskórne, limfocytoza, monocytoza; w formie przewlekłej wyróżnia się postać sercową, nadnerczową, tarczycową, mózgową	leiszmanioza trzewna (kal-azar, dum-dum): nieregularna gorączka (podwójny wzrost w ciągu dnia), zmiany skórne, powiększnie wątroby i śledziony, zanik szpiku, leukopenia, limfocytoza, wyniszczenie	leiszmanioza skórna (wrzód wschodni, pendynka): zmiany skórne na odkrytych częściach, potam guzki w węzłach chłonnych, nekroza w obrębie wrzodu	leiszmanioza śluzowo skórna lub nosowo gardłowa: rozszerzenie błony śluzowej, niszczeniu ulegają też chrząstki i kości nosa (deformacja twarzy)
wykrywanie	hodowla na podłożach sztucznych, preparaty trwałe barwione (z rozmazu)	w pierwszej fazie poszukuje się go we krwi, zwłaszcza w czasie trwania podwyższonej temperatury	odczyny serologiczne, hodowla in vitro	materiały biopsyjne, rozmazy krwi obwodowej	w preparatach trwałych, barwionych, w hodowli	w preparatach trwałych, barwionych, rozmaz
świat	kosmopolita	środkowa i zachodnia Afryka	Ameryka Południowa i Środkowa	południowa i wschodnia Azja, Ameryka Południowa i Środkowa, Afryka, czasami ciepłe kraje Europy	Afryka, Azja, Ameryka Południowa i Środkowa	Ameryka Południowa i Środkowa, południowe stany USA

Aleksandra Latos

robak	Acanthamoeba castellani	Plasmodium				Toxoplasma gondii
				vivax	malariae		falciparum	ovale
budowa	trofozoit kształtu zmiennego, jądro okrągłe, nie tworzy trofozoitów wiciowatych, cysty wielościenne, dwuwypukłe, wieczko	sporozoit wrzecionowaty, schizont kulisty, ameboidalny, ma ziarnistości hemozoiny, gametocyty owalne, zawierają grudki hemozoiny				trofozoit kształtu cząstki pomarańczy, jądro centralnie, cysta i pseudocysta kulista
rozwój	zarażenie cystą lub trofozoitem przez jamę nosową	sporozoit przez komara -> z krwią do śledziony, wątroby i innych -> schizonty (merulacja) -> merozoit (te w krwinkach przekształcają się w trofozoity lub gametocyty) -> kryptozoit; gametocyty do komara -> ookineta -> oocysta z powrotem do człowieka (u malariae charakterystyczna rozeta w czasie merulacji) (falciparum nie zaraża wątroby na stałe, gametocyty księżycowate)				jelito czcze -> gametocyty w mikrogametocyty -> oocysta -> żywiciel pośredni pseudocysta -> tachyzoity -> w narządach cysta (zawiera trofozoity zwane bradyzoitami) -> zarażenie nimi żywiciela ostatecznego
lokalizacja	ośrodkowy układ nerwowy, płuca (i inne narządy)	miąższ wątroby, układ siateczkowo-śródbłonowy i krwinki czerwone człowieka				trofozoit, cysta i pseudocysta w mięśniach, mózgu, makrofagach i układzie siateczkowo- śródbłonowym człowieka
choroba	EAG: choroba u osób osłabionych; drażliwość, halucynacje, bóle głowy, porażenie połowicze, gorączka, podrażnienie opon mózgowych, czasami drgawki Jacksona, podwójne widzenie, niezborność, nudności i wymioty,	zimnica (trzeciaczka): objawy co 48h, napadowe, wysoka temperatura, bóle głowy, nudności, wymioty, dreszcze, obfite poty, biegunka, powiększenie śledziony i wątroby, niedokrwistość, leukopenia	zimnica (czwartaczka): przebieg ostrzejszy niż u vivax, napady gorączki co cztery dni, wznoszenia gorączki mniejsze niż w przypadku vivax, niekiedy nerczyca, nawroty możliwe do końca życia	zimnica podzwrotnikowa: przebieg ciężki, krzywa, napadowa gorączka, może być postać mózgowa, nefrytowa, choleropodobny zespół biegunkowy, krwotoczna, do powikłań zaliczamy żółtaczkę, niedokrwistość, zapalenia nerwów obwodowych	zimnica przypominająca trzeciaczkę o nietypowym przebiegu	toksoplazmoza: wrodzona (wodogłowie, zapalenie siatkówki, zwapnienia śródczaszkowe, wcześniactwo, skaza krwotoczna, zez, powiększenie wątroby i śledziony), nabyta (węzłowa, jelitowa, oczna, układu nerwowego)
wykrywanie	bardzo trudne, obserwuje się wygląd płynu mózgowo-rdzeniowego	rozmaz z grubej kropli krwi				badanie wód płodowych lub płynu mózgowo-rdzeniowego, węzłów chłonnych
świat	kosmopolita, ostatnio często w Peru, Japoni, Korei Południowej, USA	Afryka, Azja, Wyspy Oceanii, Karaiby, Ameryka Środkowa i Południowa		Afryka i Ameryka Południowa	zachodnia Afryka	kosmopolita

Aleksandra Latos

robak	Lamblia intestinalis, Giardia lamblia (lamblia jelitowa)	Entamoeba histolytica (pełzak czerwonki)	Naegleria fowleri	Cryptosporidium parvum	Balantidium coli szparkosz okrężnicy	Pneumocystis carinii
budowa	trofozoit gruszkowaty, jądra owalne, krążek czepny wzmocniony fibryllą, dwa aksonemy, cysta owalna, jej otoczka odstaje od cytoplazmy	magna -inwazyjna, ma pseudopodia, wodniczka z erytrocytami żywiciela, jądro okrągłe z kariosomem w centrum, wydziela enzymy proteolityczne minuta - nie pochłania, ma pseudopodia, cysty w kale	trofozit (forma inwazyjna) wytwarza lobopodia, jądro owalne, w cytoplazmie liczne wodniczki, cysty (rola rozprzestrzeniająca) okrągłe, pojedyncza otoczka, jądro ze zbitym kariosomem		trofozoit owalny, pokryty rzęskami, mało ruchliwy, perystom, makro i mikro nukleus, cysta okrągła, dwie warstwy otoczki, makronukleus	trofozoit owalny, jądro o nieregularnym kształcie, otoczka mukopolisacharydowa, cysta owalna, zawiera 8 trofozoitów o wspólnej otoczce
rozwój	cysta (forma zaraźliwa) do jelita cienkiego człowieka -> trofozoity -> drogi żółciowe (lub wydalane z kałem); rozwój cyst tylko w organizmie człowieka	cysta (mająca ciałka chromidialne, odporna na zmiany środowiska) do człowieka -> w jelicie cienkim metacysta -> trofozoit (minuta) -> może w magna	transformacja (flagellacja): stadium wiciowe, pełzak	rozmnażanie płciowe (schizogonia) i bezpłciowe (sporogonia); oocysta -> w jelicie sporozoity -> z erytrocytami trofozoity -> merozoity -> meronty -> gametocyty -> gamety -> oocysty	cysta (przez jamę ustną) -> jelito (uwolnienie trofozoitu) -> dzieli się poprzecznie	cysta -> drogi oddechowe -> w płucach trofozoity -> w plwocinie cysta
lokalizacja	jelito cienkie, przewody żółciowe, pęcherzyk żółciowy	trofozoit i cysta w jelicie grubym człowieka	ośrodkowy układ nerwowy, rzadko w płucach	jelito cienkie i układ oddechowy człowieka	trofozoit i cysta w układzie pokarmowym człowieka, świni, niektórych małp	trofozoit i cysta w układzie oddechowym człowieka
choroba	lamblioza: stan zapalny błony śluzowej jelita (zanikanie kosmków), cienkiego, dróg żółciowych, skutkiem zaburzone wchłanianie (więc awitaminoza i wyniszczenie); objawy podobne do zapalenia dróg żółciowych, nieżytu żołądka	czerwonka pełzakowa: objawy nietypowe, biegunki lub zaparcia, bóle brzucha, niedobór masy ciała, powiększenie wątroby, może być forma płucna (bolesny suchy kaszel, krew w plwocinie), mózgowa (bóle głowy, drgawki), skórna (owrzodzenia, krwisto ropny wysięk), wątrobowa (bóle w prawym podżebrzu), innych narządów	MEAP: (z reguły występuje u zdrowych) bóle głowy, gorączka, nudności, wymioty, halucynacje, zmiany w zachowaniu, sztywność karku, czasami zapalenie serca, zaburzenia wzrokowe, zbaczanie języka, drgawki, zaburzenia smaku, moczówka prosta	kryptosporidioza: bóle brzucha, nudności, wymioty, osłabienie, wodnista biegunka, podwyższona temperatura, jeśli zajęcie dróg oddechowych, to kaszel i duszności, choroba ta pojawia się też u chorych na AIDS (wykrywanie: test ELISA, barwienie kału metodą Ziehl-Neelsena)	balantidioza: ogniska martwicy i owrzodzenia okrężnicy, wtórne zakażenia bakteryjne, nadżerki, biegunka, bóle spastyczne brzucha, nudności, wymioty, bóle głowy, chudnięcie, niedokrwistość, bolesne parcia, w stolcu krew i śluz	śródmiąższowe plazmatyczno-komórkowe zapalenie płuc: u wcześniaków i słabych niemowląt, niedotlenienie, kaszel, przyspieszony oddech, brak podwyższonej temperatury
wykrywanie	treść dwunastnicza	rozmaz świeżego kału	osad płynu mózgowo-rdzeniowego	oocysty w kale, treści dwunastnicy, plwocinie lub treści pobranej w czasie bronchoskopii	trofozoity w kale, badania rektoskopowe
świat	kosmopolita	kosmopolita	kosmopolita	kosmopolita	kosmopolita

Aleksandra Latos

---