Polityka Zarządzania w Samorządzie Terytorialnym

1. Cel generalny - misja strategii rozwoju lokalnego

2. Cele strategiczne - związane z problemami które zostały zidentyfikowane wcześniej

3. Cele operacyjne - dla jednego celu strategicznego formułuje się kilka celów operacyjnych

Dalszy program -> działania
- strategie opracowujemy na 10-20 lat

Cel strategiczny - zestaw narzędzi służących realizacji celów

Cele:
- zwiększenie
- wzrost
- podniesienie
- rozwój
- ograniczenie

Misja i wizja strategii rozwoju

MISJA- cel nadrzędny, który w sposób ogólny formułuje kierunek rozwoju jednostki samorządu terytorialnego ; cel który prowadzi do urzeczywistnienia wizji rozwojowej (kto jest podmiotem, kto będzie uczestniczył w realizacji, misja musi być realna, optymistyczna.) W misji określa się podstawowe wartości jakimi dana jednostka samorządowa hołduje.

Wizje opracowuje się po opracowaniu wszystkich celów strategicznych i celów operacyjnych.

WIZJA - to obraz przyszłości jaki jest pożądany dla mieszkańców, władz, gminy, powiatu. Pewnego rodzaju drogowskaz wytyczający wartości i cele, których samorząd chce się trzymać w przyszłości.

Strategia dla powiatu łęczyńskiego:
Wizja powiatu łęczyńskiego w roku 2020 to rozwinięty społecznie i gospodarczo obszar, atrakcyjny dla przedsiębiorców i inwestorów, przyjazny dla mieszkańców z rozwiniętą infrastrukturą, który zamieszkują wykształceni, przedsiębiorczy i zaangażowani w kreowanie rozwoju lokalnego obywatele.

Misja: poprawa jakości i warunków życia mieszkańców poprzez zrównoważony rozwój społeczno-gospodarczy oraz poprawę konkurencyjności z wykorzystaniem potencjału społeczno - gospodarczego powiatu, walorów przyrodniczych, krajobrazowych i kulturowych. (zbiór wszystkich celów strategicznych)

ZARZĄDZANIE FINANSOWE (proces który pozwala na właściwe wdrażanie strategii)- jest to perspektywiczne i bieżące zapewnienie środków pozwalające skutecznie i ekonomicznie realizować zamierzenia wynikające ze strategii rozwoju jednostki samorządowej.

Zarządzanie finansowe ma swoje cele szczegółowe:
1) wyznaczenie zakresu możliwości finansowych w perspektywie wieloletniej
2) określanie standardów przygotowania i zadań do finansowania, z uwzględnieniem sposobów ich pomiarów
3) zestawienie rocznych i wieloletnich planów jako sumy projektów i zadań bilansujących się z możliwościami finansowania
4) powiązanie środków z celami określonymi w strategii rozwoju lokalnego
5) gromadzenie danych do monitorowania postępu realizacji strategii i dokonywania oceny stopnia wykonywania zadań i programów, tak aby:
a) uzyskać zakładany standard usług i zapewnić odpowiedni poziom infrastruktury koniecznej do ich świadczenia
b) zapewnić realizację celów rozwojowych zgodnie z priorytetami zapisanymi w strategii
c) uzyskać wysoką skuteczność i odpowiednią efektywność kosztową zadań i działań

Narzędzia związane z zarządzaniem finansowym:
1) zarządzanie długiem w jednostkach samorządu terytorialnego
2) zarządzanie płynnością finansową
3) sprawozdawczość finansowa i ocena zdolności kredytowej
4) ocena i zarządzanie ryzykiem finansowym
5) ocena lokalnej wydajności podatkowej
6) rachunkowość budżetowa
7) ewidencja księgowa majątku i wycen
8) audyt i kontrola zarządcza

GOSPODARKA FINANSOWA-> kompetencje jakie ma samorząd do działań finansowych

Źródła dochodów gminy:
1) wpływy z podatków:
- od nieruchomości,
- rolnego,
- leśnego
- od środków transportowych,
- dochodowego od osób fizycznych, opłacanego w formie karty podatkowej,
- od spadków i darowizn,
- od czynności cywilno - prawnych,
2) wpływy z opłat:
- skarbowej,
- targowej,
- miejscowej,
- uzdrowiskowej,
- od posiadania psów,
3) dochody uzyskiwane przez gminne jednostki budżetowe gminy oraz wpłaty od gminnych zakładów budżetowych i gospodarstw pomocniczych gminnych jednostek budżetowych,
4) dochody z majątku gminy,
5) spadki, zapisy i darowizny na rzecz gminy
6) dochody z kar pieniężnych i grzywien określonych w odrębnych przepisach,
7) odsetki od pożyczek udzielanych przez gminę, o ile odrębne przepisy nie stanowią inaczej,
8) subwencja ogólna, składająca się z części:
- oświatowej,
- wyrównawczej,
- równoważącej;

Kompetencja gminy w zakresie kształtowania dochodów własnych:
- ustalanie stawek podatków i wysokości opłat lokalnych oraz udzielania ulg i zwolnień,
- tworzenia własnych podatków lokalnych - samoopodatkowanie,
- pozyskiwania środków o charakterze zwrotnym (przychodów),
- ustalania opłat i cen za usługi związane z eksploatacją obiektów i urządzeń użyteczności publicznej.

Zasady związane z konstruowaniem budżetu

BUDŻET - roczny plan dochodów i wydatków, przychodów i rozchodów jest opracowany prze organ wykonawczy, zatwierdzony przez organ stanowiący, który jest podstawą gospodarki finansowej danej jednostki w danym roku budżetowym. To jest również dokument planistyczny. Budżet wyraża spójność pomiędzy wybranymi do wykonania zadaniami a tymi wykonanymi faktycznie.

BUDŻET

Wieloletni plan finansowy -> to dokument określający prognozę dochodów jednostki samorządu terytorialnego, niezbędną wielkość wydatków operacyjnych oraz obsługę i spłatę zaciągniętych zobowiązań (długów) i wielkość środków na inwestycję w każdym roku objętym planem. Jest opracowywany na okres od 7-10 lat, a nawet do 15.

1. Wielkość dochodów.

2. Wielkość wydatków bieżących.

3. Wielkość zobowiązań.

4. Wielkość wydatków inwestycyjnych.

Wieloletni plan finansowy:
- pozwala oszacować wielkość i dynamikę (czyli zmianę w stosunku do poprzedniego roku) skumulowanego zadłużenia jednostki samorządowej w poszczególnych latach objętych planem,
- pozwala oszacować poziom i przewidywaną dynamikę zmian tzw. Wolnych środków, czyli różnic dochodów i wydatków operacyjnych. Wielkość wolnych środków determinuj możliwość ,

finansowania rozwoju przez budżet jednostki samorządowej,
- pozwala oszacować udział wydatków osobowych w wydatkach operacyjnych określając tzw. miarę elastyczności budżetowej (im więcej gmina usług kupuje a mniej pracowników zatrudnia bezpośrednio, tym szybciej i taniej może reagować na zmiany potrzeb społecznych)

ZAWARTOŚĆ WIELOLETNIEGO PLANU FINANSOWEGO:
1.1. wstępem jest analiza tzw. Danych historycznych - dane z przed kilku lat
* zbiór danych, by pokazać przewidywane zmiany warunków finansowych w latach następnych,
* analiza zarówno po stronie dochodów jak i wydatków
* po stronie dochodów analiza powinna pokazać:
1. Jak zmienia się z roku na rok dochody z różnych tytułów.
2. Jakie są główne przyczyny tych zmian?
3. Jakie wnioski z tych obserwacji wynikają dla prognoz dotyczących np. zmiany podatków stanowionych przez gminę.
* analiza danych dotyczących wydatków powinna być prowadzona osobno dla wydatków operacyjnych czyli bieżących związanych z dostarczaniem usług i obsługą zadań,
* osobno dla wydatków majątkowych głównie inwestycyjnych, ale również niektórych bieżących takich jak większe remonty czy modernizację infrastruktury,
* celem analizy historycznej jest wskazanie na wyraźne zmiany w dochodach i wydatkach oraz ujawnienie głównych przyczyn tych zmian
1.2. zestawienie wielkości przychodów i rozchodów czyli wpływów z prywatyzacji i innych źródeł, a także zaciągniętych długów oraz ich spłat. Zaciągnięte zobowiązania oraz przewidywane terminy i wysokości spłat zestawia się w osobnych tabelach.

Podmiot udzielający pożyczki	Kwota	Oprocentowanie %	Wysokość zobowiązań na dzień bilansowy	Termin spłaty	Zabezpieczenia
Bank Spółdzielczy

Właściwy plan finansowy sporządza się na okres od 5 - 10 lat.

ZASADY SPORZĄDZANIA PLANU FINANSOWEGO:
1. Posumowanie wyników przeprowadzonej analizy finansowej.
2. Przyjęcie założeń dotyczących sytuacji makroekonomicznej kraju czy regionu takie jak: inflacje, wzrost PKB, średnie % lokat, kredytów.
3. Określa się uwarunkowania zewnętrzne dotyczące polityki programów formułowanych na różnych poziomach administracji.

WSKAŹNIKI BRANE POD UWAGĘ PRZY TWORZENIU PLANU FINANSOWEGO:
a/ wielkość dochodów budżetu na jednego mieszkańca
b/ poziom wolnych środków w dochodach ogółem
c/ udział % dochodów własnych w dochodach ogółem
d/ udział wydatków osobowych w wydatkach operacyjnych ogółem
e/ skumulowane zadłużenie gminy w odniesieniu do rocznych dochodów (oznaczane %)

WIELOLETNI PLAN INWESTYCYJNY - dokument planowania finansowego
1) jest spójny ze strategią
2) jest spójny z wieloletnim planem finansowym
3) na nim opiera się budżet jednostki samorządowej
Wieloletni plan finansowy opracowuje się na 5 - 10 lat w przód, jest zbiorem zaplanowanych na ten czas inwestycji do realizacji na podstawie potrzeb inwestycyjnych w oparciu o możliwości ich finansowania.

ETAPY TWORZENIA PLANU INWESTYCYJNEGO:
1/ Należy zidentyfikować potrzeby inwestycyjne i sporządzić wnioski inwestycyjne.
2/ Należy opracować kryteria i ustalić listę zadań inwestycyjnych według priorytetów rozwojowych, które gmina sobie obrała.
3/ Sporządzenie tzw. wstępnej listy zadań inwestycyjnych czyli dokonywanie wyboru zadań do realizacji
4/ przygotowanie projektowej wersji i opracowanie zrównoważonego projektu wieloletniego planu inwestycyjnego
5/ zatwierdzenie wieloletniego planu finansowego uchwały Rady Gminy,

Wnioski inwestycyjne - dane brane pod uwagę w formułowaniu wniosków
1. Informacje podstawowe
- nazwa zadania
- cel zrealizowania zadania
- zakres rzeczowy zadania (ile czego trzeba zrobić)
- parametry techniczne oraz standardy i inne wyniki ważne z punktu widzenia użyteczności i kosztów
- rodzaj zadania (budowa, modernizacja)
- lokalizacja
2. Plan finansowania
- wstępny szacowany koszt i sposób jego oszacowania
- harmonogram robót i wstępny szacunek wydatków w poszczególnych latach
- wydział źródeł zewnętrznych w finansowaniu (czy jest przewidywane korzystanie z dotacji)
3. Uwarunkowania związane z realizacją inwestycji
- uwarunkowania prawne ( czy jest wymagane pozwolenie budowlane, zezwolenie itd.)
- uwarunkowania związane z istniejącym poparciem lub oporem społecznym
- poziom zaangażowania finansowego mieszkańców w realizacji przedsięwzięcia
4. Dane dla obliczenia kryteriów na podstawie których zadania zostaną uszeregowane w kolejności.
Sporządza się tzw. Karty wniosków inwestycyjnych ( elem. w/w)

Prace na przygotowaniem inwestycji muszą odpowiedzieć na następujące pytania:
1) czy po zakończeniu inwestycji nastąpi oczekiwana zmiana. Czy mieszkańcy dla których obiekt się buduje będą zadowoleni?
2) Jaki będzie wpływ oddania inwestycji do użytku na wydatki operacyjne gminy?
3) Jaki będzie wpływ oddania inwestycji na poziom zadłużenia gminy?
4) Czy istnienie możliwości włączania w proces inwestycyjny podmiot prywatny? ( partnerstwo publiczno - prywatne)?

CO POWINIEN ZAWIERAĆ WIELOLETNI PLAN INWESTYCYJNY:
1/ Opis stanu infrastruktury gminnej
2/ Opis celów strategicznych wynikających ze strategii rozwoju na podstawie których projektuje się inwestycje do realizacji
3/ Lista zgłoszonych projektów
4/ Opis procesów pracy nad planem inwestycyjnym zawierający procedurę, uczestników prac, oraz przyjęte kryteria oceny
5/ Lista inwestycji uszeregowana w kolejności wynikającej z oceny dokonanej na podstawie wcześniejszych kryteriów
6/ Lista inwestycji ostatecznie umieszczonych w planie (zatwierdzonych do realizacji)
7/ Synteza wieloletniego planu finansowego po umieszczeniu w nim inwestycji zawartych w wieloletnim planie inwestycyjnym
8/ Procedura aktualizacji planu inwestycyjnego w kolejnych latach

WIELOLETNIA PROGNOZA FINANSOWA
I PROCEDURA - podstawa prawna -> ustawa z 27 sierpnia 2008 roku o finansach publicznych
- organem, który odpowiada za opracowanie projektu jest wieloletniego planu finansowego jest organ wykonawczy jednostki samorządu terytorialnego
- projekt wieloletniego planu finansowego przedstawia się wraz z projektem budżetu do 15 listopada roku poprzedzającego rok budżetowy.
- zostaje opracowana na 3 lata do przodu (oprócz tego roku budżetowego - czyli właściwie 4 lata bo rok budżetowy + lata)
- jest przedstawiany celem zaopiniowania Regionalnej Izbie Obrachunkowej (RIO)
- celem wieloletniego planu finansowego samorządu jest połączenie strategicznych zamierzeń inwestycyjnych z corocznymi budżetami poprzez określenie zdolności finansowania zadań bieżących i wieloletnich samorządu z dochodów własnych oraz z przychodów zwrotnych w każdym roku objętym planem z zachowaniem płynności finansowej budżetu

ETAPY SPORZĄDZANIA WIELOETNIEGO PLANU FINANSOWEGO:
1. Obejmuje on diagnozę stanu finansów jednostki samorządowej poprzez analizę wskaźnikową oraz analizę SWOT budżetu.
2. Prognoza budżetu w zakładanym okresie przy uwzględnieniu różnych scenariuszy tzw. Scenariusza pozytywnego - optymistycznego, negatywnego - pesymistycznego, scenariusza stabilnego rozwoju.
3. Konstruowanie prognozy nakładów inwestycyjnych z uwzględnieniem opracowanej listy zadań.
4. Analiza stanu bieżącego zadłużenia i kosztów jego obsługi.
5. Oszacowanie wielkości środków własnych jakie można przeznaczyć na inwestycję.
6. Prognoza zapotrzebowania na finansowanie zewnętrzne (czy jest konieczność i w jakim stopniu).
7. Prognoza kosztów obsługi zadłużenia wraz z tzw. Prognozą bezpiecznego zadłużenia.
8. Prognoza wielkości środków zewnętrznych i źródeł ich pozyskiwania.
9. Ostateczne opracowanie planu przy założeniach jego rocznej aktualizacji.

Są to dokumenty tzw. „planu kroczącego” - podlega on co rocznej aktualizacji

BUDŻET ZADANIOWY (obowiązek jego prowadzenia z dniem 1 stycznia 2012 roku)
- wpływa na przejrzystość finansów samorządowych -

jest narzędziem zapewnienia środków publicznych na przyszłość, pozwalający skutecznie i ekonomicznie realizować zamierzenia wynikające ze strategii rozwoju i planów finansowych powiązanych z celami krótkookresowymi i wieloletnimi.

Układ zadaniowy - to zestawienie wydatków budżetu, lub kosztów jednostek samorządu terytorialnego sporządzone według funkcji oznaczających poszczególne pola działań oraz zadań budżetowych grupujących wydatki wg celów, wraz z miernikami realizacji tych celów. Jest to podstawowy element budżetu zadaniowego.
Istotą budżetu zadaniowego jest planowanie i zarządzanie działalnością jednostki samorządu poprzez podzielenie działalności na zadania w oparciu o tzw. Podejście procesowe.
Podejście procesowe -- >„Pożądany wynik osiąga się z większą efektywnością wówczas, gdy działania i związane z nimi zasoby są zarządzane jako proces"

Podstawową cechą wyróżniającą budżet zadaniowy jest koncentracja na całkowitym koszcie realizacji zadania obejmującym 4 grupy kosztów: bezpośrednich, pośrednich, wydziałowych i technicznych. Koncentracja na koszcie realizacji zadania jest dokonywana niezależnie od ich przynależności zadaniowej. Budżet zadaniowy określa poszczególne kategoria działań, uszczegółowiając je. Budżet zadaniowy dotyczy budżetu po stronie wydatków.

Koncepcja budżetu zadaniowego kładzie nacisk na zarządzanie wydatkami w oparciu o 4 podstawowe zasady zarządzania finansami samorządowymi:
1) zasada przejrzystości - dotycząca funkcjonowania klasyfikacji zadań budżetowych
2) zasada skuteczności i efektywności - polegająca na określeniu celów i mierników realizacji zadań, oraz porównaniu efektów z nakładami
3) zasada wieloletności - wieloletnie planowanie wydatków na określone zadania
4) zasada konsolidacji wydatków publicznych - uzyskiwana poprzez wskazywanie priorytetów. Skupianie wysiłków finansowych na jej realizacji.

ZASADY RZETELNEGO GOSPODAROWANIA ŚRODKAMI PUBLICZNYMI
1. Zarządzanie finansami stanowi pewien zamknięty cykl w którym dokonuje się właściwe określenie celów inicjowanych działań.
2. Konsekwentny i przemyślany dobór strategii ich realizacji.
3. Ogólna kompleksowa polityka budżetowa.

W ramach jednego cyklu należy przestrzegać dane zasady:
1) Należy starannie egzekwować wszystkie należności.
2) Samorząd nie powinien lekceważyć nawet najmniejszych oszczędności czy małych dochodów.
3) Samorząd powinien determinacyjnie przestrzegać formalnych procedur dotyczących wydatków publicznych, dokonywania zakupów, rozliczania dotacji czy wypłaty wynagrodzeń.
4) Nie można ukrywać stwierdzonych nieprawidłowości lecz rzetelnie i publicznie informować o podejmowaniu działań mających na celu wyegzekwować odpowiedzialność
5) Wynagrodzenia pracowników i wyposażenie urzędu powinny być dostosowane do finansowego standardu społeczności lokalnej, tak aby pracownicy nie byli finansową elitą, a urząd nie wyróżniał się przepychem
6) Należy oddzielać wyraźnie w budżetach i planach finansowych wydatki administracyjne od finansowania świadczonych usług publicznych.

Strategia - określone cele i zadania

Wieloletnia prognoza finansowa jednostki samorządowej - wieloletni plan finansowy

---