Aseptyka, antyseptyka, dezynfekcja i wyjaławianie
Bakterie stanowiące częstą przyczynę zakażeń szpitalnych
Staphylococcus aureus
Staphylococcus saprophiticus
Streptococcus feacalis et feacium
Serratia marcescens
Acinetobacter baumannii
Enterobacter cloacae
Mycobacterium chelonae
Corynebacterium
Celem postępowania aseptycznego jest niedopuszczenie do zanieczyszczenia lub zakażenia drobnoustrojami chorego, zanieczyszczenia określonego środowiska, miejsca, materiału, sprzętu lub przedmiotu.
Działanie aseptyczne obejmuje zapobieganie:
Szerzeniu się zakażenia z chorego na chorego
Powstawaniu zakażeń endogennych
Zakażeniom ze środowiska - pałeczki G-
Źródła zakażeń:
Chorzy z infekcjami, nosiciele
Środowisko wodne
Drogi szerzenia się drobnoustrojów:
Personel medyczny - nosiciele, skóra rąk
Niejałowe narzędzia
Sprzęt medyczny, aparatura
Leki
Materiały zanieczyszczone
Powietrze
Bielizna
Zasady zapobiegania:
Izolacja chorych
Właściwe zabezpieczenie i usuwanie zużytych opatrunków i zmienianej bielizny
Zabezpieczanie narzędzi wielokrotnego użycia - przekazywanie ich do dezynfekcji, mycia i wyjaławiania w centralnej sterylizacji
Mycie i antyseptyka rąk
Zmiana fartuchów
Przeprowadzanie długotrwałych zabiegów w specjalnych pomieszczeniach aseptycznych tzw. filtry HEPA
WYJAŁAWIANIE
Wyjaławianie inaczej sterylizacja, oznacza zniszczenie wszystkich form drobnoustrojów w określonym środowisku, materiałach na sprzętach lub przedmiotach.
Proces wyjaławiania przeprowadza się przy użyciu czynników:
Energii cieplnej
Promieniowania jonizującego
Środków chemicznych
Tlenku etylenu
Wyjaławianie za pomocą energii cieplnej
Najskuteczniejsza jest gorąca nasycona para wodna
Przy użyciu autoklawów, które zapewniają utrzymanie odpowiednich parametrów, umożliwiają uzyskanie próżni i przyspieszają suszenie materiału
Wyjaławianie roztworami środków chemi-
cznych
Aldehyd glutarowy
Nadtlenek wodoru
Chlorheksydyna
Wyjaławianie za pomocą promieniowania
jonizującego
Promieniowanie korpuskularne
Promieniowanie elektromagnetyczne
ANTYSEPTYKA - to eliminowanie drobnoustrojów znajdujących się w żywych tkankach (skóra, błony śluzowe, zakażone rany); polega ona na działaniu na strukturę lub metabolizm drobnoustrojów i ma na celu zapobieganie ich przenoszeniu
Związki stosowane w antyseptyce:
Preparaty zawierające:
dichlorofenol
heksachlorofen
diglukonian chloroheksydyny
heksylorezorcynol
alkohol etylowy
alkohol izopropylowy
jodofory
Preparaty złożone:
Dishand (Chirurgina)
Octenisept
Ograniczone zastosowanie znajdują:
chloraminy
barwniki akrydynowe
barwniki trifenylometanowe
związki srebra (AgNO3) z żelatyną lub albuminą
Zastosowanie chloroheksydyny i preparatów z chloroheksydyną w aseptyce:
Substancje i preparaty |
Zastosowanie |
Stężenie preparatów w % |
Środowisko |
Sposób użycia |
Chlorohexidinum gluconicum 20%
Abacil (5% roztwór chlorohexydyny)
Manusan (5% roztwór chlorohexydyny)
Aerosol
Cholorohexidinum 1% krem
Dishand preparat złożony dwufazowy |
rany pourazowe, pooperacyjne, oparzenia,
zewnętrzne narządy płciowe, pochwa, krocze
bieżąca antyseptyka skóry rąk
opracowanie chirurgiczne przedoperacyjne
opracowanie chirurgiczne skóry rąk
opracowanie higieniczne skóry rąk
antyseptyka skóry rąk, opracowanie chirurgiczne
antyseptyka skóry rąk przed wstrzyknięciem
odkażanie cewki moczowej przed cewnikowaniem
skóra rąk pomocniczego zespołu operującego ręce personelu szpitalnego
Preparat do antyseptyki skóry rąk chirurgów oraz personelu medycznego zwykłe odkażanie rąk |
1,0-2,5
0,2-1,0
0,5
2,5
10
10
nierozcieńczony
Preparat handlowy
Preparat handlowy
Preparat handlowy
Preparat handlowy
Preparat handlowy
|
Woda
Woda
Etanol
Etanol
Etanol
Woda
Krem
Krem
Krem
Roztwór alkoholowy handlowy
|
Przemycie, przymoczki, kompresy
Przemywanie
Mycie 1-2 min
Mycie 5 min
Mycie 5 min
Mycie 1-2 min
Mycie 3 min wodą z mydłem, mycie 3 ml preparatu przez 2 min, spłukanie i ponowne mycie 3 ml preparatu, spłukanie jałową wodą
Rozpylanie na skórze przez kilka sekund
Smarowanie
Wcieranie w skórę po umyciu
Smarowanie
Mycie 2-krotne 2-krotne odkażanie preparatem po 3cm3 za każdym razem przez 5 min 1 raz 5cm3 przez 30 s |
Zastosowanie jodoforów w antyseptyce:
Substancje i preparaty |
Zastosowanie |
Stężenie preparatów |
Środowisko |
Sposób użycia |
Betadina Incodyna |
odkażanie chirurgiczne rąk
septyczne zapalenie otrzewnej, przemywanie jamy brzusznej lub jamy opłucnej
przemywanie ran operacyjnych, ran pooparzeniowych, owrzodzeń kończyn dolnych
odkażanie oka
wysycanie opatrunków
kąpiel antyseptyczna
odkażanie pola operacyjnego |
Preparat handlowy
5% preparat
Preparat handlowy
0,5%
preparat handlowy
3-10 μg czynnego jodu w cm3
preparat handlowy |
Roztwór fizjologiczny chlorku sodowego
Roztwór wodny
woda |
Po myciu zwykłym 2-krotne odkażenie po 5 cm3 preparatu
Przemywanie
Przemywanie
Przemywanie
Nasycanie
Kąpiel
24 h przed zabiegiem kąpiel antyseptyczna, przetarcie 1 raz 5 min; bezpośrednio przed zabiegiem 2-krotne odkażenie po 5 cm3 preparatu przez 5 min
|
Antyseptyka skóry rąk:
Drobnoustroje znajdujące się na powierzchni skóry nazywamy florą przejściową, natomiast bytujące w głębi skóry - florą osiadłą.
U personelu medycznego stykającego się z chorymi cierpiącymi na różnego rodzaju zakażenia lub nosicielami drobnoustroje zanieczyszczają ręce. Dlatego - przed przystąpieniem do badania lub pielęgnacji kolejnego chorego - ręce należy starannie umyć wodą z mydłem antyseptycznym, wodą z detergentem lub przetrzeć alkoholem etylowym lub izopropylowym.
Drobnoustroje stanowiące florę osiadłą są trudne lub wręcz niemożliwe do usunięcia nawet przez intensywne mycie i szorowanie także z użyciem środka antyseptycznego.
Alkohol etylowy, izopropylowy; mydła antyseptyczne - usuwają jedynie florę przejściową
Antyseptyki tzw. dwufazowe (Manusan, Dishand - zawierają chloroheksydynę, alkohol i bromek benzalkoniowy) - powodują zniszczenie flory przejściowej i części flory osiadłej
Antyseptyka pola operacyjnego:
Odkażenie pola operacyjnego wymaga zniszczenia flory przejściowej i w znacznym stopniu osiadłej.
Stosujemy tu głównie jodofory, można użyć także Dishand.
Kąpiel antyseptyczna:
Kąpiel w wodzie z dodatkiem czynnego jodu.
Antyseptyka błon śluzowych:
Szczególna uwaga na gronkowce!!!
Antyseptyka ran, owrzodzeń i oparzeń:
Najczęściej stosowane antyseptyki:
jodofory
chloroheksydyna
W profilaktyce i leczeniu ran stosuje się jeszcze niekiedy riwanol 3%, roztwór 3% kwasu borowego i 0,5% azotan srebra.