3.4 Ostre biegunki
Ostre biegunki o etiologii infekcyjnej są jedną z głównych przyczyn zgonów dzieci poniżej 4 r. ż. i odpowiedzialne są za występowanie niedożywienia w krajach rozwijających się.
W krajach uprzemysłowionych są one drugą pozachirurgiczną, po chorobach układu oddechowego, przyczyną hospitalizacji dzieci. Definicja biegunki została ustalona w 1958r. przez WHO i nadal obowiązuje:
Biegunką nazywamy stan, w którym dziecko oddaje trzy lub więcej wolnych stolców w ciągu 24 godzin lub też w tym czasie oddało jeden stolec z domieszką śluzu, krwi lub ropy.
Jedynie u noworodków i niemowląt karmionych piersią oddanie więcej niż 3 stolców wolnych w ciągu 24 godzin uważa się za stan fizjologiczny. Ostra biegunka jest procesem samoograniczającym się i trwa nie dłużej niż 7-14 dni.
Etiopatogeneza
Przyczyny ostrej biegunki są różnorodne i zostały przedstawione w tab.3.4.1. Najczęściej wywołana jest przez czynnik infekcyjny - bakterie, wirusy, grzyby lub pierwotniaki. W krajach rozwijających się 70-80% wszystkich przypadków ostrej zakaźnej biegunki u dzieci do lat 2, spowodowane jest przez wirusy enteropato-genne, do których zalicza, się rotawirusy i parwowirusy, oraz potencjalnie entero-patogenne astrowirusy, coronawirusy, polio, Coxsackie i adenowirusy.
Najczęstsze występowanie biegunek rotawirusowych w Europie obserwuje się w styczniu i lutym. Zakażenie rozprzestrzenia się bardzo szybko, szczególnie w warunkach szpitalnych.
Do zakażenia dochodzi poprzez kontakt z chorym lub jego wydalinami. Okres inkubacji wynosi 48-72 godzin. Inwazja wirusa do błony śluzowej jelita cienkiego powoduje uszkodzenie komórek nabłonka kosmków jelitowych, które zastępowane są przez komórki krypt o zmniejszonej funkcji w zakresie transportu sodu, glukozy i mają obniżoną aktywność dwusacharydaz, przede wszystkim laktazy.
U większości dzieci zakażonych rotawirusami do pierwszych objawów należą wymioty wyprzedzające na kilka godzin wystąpienie wodnistych, strzelających stolców w liczbie większej niż 10 dziennie. Często biegunce towarzyszy podwyższona ciepłota ciała i objawy kataralne dróg oddechowych oraz objawy odwodnienia nieznacznego stopnia. U części dzieci stwierdza się przejściową nietolerancję laktozy.
Z innych objawów, które mogą utrzymywać się przez kilka dni należy wymienić nietolerancję białka mleka krowiego. W niewielkiej ilości przypadków u niemowląt obserwuje się wgłobienie jelit.
Właściwości enteropatogenne posiadają również parwowirusy, które wywołują biegunki krótkotrwale o łagodnym przebiegu, nierzadko epidemiczne. Wymioty, tak charakterystyczne dla zakażeń rotawirusami, mogą tu w ogóle nie występować. W obrazie klinicznym dominują bóle brzucha i mięśni.
Etiologię bakteryjną udaje się ustalić w 20-30 % przypadków u dzieci z biegunką zakaźną. Do bakterii bezwzględnie chorobotwórczych należą: pałeczki czerwonki, duru brzusznego, durów rzekomych, szczepy od/wierzęce Salmonelli, patogen-ne szczepy E. coli, przecinkowiec cholery i Campylobacter. Do grupy względnie chorobotwórczej zalicza się: pałeczki ropy błękitnej, dwoinki zapalenia płuc i inne. Zarazki te mogą wywołać biegunkę przy masywnym zakażeniu lub obniżonej odporności pacjenta.
Uwzględniając patomechanizm działania bakterii dzieli się je na:
enterotoksyczne - zdolne do produkcji toksyn, które poprzez pobudzenie cy-
klazy adenylowej i wzrost c-AMP zwiększają wydzielanie sodu i wody do świa
tła jelita, (przecinkowiec cholery, enteropatogenne szczepy E. coli)
zdolne do adhezji - po przywarciu do enterocyta wydzielają toksyny i enzymy
proteolityczne, które niszczą błonę śluzową jelita
zdolne do penetracji - czyli forsowania bariery jelitowej z przedostawaniem się
do krwi i chłonki i przeniesieniem do innych narządów (mechanizm bakterie-
mii i posocznicy)
Bakterie posiadające zdolność do adhezji i penetracji zalicza się do inwazyjnych, zaś posiadające własności enterotoksyczne do nieinwazyjnych.
Tab. 3.4.1: Przyczyny ostrej biegunki u dzieci
przyczyna |
przykłady |
zakażenia jelitowe: • wirusy • bakterie • pasożyty • grzyby |
Judzki Rotawirus, wirusy typu Norwalk (parwowirusy) inne wirusy (adenowirusy, mini-reowirusy, astrowirusy) Salmonella, Shigella, Escherichia coli; EPEC - enteropatogenna ETEC - enterotoksygenna EIEC - enteroinwazyjna EHEC - enterokrwotoczna EAEC - enteroadherentna Yersinia enterolytica, Campylobacter jejuni, Yibrio cholerae, Clostridium difficile Giardia lamblia, Entamoeba histolytica, Trichuris trichiura, Cryptosporidium, Candida albicans |
zatrucie pokarmowe |
Clostridium perfringens, Staphylococcus |
inne zakażenia |
zapalenie wyrostka robaczkowego, zakażenie dróg moczowych, zapalenie ucha, zakażenie dróg oddechowych, posocznica, zapalenie opon rnózgowo-rdzeniowych i mózgu |
nieswoiste stany zapalne |
nietolerancja białek pokarmowych: mleko, inne, idiopatyczne wrzodziejące zapalenie jelita grubego, choroba Crohna, gastroenterocolitis eosinophylica, purpura anaphylactoides (ch. Schonleina Henocha), zespół hemoliryczno-mocznicowy (również może być spowodowany swoistym zakażeniem E. coli - EHEC), biegunka po leczeniu antybiotykami (np. rzekomobło-niaste zapalenie jelit), choroba Hirschprunga, entero-colitis, enterocolitis necroticans |
czynniki jatrogenne |
dieta: płyny hiperosmolarne leki: laksancja, antymetabolity |
błędy w żywieniu |
ilościowe: przekarmienie, niedożywienie jakościowe: nadmiar tłuszczu, przedwczesne włączenie glutenu do diety |
Badania laboratoryjne
które należy wykonać w przebiegu ostrej biegunki wymagającej leczenia szpitalnego: morfologię z rozmazem, jonogram krwi, gazometrię, oznaczyć poziom mocznika i kreatyniny oraz poziom cukru we krwi, badanie bakteriologiczne, wirusologiczne, mykologiczne, parazytologiczne i badanie ogólne kału.
Na podstawie zachowania się poziomu mocznika w surowicy można wnioskować o stopniu odwodnienia. Jego podwyższenie bez stwierdzonej choroby nerek, świadczy o przednerkowej azotemii.
Przebieg kliniczny:
Przebieg kliniczny ostrej biegunki niezależnie od czynnika etiologicznego może być różny. Wyróżnia się:
biegunkę łagodną (dyspepsio) z kilkoma wolnymi stolcami w ciągu doby, bez wpływu na stan ogólny i masę ciała,
biegunkę o średnio-cieżkim przebiegu z wieloma stolcami dziennie, często z domieszką śluzu, z podwyższoną ciepłotą ciała, z pogorszeniem stanu ogólnego ale bez klinicznych objawów odwodnienia,
biegunkę o ciężkim przebiegu, z narastającą liczbą stolców, wymiotami, pogorszeniem stanu ogólnego, z niepokojem, adynamią i odwodnieniem,
biegunkę toksyczną (diarrhoea toxica), kiedy oprócz zaburzeń wodno-elektrolitowych i metabolicznych dominują objawy ze strony ważnych dla życia narządów a przede wszystkim ze strony OUN, objawiające się niepokojem, zaburzeniami świadomości, drgawkami lub nawet śpiączką.
Do zaburzeń w zespole toksycznym należą:
odwodnienie,
zaburzenia w składzie elektrolitów,
kwasica metaboliczna,
zatrucie toksynami bakteryjnymi.
ostra niewydolność narządów niezbędnych dla życia (mózg, nerki, wątroba,
układ sercowo-naczyniowy).
Odwodnienie
w przebiegu biegunki jest następstwem bardzo licznych wodnistych stolców, uporczywych wymiotów a także utraty łaknienia. Do objawów odwodnienia należą: gwałtowny spadek masy ciała, utrata elastyczności skóry, suchość śluzówek jamy ustnej, krtani, języka, warg, u niemowląt zapadnięcie ciemiączka, gałek ocznych, zaostrzenie rysów twarzy i skąpomocz ze wzrostem ciężaru właściwego moczu lub bezmocz. Utrata ciężaru ciała powyżej 10% wywołuje objawy neurotoksyczne. Objawy kliniczne występujące w zależności od stopnia odwodnienia przedstawiono w tab. 3.4.2.
Tab. 3.4.2: Objawy kliniczne a stopień odwodnienia
objawy kliniczne |
odwodnienie |
||
|
lekkie |
średnie |
ciężkie |
ubytek masy ciała |
<5% |
5-10% |
>10% |
orientacyjny niedobór płynów (ml/kg) |
<50 |
50-100 |
>100 |
stan świadomości dziecka |
spokojne, przytomne |
niespokojne, pobudzone |
podsypiające tub nieprzytomne |
elastyczność skóry |
nieznacznie obniżona |
obniżona |
znacznie obniżona |
zabarwienie skóry |
blada |
blado-szara |
marmurkowana |
śluzówki |
lekko podsychające |
suche |
bardzo suche |
gałki oczne |
prawidłowo napięte |
zapadnięte |
bardzo zapadnięte i podsychające |
tętno |
prawidłowe lub nieznacznie przyspieszone |
przyspieszone |
znacznie przyspieszone |
mocz |
objętość zmniejszona |
skąpomocz |
skąpomocz lub bezmocz, azotemia |
Kwasica metaboliczna
Patogeneza kwasicy metabolicznej w ostrej biegunce jest złożona. Główną przy-czynąjest nadmierna utrata wodorowęglanów i sodu w stolcach biegunkowych. Poza tym w niedokrwionej nerce dochodzi do spadku regeneracji anhydrazy węglanowej i upośledzenia produkcji dwuwęglanów. Przyczyną kwasicy są również zaburzenia przemiany węglowodanowej. Do objawów kwasicy niewyrównanej należą: senność, na-rastający stan śpiączkowy, pogłębiony oddech Kussmaula sugerujący niewydolność
oddechową.
Zaburzenia elektrolitowe
Hipernatremia:
stężenie sodu w osoczu przekracza 150 mmol/1. Może doprowadzić do pobudzenia dziecka i do drgawek. Powikłaniem przebytej hipernatremii jest powstanie wodniaka podtwardówkowego, który może ujawnić się w kilka dni lub tygodni od przebytych zaburzeń. Hiponatremia:
stężenie sodu wynosi poniżej 130 mmol/1. Średnia hiponatremia może przebiegać bezobjawowo, natomiast ciężka związana jest z wystąpieniem senności, zmęczenia a nawet drgawek. Hipokaliemia:
zmniejszenie stężenia jonów potasu poniżej 4 mmol/I. Występuje osłabienie ogólne, hipotonia mięśniowa, osłabienie odruchów okostnowo-ścięgnistych, niedrożność porażenna. W EKG stwierdza się spłaszczenie lub odwrócenie załamka T, przedłużenie odcinka QT, czasem jest zaznaczony załamek U. Hipokalcemia:
występuje przy obniżeniu stężenia wapnia w osoczu poniżej 8 mEq/l i objawia się jako tężyczkajawna lub utajona. Zaburzenia czynności i uszkodzenie narządów wewnętrznych:
Często w biegunce toksycznej dochodzi do zaburzeń czynności mózgu, wątroby i nerek. Objawami zaburzeń mózgowych są zaburzenia świadomości. Objawem niewydolności wątroby jest obniżenie czynności detoksykacyjnych i zaburzenia przemiany azotowej. Natomiast objawem zaburzeń czynności nerek jest skąpomocz lub bezmocz.
Leczenie
Postępowanie lecznicze w ostrych biegunkach uzależnione jest od ciężkości przebiegu schorzenia. Wg zaleceń WHO prawidłowe postępowanie w ostrej biegunce powinno uwzględniać:
szybkie leczenie płynami wieloelektrolitowymi drogą doustną.
utrzymanie żywienia drogą doustną w czasie trwania biegunki,
leczenie szpitalne i nawadnianie drogą dożylną w przypadku biegunki o ciężkim przebiegu z dużą utratą płynów,
ograniczenie stosowania antybiotyków do ściśle określonych przypadków.
Jeszcze do niedawna w leczeniu ostrych biegunek stosowano dietę wodną trwa
jącą do 24 godzin i stopniowe wprowadzanie rozcieńczonej mieszanki mlecznej lub
mieszanki eliminacyjnej, najczęściej bezlaktozowej. Ostatnio pogląd na leczenie
ostrych biegunek uległ radykalnej zmianie. Zalecenia dotyczące żywienia w ostrych
biegunkach opracowane przez ESPGAN (Europejskie Towarzystwo do spraw Ga-
stroenterologii i Żywienia w Pediatrii) sugerują, że leczenie ostrych biegunek z
lekkim lub średnim stopniem odwodnienia powinno polegać na wyłącznym 4-
godzinnym nawadnianiu doustnymi płynami wieloelektrolitowymi w ilości 50-100 ml/kg oraz szybkiej realimentacji dietą stosowaną przed zachorowaniem.
Teorię nawadniania doustnego opartą na odkryciu wspólnego transportu cząsteczki glukozy i jonu sodu przez błonę komórkową enterocyta uważa się za ważne osiągnięcie obecnego stulecia. Realimentację należy rozpocząć po 4 godzinach nawadniania drogą doustną i nadal utrzymać nawadnianie doustne aż do ustąpienia biegunki. W ciągu doby dziecko powinno otrzymać 150-170 ml płynu/kg m. c. W pierwszym okresie leczenia wskazany jest płyn zawierający sód w stężeniu 90 mmol/l, zaś w następnym - płyn o stężeniu sodu 50-60 mmol/l. Płyn do nawadniania doustnego zalecany przez WHO zawiera 90 mmol/l sodu. W oparciu o wyniki badań, optymalnym płynem dla dzieci europejskich jest roztwór zalecany przez ESPGAN, zawierający w swym składzie mniej sodu - 60 mmol/l, co zabezpiecza przed wystąpieniem hipernatremii. W Polsce produkowane są 2 gotowe płyny do nawadniania drogą doustną: Saltoral ze stężeniem sodu 90 mmol/l i Gastrolit ze stężeniem sodu 60 mmol/l (Tab. 3.4.4).
Tab. 3.4.4: Płyny do nawadniania doustnego (Orał Rehydration Solutions)
Płyn |
skład (mmol/l) |
|||
|
Na+ |
K+ |
HCO3~ |
Glukoza |
ESPGAN ORS |
60 |
20 |
10 |
74-111 |
WHO ORS |
90 |
20 |
30 |
111 |
Saltoral |
90 |
20 |
30 |
110 |
Gastrolit |
60 |
20 |
30 |
80 |
Dawkowanie Gastrolitu
Niemowlęta: Przez pierwsze 4-6 godzin 50-100 ml/kg m. c. dziecka, w zależności od stopnia odwodnienia, a następnie około 10 ml/kg m. c. po każdym płynnym stolcu.
Dzieci 2-3 rok życia: Przez pierwsze 4 godziny 50 ml/kg m. c., a następnie około 10 ml/kg m. c. po każdym płynnym stolcu.
Dzieci starsze: Przez pierwsze 4 godziny 500 ml (do zaspokojenia pragnienia) a następnie 100-200 ml po każdym płynnym stolcu.
Nawadnianie doustne może być prowadzone w domu w biegunce o lekkim stopniu odwodnienia. Wymioty nie są przeciwwskazaniem do nawadniania doustnego. Należy wtedy podawać ptyny zimne, często i w małych porcjach. Oprócz płynów wieloelektrolitowych można podawać herbatę, marchwiankę, mus jabłkowy, jogurty. Mar-chwianka, mus jabłkowy, klej ryżowy tylko w nieznacznym stopniu wpływają na konsystencję stolca i nie skracają czasu trwania biegunki. Stosowanie ich tylko uzupełnia doustne płyny nawadniające i kalorie. Niewskazane jest podawanie soków owocowych.
Nawadnianie drogą doustną posiada zalety w porównaniu z dożylnym uzupełnianiem płynów. Płyn do nawadniania doustnego jest łatwo dostępny, tańszy, może być stosowany w warunkach domowych nie wymagających kwalifikowanego personelu, co zmniejsza stres zarówno u dziecka jak i rodziców, zmniejsza również niebezpieczeństwo przewodnienia dziecka. Ważnym elementem w leczeniu biegunek jest prawidłowe żywienie. Aktualnie zaleca się, już po 4 godzinach nawadniania płynami wyłącznie drogą doustną, powrót do diety stosowanej przed biegunką. Ten sposób postępowania ma zapobiegać niedoborom energetycznym, podtrzymując aktywność dwusacliarydaz i regenerację nabłonka jelitowego. Jednak zbyt wczesna re-alimentacja może wywołać niekorzystne skutki, powodując ciężką biegunkę osmo-tyczną u dzieci z niedoborem dwusacharydaz lub reakcję alergiczną wywołaną białkami mleka krowiego. Niemowlęta karmione piersią powinny być nadal karmione pokarmem matki, zaś karmione sztucznie powinny otrzymywać mleko modyfikowane. Wg. grupy roboczej ESPGAN do spraw biegunek, stosowanie mieszanek bezlaktozowych jest w większości przypadków nieusprawiedliwione. Mieszanki niskolak-tozowe lub bezlaktozowe powinny być stosowane tylko u dzieci, u których stwierdzono cechy nietolerancji laktozy (pH kału<5,5, ciała redukujące>0,5%). Nie powinno być ograniczeń co do ilości podawanego pokarmu.
W przypadku biegunki z ciężkim odwodnieniem należy dziecko leczyć szpitalnie i nawadniać drogą dożylną. W biegunkach o przebiegu ciężkim, przebiegających z ciężkiego stopnia odwodnieniem, leczenie należy rozpocząć od nawadniania drogą dożylną w warunkach szpitalnych, ze względu na zagrożenie życia dziecka. Najważniejszym elementem postępowania jest szybkie przywrócenie prawidłowej objętości płynu zewnątrzkomórkowe-go, walka z hipowolemią, zaburzeniami elektrolitowymi i kwasicą. Należy zapewnić stały dostęp do żyły obwodowej i rozpocząć szybkie uzupełnianie objętości krwi krążącej.
Tab. 3.4.5: Przyczyny niepowodzeń nawadniania doustnego
Bardzo nasilona biegunka
Uporczywe wymioty
Ciężkiego stopnia odwodnienie (>10% utraty masy ciała)
Utrata pragnienia i łaknienia
Nieprawidłowe przygotowanie płynu nawadniającego
Niedrożność przewodu pokarmowego
Tab. 3.4.6: Wskazania do nawadniania dożylnego
biegunka z ciężkim stopniem odwodnienia
wstrząs
niedrożność przewodu pokarmowego
stan nieprzytomności
niechęć do picia
uporczywe wymioty
brak poprawy po nawadnianiu doustnym
Obecnie uważa się, że niezależnie od rodzaju odwodnienia sposób nawadniania w pierwszym okresie leczenia jest jednakowy, ponieważ zarówno w odwodnieniu hipo- jak i hiper- osmotycznym najważniejsze jest szybkie wyrównanie objętości przestrzeni pozakomórkowej. W początkowym okresie nawadniania (4-6 godzin) stosowane są płyny zawierające wysokie stężenie sodu (80-130 mmol/1), zbliżone do stężenia w przestrzeni pozakomórkowej. W celu uzupełniania bieżących strat i utrzymania prawidłowego nawodnienia, w późniejszym okresie wystarczająca jest podaż płynów o znacznie mniejszym stężeniu sodu (30 mmol/1).
Postępowanie w odwodnieniu ze wstrząsem
szybki dostęp żylny
5% albuminy lub roztwór Ringera 20 ml/kg m. c. /30-60 min. dalej jak w odwodnieniu ciężkim
Postępowanie w ciężkim odwodnieniu (pierwsze 12 godzin)
dostęp żylny
1 ml/kg m. c. NaHCO3 (1:4 z aqua pro inj.)
Roztwór Ringera: 40-60 ml/kg m.c. /4 godziny
70 ml/kg m. c. /8 godz 5% glukoza
+ 1,5 ml/kg m. c. 10% NaCl
+ 1-2 ml/kg m. c. 8,4% NaHCO3
+ 0,5 ml/kg m. c. 15% KC1 (0,75 ml/kg m. c. w hipokaliemii
Postępowanie w ciężkim odwodnieniu (druga połowa pierwszej doby)
nawadniane dożylne
70 ml/kg m. c/12 godzin, 5% glukoza
+ l,25 ml/kg m. c. 10% NaCl
+ 0,75-1,0 ml/kg m. c. 15% KC1
w razie ciężkiego stanu ogólnego, wysokiej leukocytozy, gorączki:
posiew krwi
nakłucie lędźwiowe
RTG klatki piersiowej
badanie ogólne moczu + posiew
W przypadku odwodnienia hipernatremicznego dożylne nawadnianie polega na stopniowej redukcji podaży sodu i jak najszybszym rozpoczęciu nawadniania drogą doustną.
W tabelach 3.4.7-3.4.9 przedstawiono aktualne wytyczne, opracowane przez Przewodniczącego Krajowego Zespołu Konsultanta Medycznego w Dziedzinie Pediatrii oraz w Dziedzinie Medycyny Szkolnej prof. P. Januszewicza, dotyczące nawadniania dzieci z ostrymi biegunkami.
Przedstawione schematy dotyczą ujednoliconego leczenia płynami dożylnymi, w ciągu pierwszych 24 godzin, niezależnie od rodzaju odwodnienia. Często już po 6-12 godzinach nawadniania dożylnego możliwe jest włączenie nawadniania drogą doustną i ograniczenie lub rezygnacja z podaży płynów drogą dożylną.
Wyrównywanie niedoborów potasu (K*) prowadzi się poprzez podawanie KC1 drogą dożylną po pojawieniu się prawidłowej diurezy. Wg aktualnych doniesień zalecana jest podaż potasu już w pierwszych godzinach leczenia, bez oczekiwania na diurezę, ponieważ w stanach ciężkiego odwodnienia dochodzi do utraty tego jonu, mimo prawidłowego poziomu w surowicy. Nie podając potasu przy równoczesnym podawaniu wody można doprowadzić do ciężkiej hipokaliemii. Nie należy podawać potasu dożylnie w okresie nie wyrównania krążenia i czynności nerek.
Do stosowania dożylnego używa się następujących roztworów KC1;
1ml 7,5%KCl= 1,0 mmol K+
1ml 15%KCl = 2,0 mmol K+
Stężenie potasu w płynie kroplówkowyrn nie powinno być wyższe niż 20-40 mmol/l i nie należy przekraczać dawki 3 mmol/kg /dobę.
W kwasicy metabolicznej podaje się 8,4% roztwór NaHCOs, którego ilość w ml oblicza się wg wzoru:
V = masa ciała x 0,3 x BE (niedobór zasad)
l ml 8,4% NaHCOs - i mmol NaHCO.^ i l mmol Na+
Uzyskaną ilość podaje się powoli w 2 lub 3 porcjach rozcieńczając wodą destylowaną w stosunku 1:4.
Płyny powinno się podawać pompą infuzyjną z zaprogramowaną prędkością.
Leczenie farmakologiczne
Większość biegunek niezależnie od etiologii nie wymaga stosowania antybiotyków ani chemioterapeutyków, ponieważ mają one przebieg samoograniczający się.
Początkowo należy stosować leczenie empiryczne do momentu otrzymania wyników posiewu i anty biogram u, po czym zastosować leczenie celowane. Wykaz antybiotyków stosowanych w leczeniu ostrych biegunek przedstawiono w tabeli 3.4.11
Tab. 3.4.10: Wskazania do leczenia antybiotykami i che-miotera-pe u ty karni
ostra biegunka u noworodków i niemowląt < 3 mieś. życia
zakażenia pałeczką czerwonki i Salmonelli przebiegające z ob
jawami ogólnymi zakażenia (leczenie Salmonellozy bez objawów
ogólnych przedłuża nosicielstwo)
zakażenie Giardia larnblia
zakażenie Entamoeba histolytica
cholera
zespoły obniżonej odporności
współistnienie ognisk zapalnych poza przewodem pokarmowym
Antybiotyki stosowane u noworodków i niemowląt drogą doustną mogą zaburzać florę fizjologiczną przewodu pokarmowego i uszkadzać błonę śluzową jelita prowadząc do biegunki przedłużającej się (diarrhoea protracta).
W leczeniu ostrych biegunek znajdują zastosowanie preparaty absorbujące toksyny bakteryjne, wirusy, sole żółciowe i niestrawione cukry. Do tej grupy leków należy Smecta szeroko stosowana od kilku lat również w Polsce. Smectę zaleca się 2-3 x 'A torebki/dobęu niemowląt. U dzieci powyżej l roku i dzieci starszych 2-3x1 torebkę. Probiotyki (Lakcid, Lakcid Forte, Laktobif) są lekami wspomagającymi w przebiegu leczenia antybiotykami. Służą do przywrócenia i utrzymania prawidłowej flory przewodu pokarmowego. Ampułki leku należy rozpuścić w wodzie lub mleku i po 30-60 min. podać doustnie.
Tab. 3.4.11:
Antybiotyki
i chemio-
terapeutyki
stosowane
w leczeniu
ostrych
biegunek
czynnik etiologiczny |
leczenie |
dawkowanie (mg/kg/dobę) |
droga podawania |
Salmonella |
Amoksycylina |
100 |
po |
|
Ampicylina |
200 |
iv |
|
Kotrymoksazol (TMP/SFX) |
10(TMP) |
po |
|
Cefotaxime |
140-200 |
iv |
|
Ceftriaksone |
100 |
iv |
|
Chloramfenikol |
75 |
iv |
Shigella |
Kotrymoksazol |
5-10 (TMP) |
po |
|
Ampicylina |
100 |
iv |
|
Ceftriaksone |
50 |
iv |
E. coli |
Kotrymoksazol |
5-10 (TMP) |
po/iv |
Campylobacter jejuni |
Erytromycyna |
50 |
PO |
Yersinia enterocolitica |
Kotrymoksazol |
1045 (TMP) |
po |
Clostridium difficile |
Yankomycyna |
20-40 |
po |
|
Metronidazol |
30 |
po/w |
Leki przeciwbiegunkowe zwalniające motorykę przewodu pokarmowego, do których należy Loperamid (Imodium), są niewskazane w leczeniu ostrych biegunek u dzieci z powodu często występujących objawów ubocznych.
W przypadku braku poprawy po zastosowanym leczeniu i utrzymywania się zaburzeń wodno-elektrolitowych i kwasowo-zasadowych należy zastosować krótkotrwale żywienie pozajelitowe.
nieopanowana ciężka biegunka
niedrożność porażenna
uporczywe wymioty
Tab. 3.4.12: Wskazania do żywienia pozajelitowego w ostrych biegunkach