• P I E N I Ą D Z Temat I

• Pieniądz i współczesny system bankowy

I. Pojęcia i definicje. Każdemu z pojęć oznaczonych literami przyporządkuj odpowiednie

określenie oznaczone liczbą:

a. środek wymiany 2 b. pośrednik finansowy 10 c. agregat M0 (baza monetarna) 5 d. pieniądz 1 e. pieniądz bezgotówkowy 9 f. wkład (depozyt pierwotny) 13 g. podaż pieniądza 11 h. środek tezauryzacji (przechowania siły 4 nabywczej) i. płynność 12 j. mnożnik kreacji pieniądza 8 k. jednostka rozrachunkowa 3 l. rezerwy 6 m. gospodarka bezpieniężna (wymiana 7 barterowa) n. stopa rezerw 14 1. Powszechnie akceptowany środek płatniczy 2. Funkcja pieniądza: ułatwienie wymiany dóbr 3. Funkcja pieniądza: stanowi on jednostkę, w której wyrażane są ceny i prowadzone rachunki w bankach 4. Funkcja pieniądza: możliwość wykorzystania go do dokonywania zakupów w przyszłości 5. Suma banknotów i bilonu w obiegu pozabankowym oraz płynne rezerwy banków komercyjnych („pieniądz wielkiej mocy”)

6. W systemie pieniądza złotego - ilość złota do bezwarunkowej i natychmiastowej dyspozycji, przeznaczona do zaspokojenia potrzeb rozliczeniowych klientów. Obecnie: rezerwy gotówkowe banków 7. Gospodarka, w której nie występuje środek wymiany, zaś towary wymieniane są bezpośrednio na inne 8. Zmiana wielkości podaży pieniądza, gdy baza monetarna wzrasta o jednostkę. 9. Pieniądz mający formę zapisu na rachunku bankowym. Jego podstawa jest depozyt bankowy klienta lub kredyt udzielony przez bank, zaś płatności dokonywane są w formie (za pomocą) przelewu, czeku, karty kredytowej itp. 10. Instytucja, która specjalizuje się w prowadzeniu interesów między pożyczkobiorcami i pożyczkodawcami 11.Wartość całego zasobu pieniądza, znajdującego się w obiegu 12. Pewność, szybkość i łatwość, z jaką dany rodzaj aktywu finansowego można zamienić na inny (lub towar, usługę) 13. W systemie pieniądza kruszcowego - ilość złota oddana złotnikowi na przechowanie. Obecnie - wkład gotówkowy w banku. 14. Stosunek rezerw bankowych do wkładów.

II. Określ, do jakiej kategorii:

1.prawny środek płatniczy, 2.pieniądz symboliczny, 3.pieniądz towarowy,

4.pieniądz bezgotówkowy lub 5.kategorii nie będącej pieniądzem

zaliczyć możemy:

1. Złoto - 1

2. monetę o nominale 5 PLN; - 1, 2

3. papierosy; - 3

4. czek na kwotę 1000 PLN; - 1

e) benzynę; -3;

f) używany samochód, przyjęty przez salon samochodowy w rozliczeniu przy

kupnie nowego;

g) wkład w funduszu inwestycyjnym; - 4

h) trzoda chlewna, bursztyn, orzechy kokosowe. - 3

III. Mechanizm kreacji pieniądza przez bank komercyjny za pośrednictwem akcji kredytowej.

Założenia:

• istnieje jeden bank komercyjny;

• bank utrzymuje 10% depozytów (wkładów) w formie rezerwy gotówkowej (C/D);

• popyt klientów na gotówkę jest stały i wynosi 10 mld

W danym momencie (punkt wyjścia) mamy do czynienia z sytuacją przedstawioną w bilansie:

Pasywa	Aktywa	Stopa C/D	Gotówka u klientów	Podaż pieniądza
Wkłady 100 100	Gotówka 10 Kredyty 90 100	10 %	10	110
Wkłady 110 110	Gotówka 20 Kredyty 90 110	(20/110) 18,2 %	10	120
Wkłady 119 119	Gotówka 20 Kredyty 99 119	(20/119) 16,8 %	10	129
Wkłady 127 127	Gotówka 20 Kredyty 107 127	(20/127) 15,7 %	10	137
Wkłady 135 135	Gotówka 20 Kredyty 115 135	(20/135) 14,8 %	10	145
Wkłady 143 143	Gotówka 20 Kredyty 123 143	(20/143) 14,0 %	10	153
Wkłady 151 151	Gotówka 20 Kredyty 131 151	(20/151) 13,2 %	10	161
Wkłady 159 159	Gotówka 20 Kredyty 139 159	(20/159) 12,4 %	10	169
…	……	…..	…..	…..
Wkłady 200 200	Gotówka 20 Kredyty 180 200	(20/180) 10,0 %	10	210

Bank centralny wprowadza dodatkowo do obiegu 10 mld gotówki, która trafi do kieszeni klientów.

1. Jak zachowają się klienci? (Pamiętaj o stałym - 10 mld - popycie na gotówkę)

10 mld z Banku Centralnego wraca do banku komercyjnego ponieważ popyt jest stały ( klienci nie potrzebują więcej gotówki)

2. Jak wpłynie to na stopę rezerw gotówkowych banku?

Wzrosną aktywa banku do 20 mld, kredyty pozostaną na poziomie 90 mld, poziom rezerwy obowiązkowej wzrośnie do 18,2%

3. Jaka będzie reakcja banku?

Wzrośnie ilość kredytów o 9 mld ( (1/10*10)-10=9) co wpłynie na poziom wkładów ( wzrost o 9 mld)

4. Jaką ilością gotówki dysponują teraz klienci?

Klienci dysponują kwotą 19 mld ( 10 gotówka u klientów + 9 pieniądze z kredytów)

5. Co zrobią klienci z nadmiarem gotówki?

Nadmiar ( w wys. 9 mld) ulokują w banku ( popyt jest stały w wys. 10 mld)

6. W jaki sposób wpłynie to na zachowanie banku komercyjnego?

W aktywach zwiększy się ilość udzielonych kredytów co wpłynie na zwiększenie poziomu depozytów

7. Kiedy cały system pieniężny ponownie ustabilizuje się, tzn. bank i klienci znajdą ponownie w równowadze?

Po zakończeniu kolejnych akcji kredytowych, gdy poziom wkładów wyniesie 200 mld a poziom kredytów wyniesie 180 mld stopa rezerwy wyniesie 10 % a podaż pieniądza wyniesie 210 mld.

8. Jak będzie zmieniała się podaż pieniądza w trakcie procesów dostosowawczych w tym systemie monetarnym.

Podaż pieniądza (M^S) rośnie gdy bank udziela kredytów. Wprowadzenie 10 mld do obiegu oznacza ( ostatecznie) wzrost podaży pieniądza o 100 mld.( 210 - 110)

Uwaga: Podaż pieniądza (M^S) to zasoby pieniądza gotówkowego w obiegu i

pieniądza bezgotówkowego (wkłady na rachunkach).

IV. Nieodzownym warunkiem istnienia pieniądza jest:

TAK NIE

a) Powiązanie pieniądza z zasobami kruszcu szlachetnego? ........ ...X.....

b) Uznanie przez państwo za prawnie obowiązujący środek płatniczy? ...X..... ........( z wyjątkiem czeków)

c) Powszechna akceptacja pieniądza jako środka wymiany? ...X.... ........

d) Zachowanie wartości (siły nabywczej) pod kątem przyszłych transakcji? ...X..... ........

V. Banki komercyjne utrzymują rezerwy gotówkowe w wysokości 5% wkładów. Klienci banków trzymają (średnio) 25% kwoty swoich wkładów bankowych w formie zasobów gotówkowych. Baza monetarna M₀ (tzw. zasób pieniądza wielkiej mocy) wynosi 12 mld.

1. Oblicz mnożnik kreacji pieniądza.

2. Oblicz wielkość podaży pieniądza, jeżeli założymy, że banki i klienci utrzymują zasoby

gotówki na zamierzonym poziomie.

3. Załóżmy, że banki komercyjne decydują się obniżyć stopę rezerw gotówkowych do

poziomu 4% wkładów. Oblicz mnożnik kreacji pieniądza.

4. Ile wynosi w tych warunkach (patrz pkt. 3) podaż pieniądza odpowiadająca warunkom

równowagi?

5. Oblicz wartość mnożnika kreacji pieniądza, jeżeli banki komercyjne nadal utrzymywałyby

stopę rezerw gotówkowych na poziomie 5% wkładów, lecz klienci poziom swoich

zasobów gotówkowych podwyższyliby do 30% wkładów w bankach.

6. Jaka podaż pieniądza zapewnia w tych warunkach równowagę?

7. Dokonaj analizy wyników obliczeń i sformułuj wnioski dla władzy monetarnej w kwestii

wyboru metod i narzędzi efektywnego kształtowania podaży pieniądza.

Większa ilość gotówki poza bankiem to zmniejszenie ilości depozytów i mniejsza ilość kredytów.

1. mnożnik kreacji

mb = 1+0,25/0,25+0,05

mb = 4,17

2. wielkość podaży pieniądza,

Ms=Mo*mbMs= 12*4,17=50,04

3. obniżenie poziomu depozytów o 4%

mb=1+0,25/0,25+0,4

mb=4,31.

4. podaż pieniądza.

MS= 4,31*12=51,72

5. zmniejszenie zasobów do 30%

mb= 1+0,3/0,3+0,5

mb=3,71

6. MS=12*3,71=44,52 podaż pieniądza w nowych warunkach jest mniejsza.

Za pomocą bazy monetarnej i wysokości rezerwy gotówkowej Bank Centralny może wpłynąć na podaż pieniądza.

VI. Banki komercyjne utrzymują stopę rezerw gotówkowych na poziomie 12,5%. W jednym

z banków złożony został depozyt 1 wysokości 1 mln.

1. Na jaką kwotę dany bank może uruchomić (maksymalnie) dodatkowe wkłady dla

klientów?

• 7 mln. dD = (1 / 0.125 x 1 mln) - 12,5% Rc dD = 8 - 1

2. Gdyby stopa rezerw gotówkowych zmieniła się i wynosiła 10% wkładów, jak zmieniłby się

poziom kreacji dodatkowych wkładów?

• 9 mln. dD = (1 / 0,10 x 1 mln) - 10% Rc dD = 10 - 1

VII. Z poniższej tablicy wybierz pozycje aktywów i pasywów banków komercyjnych i

sporządź bilans:

Wkłady a' vista 190,9 P Zasoby gotówki 4,4 A Certyfikaty depozytowe 53,0 P Kredyty krótkoterminowe 150,5 A Papiery wartościowe 41,7 A Wkłady w obcych walutach 746,7 P Pożyczki średnio- i długoterminowe 380,7A

Pozostałe aktywa 29,9 A Weksle 10,5 A Wkłady terminowe 285,0 P Pozostałe zobowiązania 134,7 P Kredyty w obcych walutach 792,6 A

Aktywa	Pasywa
Płynne rezerwy: Zasoby gotówki 4,4 Papiery wartościowe 41,7 Weksle 10,5	Depozyty: Wkłady w obcych walutach 746,7 Wkłady a'vista 190,9 Wkłady terminowe 285,0 Certyfikaty depozytowe 53,0 Pozostałe zobowiązania 34,7
Kredyty w walutach obcych 792,6
Kredyty krajowe: Kredyty krótkoterminowe 150,5 Poż. Średnio i długoterrmin. 380,7
Pozostałe aktywa 29,9

VIII. Która z pozycji ujmowana będzie w bilansie jako aktywa banku:

1. wkład bankowy w formie rachunku bieżącego; P

2. depozyt specjalny w banku centralnym; P

3. weksle handlowe utrzymywane przez bank, jako składnik rezerw; A

4. wkłady rezerwowe banku komercyjnego w banku centralnym; P

5. kredyt w rachunku bieżącym; A

6. kredyt udzielony w walucie obcej. A

Aktywa - to wszelkiego rodzaju należności, posiadane papiery wartościowe oraz inny majątek będący własnością banku.
Pasywa - to wszelkiego rodzaju zobowiązania w stosunku do innych podmiotów gospodarczych i instytucji, które zdeponowały swoje walory

IX. Przedstaw krótką charakterystykę stopnia płynności i zyskowności (rentowności) następujących aktywów finansowych:

a) gotówka; b) akcje; c) obligacje; d) weksle; e) obligacje wieczyste.

1. gotówka oraz depozyty na rachunkach czekowych w bankach komercyjnych płatnych na każde żądanie.
   2. grupa M1 oraz rachunki oszczędnościowe, małe rachunki terminowe nie przekraczające określonej sumy w danym kraju.
   3. grupa M2 oraz duże salda rachunków terminowych przekraczających określoną sumę złotych lub dolarów rocznie.
   Grupa M1 charakteryzuje się najwyższym stopniem płynności i związana jest z pieniądzem gromadzonym do celów transakcyjnych, spekulacyjnych i z powodu ostrożności. M2 jest wykorzystywana przez banki do udzielania kredytów krótkoterminowych, M3 tworzy główne źródło środków wykorzystywanych na długoterminowe kredyty inwestycyjne, mają najniższy stopień płynności.

. Z ekonomicznego punktu widzenia problem płynności pieniądza jest ważny ze względu na czas jak i koszt dostępu do pieniądza. Wyodrębnia się także specjalną grupę oznaczoną literą L, która obejmuje papiery wartościowe, obligacje bankowe, obligacje skarbowe i akcje o zróżnicowanym stopniu płynności i ryzyka.

E obligacje wieczyste (obligacje „konsola”), obligacje, których nie można wykupić i które nie mają żadnego wyznaczonego terminu → zapadłości; odsetki z o.w. są płacone w sposób ciągły. + mala płynność zyskowność niepewna

Weksel - rodzaj papieru wartościowego, imiennego lub na zlecenie

2

---