WYKŁAD I
PSYCHOLOGIA JAKO NAUKA
TEMATY:
Psychologia potoczna a psychologia naukowa
Status psychologii naukowej
Trzy sposoby myślenia o człowieku w psychologii naukowej
Konsekwencje powyższego dla praktyki społecznej
Dylemat „konsumenta psychologii”: eklektyzm czy radykalny wybór?
PSYCHOLOGIA POTOCZNA A (sic!) PSYCHOLOGIA NAUKOWA
< Kto jest lepszym psychologiem:
kieszonkowiec czy facet w białym kitlu za biurkiem ? >
- specyfika i funkcje wiedzy psychologicznej (wyjaśnianie intencji i przewidywanie zachowań człowieka)
- geneza psychologii potocznej (samoświadomość)
- trafność potocznych teorii psychologicznych (ograniczenia spowodowane statystyką indywidualnego doświadczenia społecznego - eksperyment S.Milgrama)
- trafna samowiedza warunkiem bycia profesjonalistą w zawodach społecznych
- etyka w pracy z człowiekiem: primus non nocere!; kompromis miedzy manipulacją a nadodpowiedzialnością; współdecydowanie klienta jako strategia etycznego zachowania profesjonalisty
STATUS PSYCHOLOGII NAUKOWEJ
< Psychologia nauk: królową czy kopciuchem? >
- specyfika przedmiotu (subiektywność)
- na styku nauk: przyrodniczych, ekonomiczno-humanistycznych i społecznych
- nauka teoretyczna (ogólna i rozwoju) i praktyczna (kliniczna, pracy i edukacyjna), nomotetytyczna (procesów) i idiograficzna (różnic indywidualnych)
PODEJŚCIA TEORETYCZNE W PSYCHOLOGII NAUKOWEJ
I ICH KONSEKWENCJE DLA PRAKTYKI SPOŁECZNEJ
*Historyczny spór o przedmiot i metodę badań w psychologii
< „Dusza poznaje samą siebie” czy „dlaczego ta maszyna sama jeździ” ?
I N T R O S P E K C J O N I Z M vs B E H A W I O R Y Z M
*Metody badawcze w psychologii współczesnej
- obserwacja (techniki: fotograficzna, próbki czasowe, próbki zdarzeń, topograficzna, skale ocen)
- eksperyment (laboratoryjny, naturalny, kliniczny; testy - osiągnięć, zdolności: inteligencji i uzdolnień specjalnych, osobowości - projekcyjne)
- rozmowa/wywiad;
- kwestionariusze osobowości (postaw);
- analiza wytworów swobodnych (werbalnych, graficznych).
*Trzy podejścia teoretyczne w historii psychologii
KIERUNEK „co ?” |
MECHANIZM PSYCHOLOGICZNY |
MODEL PEDAGOGICZNY „jak?” |
BEHAWIORYZM (PORTRET MECHANI-STYCZNY) |
zachowanie reaktywne „ZWIERZĘ” S -- R bodziec - reakcja psychika epifenomenem UCZENIE SIĘ |
„TRESURA” manipulator <nawyki, schematy działania> wykład, laboratorium, ćwiczenia |
PSYCHO-ANALIZA
(PORTRET KLINICZNY) |
nieświadomość „NEUROTYK” konflikt motywów id (libido), ego i super-ego MOTYWACJA |
„TERAPIA” spolegliwy przyjaciel, „lekarz duszy” <postawy, osobowość, wychowanie> seminarium, konwersatorium |
KOGNITYWIZM
(PORTRET RACJONALNY) |
wiedza operacyjna „NAUKOWIEC Z ULICY” „NAIWNY BADACZ” zachowanie celowe: zadanie (program i cel) - wynik działania ROZWIĄZYWANIE PROBLEMÓW |
„KONSULTACJA” ekspert <wiadomości, umiejętności poznawcze, twórczość> projekty, seminarium dyplomowe, konferencja, warsztaty |
Problem „czwartej siły” w psychologii: tzw. psychologia humanistyczna ]
DYLEMAT „KONSUMENTA” PSYCHOLOGII I JAK GO ROZWIĄZYWAĆ
Bez psychologii (naukowej !) nie ma profesjonalnej (świadomej) praktyki społecznej. Wiedza potoczna może być podstawą jedynie socjalizacji (tylko rodzice mają prawo oddziaływać metodą prób i błędów) lub naturalnej aktywności społecznej.
Bez trafnej teorii (wiedzy nomotetycznej - prawa ogólne + wiedzy idiograficznej - mechanizm psychologiczny określający intencje) nie ma skutecznej praktyki. Najpierw pytanie: „kogo” - wiedza deklaratywna (np. klient i jego osobowość), dopiero potem pytanie: „jak” - wiedza proceduralna (postawa). POSTAWA to najważniejsze „narzędzie pracy” w relacjach społecznych.
1