Psychologia jako nauka
Ogólna definicja psychologii:
Psychologia to naukowe badanie zachowania i procesów psychicznych.
Psychologia jako nauka
zajmuje się:
opisem (opisywanie zależności pomiędzy funkcjonowaniem człowieka a jego myśleniem, historią życia, warunkami społeczno-historyczno-rodzinnymi, w których żyje)
wyjaśnianiem (poszukiwanie mechanizmów rządzących ludzką psychiką i zachowaniem),
przewidywaniem (analiza dotychczasowych sposobów funkcjonowania, analiza osobowości w celu przewidywania przyszłych zachowań)
kontrolowaniem ludzkiego zachowania (aspekt budzący liczne kontrowersje-kontrolowanie może być manipulacją jak również pomocą w eliminowaniu, uznawanych przez samego człowieka za niepożądane, zachowań
Dziedziny psychologii
Psychologia badawcza (naukowa):
Badania podstawowe - poznawanie ogólnych reguł psychicznego funkcjonowania człowieka
rozwojowa
osobowości
społeczna
środowiskowa
Badania stosowane - ukierunkowane na rozwiązanie konkretnych problemów praktycznych
wychowawcza
zdrowia
pracy i organizacji
Psychologia praktyczna:
kliniczna
poradnictwo
szkolna
Główne podejścia psychologii naukowej
Perspektywa biologiczna.
Perspektywa poznawczo - behawioralna.
Perspektywa humanistyczno - egzystencjalna.
Perspektywa psychodynamiczna.
Perspektywa społeczno - kulturalna.
Podejście biologiczne
Zakłada wpływ biologii człowieka na jego funkcjonowanie psychiczne
Poszukuje związków między czynnościami mózgowymi (przekaźnictwo nerwowe, aktywność struktur mózgowych) a procesami psychicznymi
Bada związki pomiędzy działaniem hormonów i warunkowaniem genów a emocjonalnym i psychicznym funkcjonowaniem człowieka
Bada wpływ psychiki i zachowania na funkcjonowanie biologiczne organizmu (psychosomatyka, psychoneuroimmunologia)
Podejście poznawczo - behawioralne
Perspektywa poznawcza:
Próba zrozumienia człowieka poprzez badanie jego procesów umysłowych (myślenia, uwagi, pamięci, spostrzegania, wyobraźni, języka) z mniejszym naciskiem na sytuacyjne wyznaczniki zachowania
Idea przetwarzania informacji (strategie rozwiązywania problemów jak oprogramowanie, mózg jako dysk twardy)
Teoria rozwoju poznawczego Jeana Piageta (teza, że rozwój procesów spostrzegania i rozumowania przebiega według pewnego powszechnego wzorca właściwego wszystkim ludziom-fazy rozwoju poznawczego charakterystyczne dla wieku człowieka)
Schematy poznawcze i oczekiwania
Perspektywa behawioralna:
Zachowanie ludzkie warunkowane jest przez:
dobrowolne i mimowolne uczenie się (osobista historia człowieka),
system wzmocnień (warunkowanie- eksperyment Pawłowa),
system kar i nagród
wytworzenie nawyków wskutek uczenia się
Podejście to zakłada warunkowanie decyzji i zachowań człowieka zewnętrznymi czynnikami a nie świadomymi wyborami jednostki.
Perspektywa społeczno - poznawcza:
Teoria społecznego uczenia się
Podejście nawiązuje do tradycji behawioralnej i poznawczej podkreślając jednak zdolność człowieka do modyfikowania i tworzenia własnego otoczenia oraz zdolność do intencjonalnego uczenia się poprzez obserwowanie otoczenia
Podejście to nawiązuje również do tradycji humanistycznej poprzez pogląd, że człowiek dokonuje świadomych wyborów swojego zachowania korzystając z repertuaru wyuczonych reakcji
Podejście humanistyczno - egzystencjalne
Humanizm - podkreśla ludzką zdolność do samospełniania nadając świadomości, samoświadomości i podejmowaniu decyzji kluczową rolę.
Egzystencjalizm - zakłada, że człowiek jest wolną jednostką, ponoszącą odpowiedzialność za dokonywane przez siebie wybory.
Przedmiot zainteresowania: osobiste, subiektywne doświadczenie psychiczne człowieka.
Założenia:
Człowiek może swobodnie kształtować swoje życie i postępowanie
Życie ludzkie jest poszukiwaniem własnej tożsamości i sensu egzystencji
Podejście to ma raczej charakter praktyczny (psychoterapeutyczny i samorozwojowy) niż naukowy (trudność w badaniu subiektywnego doświadczenia).
Podejście psychodynamiczne
Bezpośrednio wywodzi się z psychoanalizy (Z. Freud)
Motywy ludzkiego zachowania nieświadome i świadome (przewaga nieświadomych)
Mechanizmy obronne osobowości (np. wyparcie, tłumienie, racjonalizacja, zaprzeczanie, intelektualizacja, regresja)
Dynamiczna struktura osobowości rozumiana jak naczynia połączone
(Id, Ego, Superego) - zachowania człowieka jako wynik wewnętrznych napięć i konfliktów wewnątrz tej struktury jak i w odpowiedzi na oczekiwania świata zewnętrznego (innych osób, systemu rodzinnego i społeczeństwa - systemu wartości)
Impulsy agresywne i seksualne jako główne siły motywacyjne
Kompleks Edypa
Perspektywa społeczno - kulturowa
Bada wpływ uwarunkowań społeczno-kulturowych na przekonania i zachowanie jednostki
Do tych uwarunkowań należą m.in. : przynależność etniczna, płeć, pozycja spoełczno-ekonomiczna, kultura, zasada rządzące społeczeństwem, w którym żyje jednostka