Psychologia jako nauka

Ogólna definicja psychologii:

Psychologia to naukowe badanie zachowania i procesów psychicznych.

Psychologia jako nauka

zajmuje się:

• opisem (opisywanie zależności pomiędzy funkcjonowaniem człowieka a jego myśleniem, historią życia, warunkami społeczno-historyczno-rodzinnymi, w których żyje)

• wyjaśnianiem (poszukiwanie mechanizmów rządzących ludzką psychiką i zachowaniem),

• przewidywaniem (analiza dotychczasowych sposobów funkcjonowania, analiza osobowości w celu przewidywania przyszłych zachowań)

• kontrolowaniem ludzkiego zachowania (aspekt budzący liczne kontrowersje-kontrolowanie może być manipulacją jak również pomocą w eliminowaniu, uznawanych przez samego człowieka za niepożądane, zachowań

Dziedziny psychologii

1. Psychologia badawcza (naukowa):

1. Badania podstawowe - poznawanie ogólnych reguł psychicznego funkcjonowania człowieka

• rozwojowa

• osobowości

• społeczna

• środowiskowa

2. Badania stosowane - ukierunkowane na rozwiązanie konkretnych problemów praktycznych

• wychowawcza

• zdrowia

• pracy i organizacji

2. Psychologia praktyczna:

• kliniczna

• poradnictwo

• szkolna

Główne podejścia psychologii naukowej

1. Perspektywa biologiczna.

2. Perspektywa poznawczo - behawioralna.

3. Perspektywa humanistyczno - egzystencjalna.

4. Perspektywa psychodynamiczna.

5. Perspektywa społeczno - kulturalna.

Podejście biologiczne

• Zakłada wpływ biologii człowieka na jego funkcjonowanie psychiczne

• Poszukuje związków między czynnościami mózgowymi (przekaźnictwo nerwowe, aktywność struktur mózgowych) a procesami psychicznymi

• Bada związki pomiędzy działaniem hormonów i warunkowaniem genów a emocjonalnym i psychicznym funkcjonowaniem człowieka

• Bada wpływ psychiki i zachowania na funkcjonowanie biologiczne organizmu (psychosomatyka, psychoneuroimmunologia)

Podejście poznawczo - behawioralne

Perspektywa poznawcza:

• Próba zrozumienia człowieka poprzez badanie jego procesów umysłowych (myślenia, uwagi, pamięci, spostrzegania, wyobraźni, języka) z mniejszym naciskiem na sytuacyjne wyznaczniki zachowania

• Idea przetwarzania informacji (strategie rozwiązywania problemów jak oprogramowanie, mózg jako dysk twardy)

• Teoria rozwoju poznawczego Jeana Piageta (teza, że rozwój procesów spostrzegania i rozumowania przebiega według pewnego powszechnego wzorca właściwego wszystkim ludziom-fazy rozwoju poznawczego charakterystyczne dla wieku człowieka)

• Schematy poznawcze i oczekiwania

Perspektywa behawioralna:

Zachowanie ludzkie warunkowane jest przez:

• dobrowolne i mimowolne uczenie się (osobista historia człowieka),

• system wzmocnień (warunkowanie- eksperyment Pawłowa),

• system kar i nagród

• wytworzenie nawyków wskutek uczenia się

• Podejście to zakłada warunkowanie decyzji i zachowań człowieka zewnętrznymi czynnikami a nie świadomymi wyborami jednostki.

Perspektywa społeczno - poznawcza:

• Teoria społecznego uczenia się

• Podejście nawiązuje do tradycji behawioralnej i poznawczej podkreślając jednak zdolność człowieka do modyfikowania i tworzenia własnego otoczenia oraz zdolność do intencjonalnego uczenia się poprzez obserwowanie otoczenia

• Podejście to nawiązuje również do tradycji humanistycznej poprzez pogląd, że człowiek dokonuje świadomych wyborów swojego zachowania korzystając z repertuaru wyuczonych reakcji

Podejście humanistyczno - egzystencjalne

Humanizm - podkreśla ludzką zdolność do samospełniania nadając świadomości, samoświadomości i podejmowaniu decyzji kluczową rolę.

Egzystencjalizm - zakłada, że człowiek jest wolną jednostką, ponoszącą odpowiedzialność za dokonywane przez siebie wybory.

Przedmiot zainteresowania: osobiste, subiektywne doświadczenie psychiczne człowieka.

Założenia:

• Człowiek może swobodnie kształtować swoje życie i postępowanie

• Życie ludzkie jest poszukiwaniem własnej tożsamości i sensu egzystencji

Podejście to ma raczej charakter praktyczny (psychoterapeutyczny i samorozwojowy) niż naukowy (trudność w badaniu subiektywnego doświadczenia).

Podejście psychodynamiczne

• Bezpośrednio wywodzi się z psychoanalizy (Z. Freud)

• Motywy ludzkiego zachowania nieświadome i świadome (przewaga nieświadomych)

• Mechanizmy obronne osobowości (np. wyparcie, tłumienie, racjonalizacja, zaprzeczanie, intelektualizacja, regresja)

• Dynamiczna struktura osobowości rozumiana jak naczynia połączone

(Id, Ego, Superego) - zachowania człowieka jako wynik wewnętrznych napięć i konfliktów wewnątrz tej struktury jak i w odpowiedzi na oczekiwania świata zewnętrznego (innych osób, systemu rodzinnego i społeczeństwa - systemu wartości)

• Impulsy agresywne i seksualne jako główne siły motywacyjne

• Kompleks Edypa

Perspektywa społeczno - kulturowa

• Bada wpływ uwarunkowań społeczno-kulturowych na przekonania i zachowanie jednostki

• Do tych uwarunkowań należą m.in. : przynależność etniczna, płeć, pozycja spoełczno-ekonomiczna, kultura, zasada rządzące społeczeństwem, w którym żyje jednostka