PSYCHOLOGIA JAKO NAUKA
1. Scharakteryzuj cztery główne cele badań psychologicznych
2. Eksperyment jako metoda badawcza wykorzystywana w psychologii
Eksperyment - polega na badaniu zjawisk wywołanych przez badającego w kontrolowanych przez niego warunkach w celu ich poznania.
3. Obserwacja jako metoda badawcza wykorzystywana w psychologii
Obserwacja - polega na świadomym, planowym i celowym spostrzeganiu zachowania się człowieka i rejestrowaniu przebiegu zjawisk i zdarzeń. Jej przedmiotem działania są działania i zachowania sytuacyjne.
PERCEPCJA I SPOSTRZEGANIE
1. Na czym polega różnica między wrażeniem a spostrzeganiem
•Wrażenie - prosty proces psychiczny poznawczy powstający pod wpływem działania elementarnych bodźców na receptory jednego rodzaju i polegające na odzwierciedleniu pojedynczych cech bodźca.
•Spostrzeżenie - proces poznawczy polegający na odzwierciedleniu założonych bodźców - (przedmiotów, zjawisk) odziaływujących na narządy zmysłów.
Różnice:
WRAŻENIA |
SPOSTRZEŻENIA |
•odbicie pojedynczej własności zmysłowej •bezprzedmiotowe •niezróżnicowane |
•odbicie całokształtu zjawisk •przedmiotowe •łatwe do zróżnicowania i zlokalizowania |
2. Na czym polega stałość spostrzeżeń
Stałość spostrzegania - mimo że określony przedmiot zmieniając położenie co w stosunku do nas pobudza w sposób różnoraki narządów zmysłów, to spostrzegamy go z reguły jako ten sam, niezmienny, a więc zgodny z rzeczywistością. Stałość spostrzegania obserwujemy szczególnie wyraźnie w zakresie spostrzeżeń wzrokowych. Przedmioty poznajemy w wyniku doświadczenia - jako trwałe i nietrwałe od takich czynników jak oświetlenie, położenie, odległość i w związku z tym mówimy o stałości spostrzegania wielkości, kształtu i jasności przedmiotów.
• Stałość wielkości - polega na spostrzeganiu przedmiotów w ich normalnych rozmiarach, bez względu na odległość w jakiej się znajdują np. czy czytamy książkę w odległości 30cm czy leży ona na stole, to spostrzegamy ją jako tą samą książkę.
Im więcej mamy informacji o danym przedmiocie tym bardziej wielkość spostrzegana zbliża się do rzeczywistej i odwrotnie. Przedmioty dotąd niewidziane o których nie mamy informacji, jeśli znajdują się w dużej odległości, spostrzegamy z reguły jako znacznie mniejsze niż są w rzeczywistości.
•Stałość kształtu - widzenie przedmiotów zgodnie z ich rzeczywistym kształtem, np. trzymając zamkniętą książkę, stwierdzamy że ma ona kształt prostokąta i mimo że będziemy ją obracać nadal wiemy że ma kształt prostokąta chociaż obraz rzucony na siatkówkę zmienił się.
• Stałość jasności - spostrzeganie przedmiotów we właściwych ich kolorach niezależnie od oświetlenia w jakim je spotykamy np. czytane słowa występują na białym tle, niezależnie czy książkę czytamy w słońcu, cieniu o zmroku.
Stałość spostrzeganie zależy w dużym stopniu od doświadczenia, kontrastu w jakim to spostrzeganie przebiega, co tym przede wszystkim od stosunków pomiędzy poszczególnymi elementami składającymi się na sytuację spostrzegania.
Dzięki stałości spostrzegania odzwierciedlamy rzeczywistość w miarę dokładnie i adekwatnie mimo rozbieżności między pobudzeniem receptorów, a cechami bodźców, które je wywołują.
3. Teorie rozpoznawania kształtów (złożenia i prawa psychologii postaci)
4. Scharakteryzuj znane ci teorie węchu
5. Scharakteryzuj znane ci teorie słyszenia
6. Opisz, w jaki sposób człowiek rozpoznaje barwy (konkretne teorie)
Teoria Heringa
Założenie:
• siatkówka składa się z wielu pól recepcyjnych „on - off” trzech rodzajów - biało/czarny (achromatycznych), czerwono/zielonych oraz żółto/ niebieskich
• w polach recepcyjnych można wyróżnić dwie części - centralną oraz obwodową, które działają antagonistycznie, tzn pobudzanie jednej z nich powoduje hamowanie drugiej.
Teoria Younga - Helmholza
• Występowanie w czopkach trzech substancji światłoczułych o zróżnicowanych maximach absorbujących ( w odpowiednio niebieskiej, zielonej i pomarańczowoczeronej części widma)
• W wyniku przemian fotochemicznych w czopkach pojawiają się potęcjały elektrochemiczne, które są kodowane przez układ neuronów bezpośrednio związanych z receptorami i przesyłane w postaci impulsów do mózgu
• Mózg rozróżnia sygnały pochodzące od każdej substancji światłoczułej i analizuje ich wzajemny stosunek
• Od sumy sygnałów β, γ δ zależy odczucie jasności (luminacji) bodźca świetlnego, a od ich wzajemnego stosunku - barwa
• jeśli do siatkówki dociera światło o rozkładzie energii E =(γ), to poszczególne sygnały docierają do mózgu będą zależne od pobudzenia każdej substancji światłoczułych przez to światło i wyrazić je można w postaci całek.
PAMIĘĆ
1. Fazy procesu pamięciowego.
•zapamiętywanie lub kodowanie (nabywanie) - jednostka zapamiętuje to co na nią oddziałuje lub jakieś formy swojego zachowania.
•przechowanie - jest fazą utajnioną o jej przebiegu wnioskujemy na podstawie fazy następnej.
•odtwarzanie tego co zostało w pamięci - polega na ponownej aktywizacji nabytych reakcji czyli tego co zostało przyswojone i przechowane.
2. Rodzaje pamięci.
• bezpośrednia (świeża) - przejawia się tym, że ujmujemy kolejno i utrzymujemy w świadomości pewną ilość bodźców oddziałujących bezpośrednio na nasze analizatory. Odtwarzanie wiadomości zaraz po usłyszeniu. Zakres pamięci bezpośredniej można badać eksperymentalnie.
•pamięć zależna - od rodzaju analizatora:
- wzrokowa
- słuchowa
- dotykowa
można określić jako zdolność peryferyczną
• Mechaniczna - polega na tym że uczeń dosłownie zapamiętuje materiał, ale nie zrozumie treści i nie potrafi wyciągnąć wniosków z wyuczonego materiału.
• Logiczna - polega na zrozumieniu treści i zdolnością wyłuskania istoty rzeczy.
• Krótkotrwała (określana jako STM) - jest pierwszym etapem przetwarzania informacji, pamięć sensoryczną traktuje się bowiem jako rodzaj biernego magazynu. Charakteryzuje się ograniczoną pojemnością i jest przemijająca. Czas jej trwania jest ograniczony. Ten rodzaj pamięci określa się też czasem jako pamięć świeżą lub pierwotną.
• Długotrwała (LTM) - stanowi trwały magazyn zakodowanych śladów pamięciowych o nieograniczonej pojemności i czasie przechowywania.
• Ultrakrótka czyli sensoryczną - dotyczy przechowywania przez pewien czas po zakończeniu działania bodźca sensorycznego efektów tego działania.
3. Cechy pamięci.
• trwałość pamięci - kryterium odnoszące się do fazy przechowania
• szybkość - kryterium dotyczące fazy zapamiętywania określane też jako łatwość uczenia
• dokładność lub wierność - kryterium odnoszące się do relacji między odtwarzaniem a tym co stanowiło treść fazy zapamiętywania
• gotowość - kryterium odnoszące się do fazy odtwarzania, zdolność do szybkiego odtwarzania doświadczeń czy przypomnienie przebiega gładko, czy potrzebne są dodatkowe bodźce aktywizujące.
• zakres pamięci lub pojemność - ile różnorodnego materiału potrafimy zapamiętywać w czasie jednej próby.
4. Blokowy model pamięci
5. Dowody przemawiające za istnieniem blokowego modelu pamięci
6. Teorie dotyczące zapominania materiału pamięciowego
MYŚLENIE
1. Składniki procesu myślowego (informacje o świecie, operacje umysłowe, system reguł)
•Materiał myślenia infor. O świecie. Informacje są zakodowane
a) spostrzeżeniach - dostarczają nam infor. O świecie.
b) wyobrażenie dwojakiego rodzaju, z jednej strony będą wyobrażenia odtwórcze lub wydarzenia wytwórczych.
c) pojęcia - są zasadniczym materiałem myślenia.
Wyróżniamy:
- pojęcie matrycowe - są zdefiniowane w szczegółowy sposób
- pojęcia naturalne - są słabo określone, ale to ich używamy częściej
• Operacje umysłowe
a) analiza
b) synteza
•Reguły myślenia
a) reg. algorytmiczne (algorytmy)
b) reg. heurystyczne (heurystyki)
2. Reguły algorytmiczne i heurystyczne jako strategie myślenia - ich cechy i charakterystyka
• Reguły algorytmiczne - to niezawodny przepis, który określa jaki skończony ciąg operacji należy wykonać kolejno, aby wykonać wszystkie zadania danej klasy.
3 podstawowe cechy:
- są niezawodne - tzn. gwarantują rozwiązanie każdego zadania danej klasy
- dobrze określone - wskazują jednoznacznie jaki skończony łańcuch operacji należy wykonać w danym zadaniu
- są przypisami masowymi - za ich pomocą rozwiązujemy nie jedno lecz całą klasę zadań
• Reguły heurystyczne - to zawodne zasady, reguły taktyki i intuicje, które nie gwarantują rozwiązania danego zadania.
3 podstawowe cechy:
- metody zawodne - stosowanie ich nie gwarantuje że zadanie zostanie wykonane
- słabo określone - niż algorytmy, nie zawsze wskazują dokładnie jakie łańcuchy należy wykonać, pozostawiają dużą swobodę w wyborze kolejnych operacji
- są przypisami ogólnymi albo szczegółowymi
3. Myślenie produktywne vs. Myślenie reproduktywne
• Myślenie produktywne (twórcze). Myślenie twórcze dotyczy określonej klasy problemów, które nazywa się problemami twórczymi. Problemy twórcze są obiektywnie nowe - nie były dotychczas rozwiązywane przez ludzi. Są one uznane przez grupę za społecznie ważne - są doniosłe pod względem teoretycznym bądź praktycznym. Są problemami otwartymi - źle określonymi których początkowe informacje są bardzo skromne. Dokonuje się w sytuacjach dywergencyjnych, w których istnieje wiele poprawnych i wartościowych rozwiązań.
Proces myślenia ma kilka cech:
- jest sterowany przez skuteczne metody heurystyczne, metody te pozwalają rozwiązać problem
- w procesie myślenia twórczego występuje zjawisko olśnienia (inspiracji, nagłego odkrycia)
- myślenie twórcze jest procesem długotrwałym, rozciągniętym bardzo w czasie. Rozwiązywanie problemu twórczego wymaga wielu miesięcy a nawet lat.
• Myślenie reproduktywne (odtwórcze)
4. Rola myślenia w rozwiązywaniu problemów
Problem jest rodzajem zadania, którego podmiot nie może rozwiązać za pomocą swoich wiadomości, umiejętności i nawyków. Rozwiązanie problemu jest możliwe dzięki myśleniu produktywnemu. Problemy mają charakter podmiotowy, są zawsze czyjeś. Problem jest określoną relacją między zadaniem a zasobem wiedzy człowieka. W skład czynności rozwiązywania problemów wchodzi myślenie produktywne a także reproduktywne.
UCZENIE SIĘ
1. Warunkowanie klasyczne jako podstawowa forma uczenia się
Proces uczenia się za pośrednictwem którego bodziec początkowo neutralny zaczyna wiązać się z określoną reakcją fizjologiczną czy emocjonalną jakiej wcześniej nie wykorzystał. Odkrył Iwan Pawłow za pomocą eksperymentu z psami.
2. Warunkowanie instrumentalne jako podstawowa forma uczenia się
Dzięki procesom warunkowanie klasycznego bodźce stają się sygnałami bodźców bezwarunkowych, a tym samym sygnałami dla pojawienia się reakcji bezwarunkowej. W toku warunkowanie instrumentalnego organizm uczy się, że osiągnięcie bodźca bezwarunkowego jest możliwe dopiero po wyk. pewnej określonej reakcji.
3. Omów prawidłowości elementarnych form uczenia się (generalizacja bodźca, generalizacja reakcji, różnicowanie, wygasanie)
4. Opisz metody stosowane w złożonym procesie uczenia się
5. Scharakteryzuj czynniki mające wpływają na uczenie się
6. Jakie czynniki motywacyjne wpływają na uczenie się
wzbudzanie energii;
ukierunkowywanie wysiłku na cel;
zorganizowanie reakcji w zintegrowany wzorzec;
kontynuowanie czynności, dopóki warunki, które ją zapoczątkowały nie ulegną zmianie
7. Jakie czynniki sytuacyjne wpływają na uczenie się
8. Jakie czynniki poznawcze wpływają na uczenie się
TEMPERAMENT
1. Konstytucjonalna typologia temperamentu Kretschmera
2. Konstytucjonalna typologia temperamentu Sheldona
3. Koncepcja temperamentu Pawłowa
Według teorii Pawłowa temperament odpowiada typowi układu nerwowego, który charakteryzują cztery podstawowe właściwości:
RWN - równowaga procesów nerwowych; stosunek procesów pobudzenia do procesów hamowania
Pawłow swoje badania nad funkcjonalną wydolnością komórki nerwowej odniósł do typologii temperamentów Hipokratesa. Kombinacje typów temperamentalnych to odpowiedni: typ melancholiczny, typ choleryczny, typ sangwiniczny i typ flegmatyczny.
OSOBOWOŚĆ
1. Struktura osobowości (obraz samego siebie i świata)
• Obraz samego siebie - obraz własnej osoby, obraz „ja”, wiedza o sobie
Wg J. Kozielewskiego - jest to samowiedza, czyli system wiedzy o sobie samym, obraz samego siebie twórcą informacje powstałe w świadomości, część informacji jest nieuświadomiona - ma charakter propablistyczny, ma charakter zawodny, sprzeczny.
• Obraz świata - to 2 podst. składniki osobowości, to system wiedzy o świecie powstały w wyniku gromadzenia informacji pochodzących z przekazów społecznych i bezpośredniego doświadczenia jednostki.
2. Psychoanalityczna koncepcja Freuda
Teoria freudowska - w procesie kształtowania osobowości kładzie nacisk na doświadczenie zdobyte w dzieciństwie, popędy biologiczne oraz stosunki z rodzicami
3. Struktury modelu aparatu psychicznego (id, ego, superego)
Id - sfera popędów, instynktownych żądz, wśród których głównym jest popęd seksualny. Jest to sfera podświadomości
Ego - (jaźń), zewnętrzna warstwa, którą kierujemy własnym rozumem wiadomości.
Super Ego - instancja obserwująca całość psychiki, oceniająca, cenzuruje i krytykuje psychikę. Powstaje najpóźniej ( ok. 5 r. życia ).Reprezentuje całość norm, ideałów społecznych. Podstawowym pośrednikiem między kulturą a psychiką dziecka są rodzice, którzy są przekaźnikami tych wartości. Opiera się na zasadzie kar i nagród. Jest to też instancja moralna człowieka - sumienie w pełni świadome, część super ego, zasada doskonałości
4. Czynnikowa teoria R. Cattella
Teorie czynnikowe - przedstawiają osobowość jako zbiór cech lub charakterystycznych sposobów zachowania, odczuwania, reagowania.
5. Teoria samorealizacji A. Maslowa
PSYCHOLOGIA KOMUNIKOWANIA SIĘ
1. Pojęcie i model komunikacji werbalnej
Komunikacja - w odniesieniu do ludzi komunikacja oznacza wzajemne porozumiewanie się, przekazywanie informacji, umiejętności, idei, uczuć za pomocą znaczenia określanych zachowań, symboli tworzonych przez słowa, gesty, dźwięki, obrazy, dotyk.
Całościowy model komunikacji:
Nadawca(kto przekazuje) Przekaz (co przekazuje) Kanał (poprzez jaki kanał) Odbiorca (do kogo) Skutek (z jakim skutkiem)
2. Cechy dobrego nadawcy, komunikatu i odbiorcy
Cechy nadawcy:
- kompetencja
- obiektywność
- atrakcyjność
Cechy komunikatu:
- atrakcyjny
- zrozumiałość komunikatu
- komunikat powinien być krótki
Cechy odbiorcy:
- okazywać szacunek dla sposobu myślenia i mówienia nadawcy
- cierpliwość
- chęć zrozumienia intencji nadawcy (empatia)
- umiejętność stworzenia atmosfery akceptacji i zrozumienia nadawcy poprzez zachęcanie go do dalszej wypowiedzi
- brak zakłóceń w wypowiedzi nadawcy
3. Podstawowe techniki skutecznego słuchania
• Parafraza - jest kluczową metodą elastycznego i skutecznego słuchania. Polega ona na tym, że własnymi słowami powtarzamy główne sformułowania partnera sprawdzając tym samym, czy właściwie zrozumieliśmy intencje i treść wypowiedzi.
• Odzwierciedlenie - jest szczególną umiejętnością dobrego słuchania. Polega na osiągnięciu odczuć partnera by dostroić się do jego klimatu i możliwości.
• Prowadzenie - jest z kolei świadomym sterowaniem rozmową tak aby wypowiedzi partnera dotyczyły porządnych przez nas tematów.
4. Funkcje komunikacji niewerbalnej
zastępowanie mowy (gdy utrudniony kontakt werbalny)
5. Podstawowe obszary, w których wyraża się komunikacja niewerbalna
a) Postawa otwarta
b) Postawa zamknięta
c) Mimika twarzy
d) Gesty (gestykulacja)
e) Ton i intonacja głosu
f) Dystans (przestrzeń)
- strefa intymna (30 cm od naszego ciała)
- strefa prywatna - osobista (30cm-1m)
- strefa towarzyska (od 1m - 3m)
- dystans oficjalny (od 3m - ....)