M. R. Mayenowa: Styl, stylizacja, stylistyka
cechy stylistyczne (Kroeber) - 1) w danym przedmiocie / zachowaniu pojawiły się jako rezultat swobodnego wyboru, 2) cechy spójne;
jest możliwość ustalenia repertuaru alternatyw. Do poszczególnych alternatyw przywiązane są jakieś wartości. Nie ma właściwości przypadkowych wśród cech stylistycznych;
styl - zespół cech różniących wypowiedzi między sobą (starożytność), sposób pisania właściwy pisarzowi (średniowiecze);
genus dicendi - dotyczy publicznego mówienia - jego charakterystykę stanowi zespół reguł wyboru i układu elementów kodu;
u Greków - 1)mowa sądowa, polityczna i pochwalna / naganna; 2) styl niski, średni i wysoki;
stosowność - wypowiedź realizuje zasadę stosowności, jeśli między przedmiotem wypowiedzi a wyborem środków językowych lub ich ozdobności istnieje odpowiedniość. Musi też być odpowiedniość między statusem mówiącego i odbiorców a środkami językowymi;
azjanizm - zacieranie różnic między stylami, attycyzm - podkreślanie różnic;
właściwości stylistyczne pozwalają odróżniać od siebie różne okresy sztuki - styl o wartości dystynktywnej, praktycznej;
nowe pojęcie stylu - Goethe - styl to znamię indywidualnego dzieła, najwyższa twórcza zasada kompozycyjna, przeciwstawiona biernej imitacji / powielaniu form;
u Kroebera - styl dotyczy właściwości formalnych;
wartość stylistyczna - sposób ujęcia treści (treść - kawałek rzeczywistości, na który słowo wskazuje);
u Goethego - styl to nie narzędzie opisu zjawisk kulturowych, dzieło ma styl = osiągnęło najwyższą wartość;
w XIX i XX wieku odrodzenie pojęcia stylu;
u Havranka - styl to właściwość indywidualnej wypowiedzi. W wypowiedzi występują konwencje gatunkowe - czyli style funkcjonalne. Według Trubeckiego są 3 funkcje języka - ekspresywna, impresywna i referencjalna. Funcja komunikatywna - podłoże 3 funkcjonalnych języków - naukowego, zawodowego i potoczno-konwersacyjnego. Style gatunkowe są rozmieszczone w ramach tych 3 języków;
wybór stylistyczny - wybór spośród równoznacznych gramatycznie i różnych ekspresyjnie wyrażeń. Wybór wnosi motywacje, mówi o określonych wartościach.
Ekspresywne teorie stylu:
Spitzer i Vossler - przedmiotem zainteresowania jest ekspresja jednostkowego aktu twórczego. Styl - zjawisko jednostkowe, ekspresja ponadjednostkowego przeżycia świata. Styl uchwytny bezpośrednio, intuicyjnie - to zasada kształtująca dany tekst;
początek XX wieku - 2 pojęcia stylu - 1) jako określony przez społeczną sytuację, względnie skonwencjonalizowany wybór elementów języka, zaczerpnięty z repertuaru ustalonego w społecznym zwyczaju. Wtedy tekst realizuje kilka stylów, 2) treść językowa - wybrane formy, nosicielki ekspresji, realizatorki określonej treści psychicznej lub duchowej. Integruje je zasada twórcza;
styl jako odstępstwo od normy.
elementarna jednostka stylu - funkcjonalny styl gatunkowy zinterpretowany w myśl określonego systemu wartości. Styl jako zjawisko powtarzalne, stanowiące indeksalny znak określonych wartości, charakteryzujących daną grupę ludzi;
styl komunikatu PAP - wyklucza powstawanie rymów, rytmiczności, słownictwo ogólnie zrozumiałe, pozbawione wyrażeń obrazowych, brak wyrażeń oceniających, klisze składniowe i frazeologiczne, brak zaimków I i II osoby;
dla stylu - ważny jest problem wyboru;
są wybory synonimiczne pod względem stylistycznym;
nie ma wypowiedzi, której nie można przypisać charakterystyki stylistycznej;
wybory stylistyczne są realizowane na wszystkich piętrach organizacji wypowiedzi.
Stylizacja:
pojęcie może być rozszerzone na wszystkie struktury znakowe;
zakłada istnienie struktury, która jest semiotyczna;
jeśli tekst jest zorganizowany tak, by być znakiem jakiegoś typu tekstów;
s. 363 kiedy mamy do czynienia z tekstem, który jest tak zorganizowany, by być znakiem określonego spetryfikowanego stylu;
znak ikoniczny stylu (znak ikoniczny stylu nie jest dosłownym powtórzeniem wypowiedzi najbardziej charakterystycznej, a jest wyborem cech, które chcemy uznać za charakterystyczne);
zakłada, że styl (podstawa stylizacji) został zrozumiany jako znak pewnych postaw;
czasem - w odniesieniu do wszelkiego wprowadzenia społecznie / chronologicznie nacechowanego słownictwa do języka postaci literackich;
stylizacja nie jest czymś, co czytelnik narzuca tekstowi;
nie wskazuje na rzeczywistość, o której mówi, wskazuje na strukturę znakową jako strukturę znakową;
odczytanie wypowiedzi jako stylizacji to odczytanie intencji autorskiej lub intencji postaci;
style charakteryzują wszelkie zachowania ludzkie, stylizacja - tylko dla sztuki;
według Bachtina - stylizacja zakłada, że zabiegi stylistyczne miały kiedyś bezpośredni sens (jako styl). Stylizacja zmusza przedmiotowy zamysł cudzy do służenia nowym zamysłom;
ważna dla poematu heroikomicznego, sielanki, gawędy. Poemat heroikomiczny świadomie imituje styl epicki, klasyczną strukturę i heroiczną akcję dla celów kompromitacji. Sielanka - dwupoziomowa rama, w której narrator wprowadza właściwą sielankę. Gawęda - świat deformowany w skali ocen i widzenia narratora. Ale te 3 typy łączą się intencją metajęzykową ze stylizacją, ale semantyczne zamierzenie jest za każdym razem inne.
Stylistyka
w XX wieku stylistyka językowa i literacka;
u Ch. Bally'ego - stylistyka zajmuje się środkami służącymi wyrazowi emocjonalnego życia człowieka. Ma uzupełnić gramatykę środkami realizującymi funkcję emocjonalną języka;
bada język w przekroju synchronicznym;
pojęcie automatyzacji i aktualizacji określonego wyrażenia - wyrażenie jest zautomatyzowane, gdy jest zgodne z normą stylistyczną, gdy jest zwykłe dla wypowiedzi. Jest zaktualizowane, kiedy jest niezwykłe;
w stylistyce Winogradow uwydatnia rolę podstawowych form kompozycyjnych języka.