Bogdan Suchodolski, USPOŁECZNIENIE KULTURY (1937)
WSTĘP
Idea uspołeczniania przeciwstawia się sztywnym elitaryzmom, fikcjom i hipokryzji kultury martwej. Uspołecznienie oznacza, że wytwory kultury przejmowane są przez coraz szersze kręgi ludzkie, że kultura staje się sprawą powszechną i wspólną; realną i żywą.
Bogdan Suchodolski i uspołecznienie kultury
Zaufanie do socjologii przybiera u Bogdana Suchodolskiego postać swoistego „humanistycznego scjentyzmu” wyrażającego się w wierze, że dzięki naukowej humanistyce możliwe jest opanowanie społecznego żywiołu i budowa nowoczesnego życia społecznego. Pomysłem rozwijanym w tej atmosferze jest koncepcja nowej nauki humanistycznej - psychologii historycznej, zajmującej się badaniami przeżyć i emocji jednostek jako uczestników historycznego rozwoju grup społecznych, co zbliża pomysł raczej do socjologii niż tradycyjnie rozumianej psychologii.
Dla Bogdana Suchodolskiego punktem wyjścia staje się obraz kultury nie tylko aktualizującej się, ale i usamodzielniającej w procesach aktualizacji i rozwijającej się jako zbiór wytworów zdradzający tendencję do podporządkowywania sobie kolejnych użytkowników.
Ponieważ rozwój kultury - w tym ujęciu - ma charakter żywiołowy, głównym problemem okazuje się możliwość opanowywania tego żywiołu i przywracanie nieustannie zakłócanej równowagi między kulturą zobiektywizowaną a człowiekiem. Problematyka ta ma dwa wymiary - indywidualny (jednostkowy) i społeczny. W wymiarze jednostkowym program wychowawczy prowadzi do postulatu kształtowania refleksyjnego i świadomego stosunku do kultury. Jest to program humanizmu rozumianego jako panowanie nad instynktami, emocjami i pożądaniami. Poszukiwanie drogi godzenia aktywności z kontemplacją pozwalającą na refleksję i dystans wobec rzeczywistości.
Ponieważ to kultura żywiołowo organizuje życie społeczne zbiorowości, skuteczne jednostkowe opanowywanie jej wymaga społecznego kontekstu. Kontekstem tym jest żywiołowy rozwój cywilizacji narzucający jednostce formy wyobcowane - formy uspołecznienia wymagające przebudowy. Wizja społeczeństwa integrującego w praktyce zdezintegrowane aspekty działań gospodarczych, politycznych czy intelektualnych wiąże się ściśle z wychowaniem. O ile zmiany organizacji społecznej zdają się sprzyjać wychowaniu, o tyle również wychowanie może stać się, do pewnego stopnia, drogą inicjowania zmian społecznych.
KULTURA A BARBARZYŃSTWO
Barbarzyńcą jest ten, kto ma niszczycielski stosunek do ludzi i do wartości. W oświeceniu utożsamiano barbarzyństwo z okresem pierwotności. Jednakże po zbadaniu tej tezy dochodzimy do wniosku, że nieprawdą jest, że barbarzyństwo kultura następują w dziejach po sobie. Idą one wciąż obok siebie, w nas samych toczy się ta sama os wieków walka twórczych i destrukcyjnych czynników. Chrześcijaństwo ukazało nam, że człowiek dążący do Boga, wie, że trudności tej drogi i jej zdobycze zależą tylko od niego, a nie od chronologicznego miejsca w dziejach.
Mówiąc o kulturze można mieć na myśli 2 różne sprawy: 1. jest to, to wszystko co powstało dzięki działalności ludzi; 2. są to pewne przemiany, których terenem jest psychika ludzka. Mamy tu kulturę subiektywną i obiektywną.
Aby nasze Zycie uchronić od barbarzyństwa trzeba czegoś innego jeszcze oprócz produkowania dóbr kultury obiektywnej. Tylko wewnętrzna uprawa dusz może nas uchronić. Jednak przeszkadza jej produktywizm kulturalny, którego celem ma być wytwarzanie coraz to nowych wytworów w świecie obiektywnej kultury. Świat wytworów staje się coraz bogatszy, ale nie rośnie pojemność ludzkich dusz. To kształcenie ważniejsze jest od tworzenia. Wyzwolenie się z produktywizmu jest konieczne by wzmocnić ideał kształcenia, rozszerzyć kult pracy nad uprawą dusz. Należy zachować równowagę między tworzeniem a kształceniem.