Depresja
artykuł Ewy Maciochy

Depresje mogą towarzyszyć ciężkim chorobom. Wiążą się wówczas nie tylko z wpływem schorzenia na ośrodkowy układ nerwowy, ale także z przeżyciami związanym przebiegiem choroby.

Leczenie depresji psychoterapią i socjoterapią w połączeniu z przyjmowaniem leków daje bardzo dobre rezultaty.

Jest dość powszechnym problemem i najczęściej spotykanym zaburzeniem psychicznym.

Depresja to poczucie smutku i przygnębienia, któremu towarzyszy obniżenie szybkości wszelkich procesów zachodzących w naszym ciele.

Jest stanem całego organizmu. Może być objawem, chorobą lub reakcją.

W ostatnich latach obserwuje się wzrost liczby osób leczonych z rozpoznaniem zaburzeń depresyjnych. Występują niemal we wszystkich kulturach na całym świecie. W różnych krajach w ciągu życia choruje na depresję 17% populacji ogólnej. Połowa z tych osób (8-10%) ma objawy o niewielkim nasileniu, wystarczającym jednak do klinicznego rozpoznania tego stanu.

Etiologia depresji

Każdemu z nas znane są różne rozczarowania z powodu życia osobistego lub zawodowego. Wtedy zwykle przez kilka dni jesteśmy smutni, doznajemy niepokoju, wycofujemy się z aktywności. Wkrótce jednak obniżony nastrój wyrównuje się i umożliwia nam powrót do normalnego życia.

Bywają jednak sytuacje, kiedy nastrój depresyjny, izolacja od ludzi utrzymują się dłuższy czas, człowiek traci poczucie przyjemności i sensu życia. Towarzyszą temu liczne objawy fizyczne - ból głowy, brak apetytu, zaburzenia snu. Stan ten wymaga pomocy lekarskiej.

Nie ma wyraźnej granicy między "zwykłym" przygnębieniem, którego wszyscy doświadczamy w życiu a prawdziwą depresją jako stanem chorobowym. W rozróżnieniu pomaga kryterium nasilenia zaburzeń i czas trwania objawów.

Jak dzielimy stany depresyjne?

Depresje można podzielić na trzy duże grupy w zależności od czynników, które je wywołują.

• Depresje endogenne
  
  Uważa się, że są one wywołane przez biochemiczne zaburzenia funkcjonowania mózgu, systemu hormonalnego lub nerwowego. Odznaczają się obniżeniem napędu psychoruchowego, zahamowaniem procesów psychicznych i nerwowych, rozregulowaniem rytmów biologicznych, zwłaszcza rytmu snu i czuwania. Smutkowi towarzyszy często nastrój dysforyczny przejawiający się zniecierpliwieniem, rozdrażnieniem, czasem konfliktami z otoczeniem.
  
  Depresje endogenne wykazują dużą różnorodność zarówno u poszczególnych osób, jak i u tego samego chorego w czasie kolejnych nawrotów. Pomiędzy nawrotami występują okresy wolne od zaburzeń nastroju (zwane remisjami). U części osób zaburzenia nastroju wykazują uporządkowany, powtarzający się rytm nawracania, niekiedy związany z porą roku. U niektórych depresja występuje późną jesienią i zimą (tzw. depresje sezonowe). U większości osób nawroty depresji pojawiają się bez uchwytnych przyczyn, u części są poprzedzane różnorodnymi wydarzeniami życiowymi.
  
  Pewne znaczenie odgrywa tu płeć, wiek i osobowość przedchorobowa, warunki życia i zmiany organiczne w ośrodkowym układzie nerwowym. Często depresja maskuje się za skargami somatycznymi, takimi jak objawy ze strony układu krążenia, układu pokarmowego czy innych narządów, lub takimi zaburzeniami jak bóle głowy, kręgosłupa, bezsenność, przewlekle utrzymujący się lęk, natręctwa czy jadłowstręt. Obniżenie nastroju, zwłaszcza smutku, schodzi na dalszy plan.

• Depresje wywołane chorobą somatyczną
  
  Depresje towarzyszące różnym schorzeniom somatycznym wiążą się z wpływem samej choroby somatycznej na funkcję ośrodkowego układu nerwowego, jak również z przeżyciem związanym z ciężką chorobą stanowiącą bezpośrednie zagrożenie życia (np. nowotwory).

• Depresje psychogenne
  
  Mogą być spowodowane utratą bliskiej osoby, pozycji zawodowej czy przejściem na rentę lub emeryturę. Do czynników urazowych można zaliczyć również długotrwałe stresy związane z pracą zawodową, przewlekłe konflikty w życiu rodzinnym, wyobcowanie społeczne czy izolację. Właśnie te depresje zwykle przeżywamy w życiu codziennym. Wśród nich wyróżniamy:

• Depresje reaktywne
  
  Można w nich "uchwycić" uraz psychiczny bezpośrednio wyprzedzający pojawienie się objawów choroby. Zaburzenia ustępują z chwilą przeminięcia trudnej sytuacji.

• Depresje w reakcji żałoby.
  
  Zdarzają się zwłaszcza po nagłej utracie osoby bliskiej. Zaburzenia te często prowadzą do dużej dezorganizacji dotychczasowej aktywności i często pogorszenia stanu somatycznego osób pozostających w żałobie.

• Depresje nerwicowe
  
  Występują w przebiegu zaburzeń nerwicowych, zwłaszcza nerwicy lękowej i w fobiach. Zaburzenia nastroju i emocji pojawiają się zwykle po dłuższym okresie utrzymywania się objawów nerwicowych, są odpowiedzią na konflikt wewnętrzny i niepokoje życia.

Poziomy przeżywanej depresji:

W zależności od głębokości depresji wyróżniamy:

• Depresje łagodne
  
  Występują pojedyncze, charakterystyczne cechy depresji, takie jak zmęczenie, zniechęcenie, złe samopoczucie, brak zadowolenia, pogorszenie snu i apetytu.

• Depresje umiarkowane
  
  Dają znać o sobie wyraźnym obniżeniem funkcjonowania społecznego i zawodowego. Sprawy, które dawniej pobudzały nas do działania, takie jak ulubione hobby, chodzenie do kina, seks, muzyka czy cokolwiek innego, teraz nas już nie interesują.

• Depresje głębokie
  
  W depresjach głębokich, które przybierają dwie formy: depresji jednobiegunowej i depresji przebiegającej naprzemian z objawami maniakalnymi, dominuje smutek lub zobojętnienie, niezdolność do przeżywania uczuć radości, jak i smutku, poczucie "pustki", spowolnienie psychoruchowe, niepokój, lęk, myśli i tendencje samobójcze, wypadnięcie z roli zawodowej i społecznej. Ciężkim depresjom czasem towarzyszą urojenia winy, kary.

Mechanizm wyzwalający stan depresji

Depresja pojawia się na podłożu określonych predyspozycji biologicznych (czynniki genetyczne oraz zaburzenia metaboliczne) i psychicznych. Wyzwalają ją zarówno ciężkie, jednorazowe przeżycia, jak i przewlekłe przeciążenia. Może wystąpić również samoistnie, bez wyraźnej przyczyny. Niezależnie od pierwotnych przyczyn, ostatnim etapem patogenezy są zaburzenia neurotransmisji prowadzące do objawów depresji.

Nieznane są w pełni mechanizmy zaburzeń chemicznych procesów zachodzących w mózgu. Występowanie tego stanu wiąże się z okresowo pojawiającymi się zaburzeniami czynności układu limbicznego, podwzgórza i układu siatkowatego jako następstwami zakłóceń przekaźnictwa w neuronach noradrenergicznych i serotoninergicznych. W etiopatogenezie depresji serotonina i noradrenalina odgrywają ważną rolę. Obie te substancje przekaźnikowe są syntetyzowane w neuronach presynaptycznych, a potem gromadzone w pęcherzykach synaptycznych. Uważa się, że przyczyną depresji jest niedobór przekaźników synaptycznych, dlatego celem farmakologicznego leczenia depresji jest m.in. wzrost stężenia tych przekaźników.

Kto choruje

Choroba ta dotyka nie tylko dorosłych, ale także młodzież i dzieci.Oprócz predyspozycji genetycznych do wystąpienia depresji przyczyniają się także choroby fizyczne i uwarunkowania psychospołeczne, jak na przykład postawy nabyte w środowisku rodzinnym, czy też wskutek wychowania, oraz utrwalone cechy osobowości, takie jak introwersja lub skłonność do reagowania lękiem.

Depresję można leczyć

Wydobycie się z depresji nigdy nie jest łatwe, dla każdego przeżywającego stany przygnębienia wychodzenie z "dołka psychicznego" jest czymś odmiennym. Dużo łatwiej jest wyjść ze stanu przygnębienia, jeżeli rozumiemy, co się w naszym życiu wydarzyło.

Leczenie polega więc na właściwym rozpoznaniu i ocenie głębokości depresji, stosowaniu środków farmakologicznych łagodzących zaburzenia neurotransmisji, na psychoterapii i leczeniu schorzeń somatycznych.

Objawy zespołu depresyjnego

• obniżenie nastroju i utrata przeżywania radości;

• koncentrowanie się na stratach i porażkach;

• utrata wiary w siebie oraz nieuzasadnione lub przesadne poczucie winy;

• spostrzeganie negatywnych aspektów życia;

• obniżenie samooceny powodujące poczucie bezwartościowości i bycie ciężarem dla innych;

• poczucie stałego zmęczenia i utraty energii życiowej;

• zaburzenia snu, popędu seksualnego oraz utrata łaknienia;

• zahamowania ruchowe;

• skargi na gorszą pamięć i trudności w koncentracji uwagi aż do całkowitej niezdolności do pracy;

• trudności w podejmowaniu decyzji;

• pesymistyczne zapatrywanie się na życie aż po całkowitą utratę nadziei;

• pojawienie się pytań dotyczących życia i śmierci;

• poczucie mniejszej wartości;

• smutny, napięty wyraz twarzy, uboga mimika, monotonny głos, ruchy spowolnione.

---