Eliminacja leków.
Na procesy eliminacji składają się:
a) redystrybucja - usuwanie leku z miejsca działania przez dyfuzję, prąd krwi,
b) biotransformacja - proces, w wyniku którego z cząsteczki leku powstaje związek działający słabiej lub pozbawiony działania farmakologicznego,
c) wydalanie leku - usuwanie go z organizmu.
Lek może być eliminowany tylko przez wydalanie. Opuszcza organizm w postaci nie zmienionej. W innym przypadku ulega biotransformacji i jest usuwany z organizmu w postaci nieczynnej.
Lek może opuszczać organizm wieloma drogami:
a) płuca,
b) pot,
c) ślina,
d) łzy,
e) naskórek - złuszcza się.
Najważniejszymi drogami wydalania są nerki i przewód pokarmowy.
Nerki
Losy leku znajdującego się w świetle kanalika zależą od jego lipofilności. Związki lipofilne łatwo przenikają przez ścianki kanalika i trafiają z powrotem do krwi. Związki o niewielkiej lipofilności przenikają powoli i większość ich zostaje wydalona z moczem.
Ważnym czynnikiem wpływającym na wydalanie leku jest wielkość diurezy.
Oprócz przesączania kłębkowego (mechanizm bierny) nerka dysponuje mechanizmem czynnym. Jest to sekrecja kanalikowa. Zwiększenie stężenia leku we krwi tylko do pewnych granic przyśpiesz sekrecję tego związku.
U pacjentów ze schorzeniami upośledzającymi wydolność nerek, leki powinny być stosowane w mniejszych dawkach. Odnosi się to szczególnie do leków wydalanych w postaci czynnej. Leki te u tych chorych w dawkach przeciętnych mogą spowodować ciężkie zatrucie.
Przewód pokarmowy Niektóre leki są wydalane przez wątrobę do jelit, skąd mogą być usuwane z kałem.
Biotransformacja leków.
Unieczynnienie leków zależy od procesu biotransformacji. Najważniejszą rolę w biotransformacji leków odgrywa wątroba. Szybkość reakcji zależy od aktywności enzymów danego osobnika i różni się u poszczególnych ludzi. Aktywność enzymów zależy od: stanu czynnościowego wątroby, stymulacji enzymów.
Pacjenci ze schorzeniami wątroby, upośledzającymi jej sprawność, powinni zażywać leki metabolizowane w wątrobie w mniejszych dawkach.
Enzymy mikrosomalne wątroby:
Enzymy, które metabolizują wiele związków o różnej budowie chemicznej, lecz rozpuszczalnych w tłuszczach. Biotransformacja przez enzymy mikrosomalne prowadzi do wytworzenia związków lepiej rozpuszczalnych w wodzie, a więc łatwiej wydalanych.
Indukcja enzymatyczna:
Aktywność enzymów mikrosomatycznych ulega wahaniom. Bezpieczeństwo po urodzeniu jest znikome. W miarę jak organizm człowieka styka się z rozmaitymi substancjami pochodzącymi z otoczenia, aktywność ich wzrasta. Obecność substancji rozkładanych przez enzymy mikrosomatyczne powoduje więc nasilenie ich aktywności. Takie zjawisko nazywamy indukcją enzymatyczną, a związki, które to powodują induktorami. Indukcja enzymatyczna jest zjawiskiem odwracalnym.
Induktory enzymatyczne: luminal (fenobarbital), butapirazol, glimia, środki owadobójcze, składniki dymu tytoniowego, zanieczyszczenia powietrza organiczne.
Stosowanie leku indukującego enzymy mikrosomalne prowadzi do przyspieszenia jego biotransformacji. Lek ten jest szybciej rozkładany, a jego działanie słabsze. Aby uzyskać określone działanie trzeba stosować większe jego dawki.
Stosowanie leku indukującego enzymy mikrosomalne spowoduje także osłabienie działania innych leków, np. fenobarbital (luminal) przyspiesza biotransformację dikumarolu (lek przeciwkrzepliwy). Chorzy muszą zażywać większe dawki dikumarolu.