Fizjografia planistyczna

-początki w latach 30, tak naprawdę pojawia się po II WŚ, jako odpowiedź na

potrzebę odbudowy Warszawy

(pierwsze opracowanie hydromorfologiczne Otwocka w 1928-Różycki)

-Warszawa Funkcjonalna - lata 30te

podzielona funkcjonalnie na 5 pasów

-handlowy

-mieszkaniowy

-tranzytowy

-przemysłowy

-letiskowy

Biuro Odbudowy Stolicy

pracownia fizjograficzno - urbanistyczna -- Różycki

1949 Biuro Urbanistyczne Warszawy - M.Prószyński (1947-1954)

fizjografia planistyczna - całokształt wiedzy o środowisku przyrodniczym, potrzebna

urbaniście

Centralne Biuro Projektów - pracownia fizjograficzna, w jej ramach powstaje Geoprojekt,

który opracował koncepcję klinów nawietrzających

Kierunki rozwoju badań

funkcjonalny - funkcjonalne wykorzystanie walorów

plastyczny - estetyka

geotechniczny - co i gdzie może zostać wybudowane

Typy opracowań fizjograficznych

wstępne - dotyczą powiatów, a po 1975r. gmin, kilka map wojskowych i

analitycznych

ogólne - miasto lub jego część 1:5000

szczegółowe - fragmenty miasta

branżowe - wybrane aspekty

Ocena

względna

bezwzględna

metoda bonitacji punktowej

Cechy opracowania fizjograficznego

kompleksowość

uwzględnienie czynników przyrodniczych i pozaprzyrodniczych

uwzględnienie parametrów ekstremalnych

uwzględnienie aspektów przyrodniczych i zdrowotnych

względna ocena

charakter typologiczny

alternatywne

Kwalifikacja terenu pod zabudowę - ściśle określone warunki

uwzględniona rzeźba terenu

ważne warunki morfologiczne

podłoże geologiczne (na głębokości do 2 metrów)

stosunki wodne (wody powierzchniowe, wody gruntowe /poziom 2m/)

gleby

rozmieszczenie terenów zielonych

lokalne warunki klimatyczne (kliny napowietrzające, zbocza ciepłe i zimne)

lokalna roślinność

Migracja ze wsi do miast

nie zawsze rośnie powierzchnia miast

zagospodarowywanie terenów poprzemysłowych

rozwój miasta uwarunkowany kulturowo

rozwój ze względu na warunki przyrodnicze

nad rzekami

wybrzeża mórz i oceanów

bogactwa naturalne

Zmiana funkcji miast istniejących - intensywny proces w Europie

Łódź - przemysł upadł

Zagłebie Ruhry - zmiana funkcji

Etapy przebudowy miasta

dostosowanie zabudowy do rzeźby terenu

poprawa sytuacji sanitarnej

-likwidacja zastoisk zimnego powietrza

-regulacja stosunku terenów zielonych do zabudowanych

-podniesienie estetyki miasta

Rozwój miasta

koncentryczny

wzdłuż szlaków komunikacyjnych

lata 80-90 wyludnienie centrów miast, aktualnie odwrotna tendencja

Tereny chronione w mieście

Kampinos w Warszawie

tworzą konflikty

ważne jest ustalenie priorytetów - otwarcie czy zamknięcie dla turystów

Rola przyrodnika w planowaniu

konsultant

inwentaryzacja obiektów przyrodniczych i potencjalnych konfliktów miasto-przyroda

ochrona specyficznego użytkowania vs. tani rozwój miasta

sytuacja mikroklimatyczna

Ekosystem miasta - bilans przepływów materii i energii w mieście

koncepcja „miasta odpowiedzialnego”

ochrona terenów przyległych do miasta

ograniczenie ilości ścieków

wkomponowanie zabudowy w system ekologiczny

tworzenie jednostek funkcjonalnych

Wysoczyzna warszawska - trzy poziomy denudacyjne

skarpa warszawska

dolina Wisły

-taras zalewowy

-taras nadzalewowy

-taras wydmowy

-taras radzymiński

Granica miasta - granica formalna a rzeczywisty zasięg miasta

rzeczywiste granice - stopień przekształcenia środowiska oraz zasięg zabudowy miejskiej

typy krajobrazu

-od dawna związane z miastem (duży procent zabudowy)

-tereny przekształcone w ostatnich latach (roślinność średnio przekształcona)

-tereny o tradycyjnej gospodarce leśnej związane z miastem

źródła przekształcenia krajobrazu podmiejskiego

-endogeniczne

-egzogeniczne

Optymalizacja użytkowania terenów rolniczych

lata 60-te - określenie przydatności rolniczej gleb - żyzności określenie klas

bonitacyjnych gleb. W skali 1:5000 na podstawie badań terenowych.

kompleksy glebowo rolnicze

rzeźba terenu

typy topoklimatu

wielkość kompleksu

rynki zbytu

względy tradycyjne

Wpływ rolnictwa na gleby

zmiana składu mechanicznego i chemicznego gleby

zanieczyszczenia pestycydami i nawozami wód gruntowych i powierzchniowych

zmniejszenie zróżnicowania zagospodarowania przez specjalizację

zanik terenów nieużywanych rolniczo

zmiana składu gatunkowego zwierzyny

Tendencje

rolnictwo ekologiczne

małe pola

duże nakłady pracy

mały udział chemii

intensywna uprawa tylko na części gospodarstw

koncepcja stabilnego krajobrazu rolniczego -wyrównanie udziału lasów, łąk i gruntów

dostosowanie gruntów rolniczych do granic ekosystemu

Planowanie terenów rekreacyjnych

cechy decydujące

przyrodnicze

rzeźba terenu

woda

kompleksy leśne

pozaprzyrodnicze

infrastruktura

odległość od skupisk ludności

dostępność komunikacyjna

względy tradycyjne

cechy indywidualne

chłonność turystyczna regionu - liczba osób jaką może przyjąć dany obszar bez uszczerbku,

odnoszenie tylko do powierzchni nie jest poprawne

zależy od

odporności roślin

okresu karencji (PL - 10-15dni wiosna; 15-20 dni jesień)

krańcowa chłonność zależy od

dostaw ciepła

stosunków wilgotnościowych

najlepsze dla rekreacji

luźny drzewostan

zadrzewienie

stosunkowa niska wilgotność

dużo olejków eterycznych

bór suchy 36os/ha

bór świeży 50-90 os/ha

grąd 31-65os/ha

łęgi 23-52os/ha

łąka świeża 124-196 os/ha

pastwiska przygotowane 300os/ha

ocena atrakcyjności (Rutkowski)

ilość lasów

urozmaicony krajobraz

wody śródlądowe

czynniki dodatkowe

długość sezony letniego/długość sezonu zimowego

podział polski na 5 rejonów

północny - zachód

centrum

północny wschód

góry

południowy wschód

olejki eteryczne w lasach

liściaste - pobudzają, podnoszą ciśnienie

iglaste - uspokajają i obniżają ciśnienie

Produkcja tlenu

daglezja (jodła) 50ton/O2/ha/rok

buk 35ton

świerk 29ton

brzoza 23ton

dąb 17ton

sosna 12,5tony

Percepcja krajobrazu

krajobraz widziany

krajobraz rzeczywisty filtr percepcji (zależy od kultury, cech osobistych, udpobań)

Pierwszy obszar chroniony 1864 Yosemite. W USA wyznaczano drogi aby były urozmaicone krajobrazowo.

Sposoby badań atrakcyjności krajobrazu

socjologiczna - badanie preferencji społeczno-ekonomicznych

oparte na zróżnicowaniu terenu

unikalność, kompozycja, urozmaicenie

dominanty

układ cech charakteru

rozległość widokowa

skala widokowa

pozycja obserwatora

z góry - w miarę wzrostu nachylenia zbocza spada liczba zaobserwowanych

szczegółów, strome zbocza postrzegane jako niebezpieczne

z dołu - zwraca się uwagę na szczegóły

koncepcja stożków widokowych - człowiek widzi wycinki około 60stopni

JARK - jednostki architektoniczno krajobrazowe (wnętrze krajobrazowe, krzywe kulminacji

wrażeń)

Głównie brane pod uwagę przy ocenie krajobrazu miasta

estetyka krajobrazu

roślinność

zaśmiecenie

place zabaw

woda

zapach

funkcjonalność szlaków komunikacyjnych

funkcjonalność zagospodarowania terenu

Dobrym wskaźnikiem jest liczba ptaków, im ich więcej tym atrakcyjniejszy teren.

System obszarów chronionych

Wszystkie opracowania ekofizjograficzne muszą mieć odniesienie do obszarów chronionych, może to być dobre podsumowanie.

Plan Ochrony Przyrody

województwa

powiatu

gminy

rezerwat - obszar chroniony odizolowany

ochrona gatunkowa początkowo chroniona na danym terytorium

Zróżnicowanie obszarów chronionych

Europa - małe

Reszta świata - duże

Zasady ochrony przyrody

Europa - ochrona przyrody naturalnej, bo pierwotna nie istnieje (niektóre obszary nie

mogą obejść się bez człowieka)

Reszta świata - ochrona krajobrazu pierwotnego

W europie rezerwaty maja charakter punktowy, a celem jest odbudowanie zdegradowanego krajobrazu.

Włoski model parków

część centralna - przewaga funkcji ochrony nad udostępnianiem (udost. dla badań)

część środkowa - udostępnianie niedegradujące środowiska, brak niepotrzebnej

infrastruktury

część zewnętrzna - stała ochrona - infrastruktura techniczna parku oraz turystyczna

zaostrzone zasady ochrony środowiska, ograniczona emisja spalin i

ścieków

W Polsce

rezerwat park narodowy otulina park krajobrazowy

Obszary rezerwatów (izolowane) często ulegają degradacji, bliskość genetyczna powoduje degradację gatunków.

Teoria Płatów i Korytarzy

model amerykański - korytarz głównym składnikiem ochrony, szerokość kilkunastu

km, ochrona całego ekosystemu a nie gatunków, Afryka i Ameryka Pół, Parki

Narodowe i Rezerwaty zawierają się w korytarzu

model europejski - korytarze łączą obszary chronione, są wąskie

Korytarze powinny być szerokie, przeznaczone dla dużej liczby gatunków, zmienność sezonowa korytarzy, błędem jest przekładnie zachowań komunikacyjnych ludzi.

Szczyt Ziemi w Rio de Janeiro - żadna rzecz, z której Polska była znana nie zostało zaprezentowana, mimo że już wcześniej istniał w niej ekologiczny system obszarów chronionych (w latach 80 wprowadzono system ochrony przestrzeni a nie tylko gatunków)

Natura 2000 - system ubogi w formy ochrony, rygorystycznie zabraniający większości działalności, nie zróżnicowanie stopnia ochrony.

Ułomność systemu

dotyczy tylko ograniczonej ilości gatunków (głównie ptaki)

obejmuje głównie doliny rzeczne, torfowiska i bagna

Polski Ekonet - polski projekt ochrony przestrzeni w europie, nie udało się go wprowadzić.

Rozbudowa sieci autostrad i Natura 2000 się praktycznie wykluczają.

Struktura systemu obszarów chronionych

Funkcje Parków Narodowych:

wyważone proporcje terenów chronionych i niedostępnych

ochrona przyrody i udostępnianie to cele równorzędne

trzy typy stref ochrony

bierna - zerowa działalność człowieka

czynna - częściowa - typowa dla Europy, wspomaganie ekosystemów

naturalnych

ochrona krajobrazu

Funkcje Natura 2000

ochrona siedlisk

ochrona sama w sobie

Formy ochrony w PL

rezerwaty

Parki Narodowe

Natura 2000

Parki krajobrazowe, chronią krajobraz stworzony przez człowieka, służą zachowaniu istniejącej przestrzenii i jej funkcjonowania. Często ten typ ochrony prowadzi do jej dewastacji - ograniczenie działalności ludzi prowadzi do zachwiania istniejących relacji.
3 typy terenów w PN

państwowe

komunalne

prywatne

Eliminacja własności prywatnej z terenów PN może być niekorzystna

Kampinos

akcja wysiedlania ludzi

problemy finansowe z wykupem gruntów

blokowanie wszelkiej działalności inwestytycjnej

niektóre tereny są przeznaczone do wykupu wraz z rozpoczętymi inwestycjami

skutki

spadek standardu życia ludności

narastanie konfliktów

W Kampinosie chciano podnieść poziom wody

-bobry

-blokowanie kanałów odpływu wody

konflikt o podtopienie terenów prywatnych

W otulinach parku występuje często dość intensywna zabudowa rekreacyjna

Otulina

-strefa buforowa

-zaostrzone rygory działalności człowieka

-musi mieć granice geodezyjne

3 typy otulin

-poniżej parku

-na równi z parkiem

-powyżej parku

Największe rygory powinny być w otulinach powyżej parku

Funkcje otulin parku

-ochronna

-zaplecze dla turystów

-infrastruktura turystyczna parku

---