1.WYKROCZENIE - czyn społecznie szkodliwy, zabroniony przez ustawę obowiązującą w czasie jego popełnienia pod groźbą kary aresztu, ograniczenia wolności, grzywny do 5.000 złotych lub nagany. Wykroczenie można popełnić umyślnie jak i nieumyślnie. Wykroczenie umyślne zachodzi wtedy gdy sprawca ma zamiar popełnić czyn zabroniony. Wykroczenie nieumyślne zachodzi jeśli sprawca nie mając zamiaru jego popełnienia , popełnia je na skutek niezachowania ostrożności, mimo ,że możliwość tego czynu przewidywał lub mógł przewidzieć. Sprawca czynu zabronionego nie popełnia wykroczenia, jeżeli czyn jest niezawiniony. Odpowiedzialności za wykroczenie odpowiada każdy, kto ukończył 17 rok życia. Odpowiedzialności podlegają czyny popełnione na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej, na statku wodnym lub powietrznym, chyba że przepisy szczególne stanowią inaczej. Odpowiedzialności podlega działanie umyślne lub nieumyślne, chyba że ustawa przewiduje odpowiedzialność tylko za działanie umyślne. Karze za wykroczenie podlega również usiłowanie, podżeganie i pomocnictwo w popełnieniu wykroczenia. Wykroczenia nie popełnia ten, kto odpiera atak w obronie koniecznej, kto, z powodu choroby psychicznej, upośledzenia umysłowego lub innego zakłócenia czynności psychicznych, nie mógł w czasie czynu rozpoznać jego znaczenia lub pokierować swoim postępowaniem
2.USIŁOWANIE- zachowanie bezpośrednio zmierzające do dokonania czynu zabronionego, które jednak nie następuje. Usiłowanie zagrożone jest taką samą karą jak przestępstwo dokonane. W praktyce, kary wymierzane za usiłowanie są z reguły niższe od kar wymierzanych za dokonanie przestępstwa. Karze za usiłowanie nie podlega ten, kto dobrowolnie odstąpił od czynu lub zapobiegł skutkowi czynu zabronionego. Usiłowanie zwykłe -udolne - takie, które w chwili rozpoczęcia daje sprawcy szansę na dokonanie. Usiłowanie nieudolne - takie, które od samego początku nie może doprowadzić do dokonania, lecz sprawca o tym nie wie
3.PODŻEGANIE- nakłanianie innej osoby do popełnienia czynu zabronionego. Podżeganie jest zawsze czynem umyślnym, popełnić je można jedynie w zamiarze bezpośrednim. Podżegać można słowem lub gestem. Podżegacz odpowiada w granicach swojej umyślności niezależnie od odpowiedzialności sprawcy bezpośredniego. Ponosi on odpowiedzialność nawet wtedy, gdy sprawcy nie można przypisać winy. Jeżeli sprawca uczyni więcej, niż to, do czego był podżegany, podżegacz nie ponosi za to odpowiedzialności, lecz nadal odpowiada tylko za to, do czego nakłaniał. Jeżeli czynu zabronionego tylko usiłowano dokonać, podżegacz odpowiada jak za usiłowanie. Natomiast jeżeli czynu zabronionego nawet nie usiłowano dokonać sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary lub nawet odstąpić od jej wymierzenia. Podżegacz nie ponosi odpowiedzialności karnej, jeżeli dobrowolnie zapobiegł popełnieniu czynu, do którego nakłaniał (tzw. czynny żal). Przy nieskutecznym czynnym żalu sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary.
4.POMOCNICTWO- ułatwienie innej osoby dokonania czynu zabronionego poprzez własne zachowanie, dostarczając narzędzie, środek przewozu, udzielając rad lub informacji. Odpowiedzialność za podżeganie i pomocnictwo zachodzi tylko w razie dokonania przez sprawcę czynu zabronionego. Każdy ze współdziałających w popełnieniu czynu zabronionego odpowiada w granicach swojej umyślności lub nieumyślności, niezależnie od odpowiedzialności pozostałych współdziałających. Karę za podżeganie lub za pomocnictwo wymierza się w granicach zagrożenia przewidzianego dla danego wykroczenia.
5.RODZAJE KAR- Karami są: areszt, ograniczenie wolności, grzywna, nagana. Kara aresztu trwa najkrócej 5, najdłużej 30 dni. Nie można wymierzyć kary aresztu jeśli warunki osobiste sprawcy uniemożliwiają odbycie tej kary. Wymierza się ją w dniach. Kara ograniczenia wolności trwa 1 miesiąc. W czasie odbywania kary ukarany nie może bez zgody sądu zmieniać miejsca stałego pobytu, jest obowiązany do wykonywania pracy wskazanej przez sąd, ma obowiązek udzielania wyjaśnień dotyczących przebiegu odbywania kary. Wymierzając karę ograniczenia wolności, organ orzekający może zobowiązać ukaranego do: naprawienia w całości albo w części szkody wyrządzonej wykroczeniem i do przeproszenia pokrzywdzonego. Grzywnę wymierza się w wysokości od 20 do 5.000 złotych, chyba że ustawa stanowi inaczej. Jeżeli za wykroczenie popełnione w celu osiągnięcia korzyści majątkowej wymierzono karę aresztu, orzeka się obok tej kary również grzywnę, chyba że orzeczenie grzywny nie byłoby celowe. Wymierzając grzywnę, bierze się pod uwagę dochody sprawcy, jego warunki osobiste i rodzinne, stosunki majątkowe i możliwości zarobkowe.
6.ŚRODKAMI KARNYMI są: zakaz prowadzenia pojazdów, przepadek przedmiotów nawiązka, obowiązek naprawienia szkody, podanie orzeczenia o ukaraniu do publicznej wiadomości w szczególny sposób, inne środki karne określone przez ustawę. Zakaz prowadzenia pojazdów wymierza się w miesiącach lub latach, na okres od 6 miesięcy do 3 lat. Orzekając zakaz prowadzenia pojazdów określa się rodzaj pojazdu, którego zakaz dotyczy. Na poczet zakazu prowadzenia pojazdów zalicza się okres zatrzymania prawa jazdy lub innego dokumentu uprawniającego do prowadzenia pojazdu. Przepadek przedmiotów obejmuje narzędzia lub inne przedmioty, które służyły lub były przeznaczone do popełnienia wykroczenia, a jeżeli przepis szczególny tak stanowi - także przedmioty pochodzące bezpośrednio lub pośrednio z wykroczenia. Przedmioty objęte przepadkiem przechodzą na własność Skarbu Państwa. Nawiązka jest to środek odszkodowawczy na rzecz pokrzywdzonego. Podanie orzeczenia o ukaraniu do publicznej wiadomości w szczególny sposób orzeka się wtedy, gdy może to mieć znaczenie wychowawcze. Kara polega na ogłoszeniu orzeczenia w zakładzie pracy, w uczelni, w miejscu zamieszkania ukaranego, w innym właściwym miejscu lub w inny stosowny sposób. Ogłoszenie może nastąpić na koszt ukaranego.
7.SPRAWSTWO- polega na zrealizowaniu znamion czynu zabronionego. Wyodrębnia się jednosprawstwo, współsprawstwo, sprawstwo kierownicze i polecające. Jednosprawstwo- oznacza wypełnienie przez zachowanie konkretnej osoby wszystkich znamion czynu zabronionego. O sprawstwie decyduje istotność wkładu konkretnej osoby, samodzielność w zakresie podejmowania decyzji o popełnieniu czynu zabronionego i samodzielność realizacji tych decyzji. Współsprawstwo- dla przyjęcia współsprawstwa konieczne jest wykonanie czynu zabronionego wspólnie i w porozumieniu z inną osobą. Porozumienie z inną osobą musi być zawarte przed wykonaniem lub w trakcie wykonania czynu. Porozumienie obejmuje zamiar wspólnego popełnienia czynu zabronionego lub dokonaniu czynu naruszającego reguły ostrożności. Jeżeli jeden ze współsprawców osiągnął etap usiłowania to pozostali również ponoszą odpowiedzialność za usiłowanie. Sprawstwo kierownicze-Sam nie bierze bezpośrednio udziału w realizacji czynu zabronionego ale nim kieruje. Kierowanie jest zachowaniem innej osoby, która podejmuje decyzję o rozpoczęciu akcji, zmianie sposobu jej realizacji oraz przerwaniu podjętej akcji. Sprawstwo polecające- Polega na wykorzystaniu uzależnienia innej osoby od siebie i polecenia jej wykonania czynu zabronionego.
8. PRZEDAWNIENIE WYKROCZEŃ- Kodeksu wykroczeń przewiduje, że karalność wykroczenia ustaje, jeżeli od czasu jego popełnienia upłynął rok. Jeżeli w tym okresie wszczęto postępowanie karne, karalność wykroczenia ustaje z upływem 2 lat od popełnienia czynu. W razie uchylenia prawomocnego rozstrzygnięcia, przedawnienie biegnie od daty uchylenia rozstrzygnięcia. Kara za wykroczenie będzie mogła być nałożona sprawcę czynu, jeżeli od czasu popełnienia czynu nie minął rok. Jednakże jeżeli w ciągu roku od popełnienia wykroczenia wszczęte zostało postępowanie przeciwko osobie, kara nie będzie mogła być na obwinionego nałożona, jeżeli od momentu popełnienia czynu miną dwa lata. Można mówić również o przedawnieniu wykonania kary za określone wykroczenie. Orzeczona kara lub środek karny nie podlega wykonaniu, jeżeli od daty uprawomocnienia się rozstrzygnięcia upłynęły 3 lata. W wypadku, gdy za określone wykroczenie została nałożona już kara, ukaranie uważa się za niebyłe po upływie 2 lat od wykonania, darowania lub przedawnienia wykonania kary. Jeżeli jednak ukarany przed upływem powołanego wyżej okresu popełnił nowe wykroczenie, za które wymierzono mu karę aresztu, ograniczenia wolności lub grzywny, ukaranie za oba wykroczenia uważa się za niebyłe po upływie 2 lat od wykonania, darowania albo od przedawnienia wykonania kary za nowe wykroczenie.
9.KATALOG POMNIJESZAJĄCY WINĘ- Okoliczności łagodzące: działanie sprawcy pod wpływem ciężkich warunków rodzinnych lub osobistych, działanie pod wpływem silnego wzburzenia wywołanego krzywdzącym stosunkiem do sprawcy lub innych osób, działanie z pobudek zasługujących na uwzględnienie, prowadzenie przez sprawcę nienagannego życia przed popełnieniem wykroczenia, przyczynienie się lub staranie się sprawcy o usunięcie szkodliwych następstw swego czynu. Okoliczności obciążające: działanie sprawcy w celu osiągnięcia bezprawnej korzyści majątkowej, działanie w sposób zasługujący na szczególne potępienie, uprzednie ukaranie sprawcy za podobne przestępstwo lub wykrocznie, chuligański charakter wykroczenia, działanie pod wpływem alkoholu lub innego środka odurzającego, popełnienie wykroczenia na szkodę osoby bezradnej lub osoby której powinien okazać szczególne względy, popełnienie wykroczenia ze współdziałaniem z nieletnim.
10.ODRÓZNIENIE PRZESTĘPSTWA OD WYKROCZENIA- I przestępstwa i wykroczenia są czynami społecznie szkodliwymi. Różnica w kryterium stopnia społecznej szkodliwości czynu-wykroczenie to czyn społecznie szkodliwy w stopniu znikomym, przestępstwo wykazuje wyższy poziom społecznej szkodliwości czynu. Różnica w intensywność karania: kary za wykroczenia: k. aresztu, k. ograniczenia wolności, k. grzywny i nagana. kary za przestępstwa: k. pozbawienia wolności, k. pozbawienia wolności, k grzywny. Kary za przestępstwa są większe. Dolna granica kary za przestępstwo, to górna granica kar za wykroczenia.
11.OKOLICZNOŚCI WYŁĄCZAJĄCE SPRAWCĘ WYKROCZENIA- Obrona konieczna - Prawo do obrony koniecznej ma ten kto spotkał się z bezpośrednim, bezprawnym i rzeczywistym zamachem na jakiekolwiek dobro chronione prawem. W ramach obrony koniecznej można więc chronić dobro własne, cudze albo publiczne. Stan wyższej konieczności- gdy pojawia się stan niebezpieczeństwa grożący jakiemuś dobru prawnie chronionemu i jeżeli tego niebezpieczeństwa nie można inaczej uniknąć to wolno poświęcić cudze dobro w celu ratowania dobra zagrożonego. Można poświęcić dobro niższej wartości dla ratowania dobra wyższej wartości. Nieletniość- postępowanie w sprawach nieletnich mówi ze nieletni sprawcy czynów wykroczeniowych podlegają wyłącznie zasadom tej ustawy mogą to być np. środki wychowawcze. Są one liczne i odpowiednio zróżnicowanie. Niepoczytalność- Niepoczytalną jest ta osoba, która bądź to z powodu choroby psychicznej bądź z powodu upośledzenia umysłowego, albo też z powodu innego zakłócenia czynności psychicznych nie mogła rozpoznać znaczenia czynu lub pokierować swoim postępowaniem.
12.DYREKTYWY WYMIARU KARY- mają 3 zasadnicze cele: sprawiedliwościowy, wychowawczy i odstraszający. Stanowią one myśli przewodnie dotyczące tego, co chce się osiągnąć za pomocą kary. Stopień społecznej szkodliwości czynu - wyraża cel odpłaty, oznacza dążenie do zadośćuczynienia społecznemu poczuciu sprawiedliwości. Zakłada więc potrzebę uwzględnienia wagi popełnionego czynu przy wymiarze kary. dyrektywa indywidualna - zakłada odpowiednie oddziaływanie na karanego sprawcę w celu zapobieżenia popełnienia przez niego w przyszłości nowego wykroczenia ( ma charakter zapobiegawczy i wychowawczy). dyrektywa ogólna - ujęta jako społeczne oddziaływanie kary, zawiera się w dążeniu do oddziaływania na ogół obywateli aby nie popełniali wykroczeń.
13.CZYNY PRZEPOŁOWIONE- typ czynu zabronionego, który wyznacza dwie grupy czynów spełniających w zasadzie te same znamiona, przy czym jedna grupa będzie zakwalifikowana jako przestępstwo, druga - jako wykroczenie, po spełnieniu pewnego dodatkowego kryterium. Czyn przepołowiony jest więc w tym sensie podzielony na dwie części, że to dodatkowe kryterium wyznacza granicę pomiędzy przestępstwem a wykroczeniem. Np. kradzież rzeczy do pewnej wartości (według obowiązującego kodeksu wykroczeń do 250 zł.) jest kwalifikowana jako wykroczenie , a powyżej - jako przestępstwo.
I. POSTĘPOWANIE MANDATOWE-Postępowanie mandatowe jest jednym ze szczególnych trybów postępowania w ramach którego można rozstrzygnąć o odpowiedzialności za wykroczenie. Jest przy tym trybem najbardziej uproszczonym. Dzięki niemu możliwe jest rozstrzygnięcie "od ręki" spraw drobnych wykroczeń, przy których nie ma potrzeby sięgać do wysokich kar grzywien ani do środków karnych. Sprawca wykroczenia nie jest obciążany kosztami postępowania sądowego oraz nie jest zmuszany do uciążliwego stawiania się na rozprawy i oczekiwania na wyrok. Poza tym ukaranie mandatem następuje najczęściej na miejscu wykroczenia, co w wysokim stopniu spełnia istotne zadania wychowawcze. Jednym z głównych organów przewidzianych do stosowania postępowania mandatowego jest Policja. Policjant ma prawo nałożyć mandat karny prawie za każde wykroczenie. Postępowanie mandatowe ma charakter zastępczy wobec postępowania przed sądem. Oznacza to, że może się ono pojawić ale wcale nie musi. Zastosowanie mandatu za wykroczenie wobec jego sprawcy zależy od tego czy policjant lub inny upoważniony organ zdecyduje się na jego nałożenie (tj. czy uzna on, że grzywna nałożona mandatem będzie wystarczającym sposobem reakcji na popełnione wykroczenie). Ma ono też charakter warunkowy co oznacza, że sprawca wykroczenia, na którego ma być nałożony mandat może nie zgodzić się na jego przyjęcie. W praktyce nałożenie mandatu karnego przez policjanta jest jedynie propozycją załatwienia sprawy w określony sposób. Sprawca wykroczenia może ją odrzucić decydując się na rozstrzygnięcie sprawy przed sądem. Mandatem karnym można wymierzyć grzywnę w wysokości od 20 do 500 zł, a w przypadku gdy jeden czyn wyczerpał znamiona dwóch lub więcej wykroczeń określonych w różnych przepisach - grzywna może wynieść nawet do 1000 zł. Wybrane wykroczenia przeznaczone do rozstrzygania w postępowaniu mandatowym mogą być ukarane jedynie ściśle określonymi kwotami grzywien. Mandat karny nakłada się jednie wtedy gdy: sprawca wykroczenia został schwytany na gorącym uczynku lub bezpośrednio po popełnieniu wykroczenia, -w razie naocznego stwierdzenia wykroczenia pod nieobecność jego sprawcy albo za pomocą urządzenia pomiarowego lub kontrolnego - gdy nie zachodzi wątpliwość co do osoby sprawcy czynu. Mandat karny powinien być nałożony bezpośrednio po popełnieniu wykroczenia. Jednak możliwe jest odwleczenie momentu jego nałożenia wtedy, gdy dla zebrania wszelkich niezbędnych informacji organ mandatowy zmuszony jest przeprowadzić dodatkowe ustalenia. Nałożenie mandatu nie może jednak nastąpić później niż po upływie 14 dni od daty ujawnienia wykroczenia oraz nie później niż po upływie 30 dni w sytuacji określonej jeśli wykroczenie było stwierdzone na podstawie urządzenia pomiarowego. Policjant ma obowiązek określić wykroczenie zarzucone sprawcy oraz kwotę mandatu, pouczyć go o prawie do odmowy przyjęcia mandatu oraz o konsekwencjach prawnych takiej odmowy. W przypadku wykroczenia drogowego podlegającego ewidencji ukaranych kierowców policjant powinien też poinformować o liczbie punktów przypisanych popełnionemu wykroczeniu. Grzywnę w postępowaniu mandatowym można wymierzyć w postaci: -Mandatu karnego gotówkowego, który jest wydawany ukaranemu po uiszczeniu grzywny bezpośrednio funkcjonariuszowi, który ją nałożył. Mandat tego rodzaju można nałożyć wyłącznie na osobę czasowo przebywającą na terytorium Polski lub nie mającej stałego miejsca zamieszkania albo pobytu. -Mandatu karnego kredytowanego wydawanego ukaranemu za pokwitowaniem odbioru. Staje się on prawomocny z chwilą pokwitowania jego przyjęcia. Winien być uregulowany w terminie 7 dni od daty przyjęcia. Ściąganie nieuregulowanej grzywny następuje w drodze egzekucji administracyjnej. -Mandatu karnego zaocznego, którym można nałożyć grzywnę w razie stwierdzenia wykroczenia, którego sprawcy nie zastano na miejscu jego popełnienia, a nie zachodzi wątpliwość co do osoby tego sprawcy. Mandat pozostawia się w takim miejscu aby ukarany mógł go niezwłocznie odebrać. Prawomocny mandat karny jest ostatecznym rozstrzygnięciem w sprawie o wykroczenie. Może on zostać uchylony wyłącznie gdy został nałożony za czyn nie będący czynem zabronionym jako wykroczenie. Ukarany, który uzna, że taka sytuacja miała miejsce może w terminie 7 dni o daty uprawomocnienia się mandatu złożyć wniosek o jego uchylenie do sądu, na którego obszarze grzywna została nałożona. II. WYKROCZENIA DROGOWE- Wykroczenie popełnimy podczas jazdy bez pasów bezpieczeństwa, nadmierna prędkość, przejazd na czerwonym świetle, czy prowadzenie pod wpływem alkoholu. Ogólnie rzecz ujmując coś takiego jak wykroczenia to wszystkie nasze złamania różnego typu ograniczeń i zakazów. Za wykroczenie grozi grzywna w wysokości od 20 do 300zł. III. WYKROCZENIA PRZECIWKO PORZĄDKOWI I SPOKOJOWI PUBLICZNEMU- Karze grzywny podlega osoba fizyczna, zachowująca się w miejscu publicznym w sposób obraźliwy bądź lekceważący w stosunku do Rzeczypospolitej Polskiej, organów konstytucyjnych oraz symboli narodowych. Ponadto karą grzywny bądź aresztu zagrożone są następujące czyny: Nielegalne przekroczenie granic kraju jak i usiłowanie oraz pomocnictwo; Zachowywanie się w sposób hałaśliwy, obraźliwy, wulgarny, nieprzyzwoity, czy w jakikolwiek inny sposób zakłócający porządek publiczny; Działania chuligańskie popełnione w stanie odurzenia alkoholowego; Zakłócanie przebiegu lub organizacji określonego zgromadzenia lub przedsięwzięcia; Branie udziału w zgromadzeniu nielegalnym, a także organizacja zgromadzenia bez poinformowania odpowiednich organów administracyjnych oraz porządkowych; Publiczne nakłanianie i podżeganie do zakłócenia spokoju, użycia przemocy, bądź popełnienia innego czynu karalnego; Kąpiel w miejscu do tego nie przeznaczonym; Przeprowadzanie zbiórki ofiar bez uprzedniego uzyskania wymaganych zezwoleń; Żebranie w miejscu publicznym, pomimo zdolności do wykonywania pracy, lub posiadania niezbędnych środków egzystencjalnych; Nielegalna, niezgłoszona do rejestru ewidencji działalność gospodarcza; Świadczenie określonych usług bez posiadania koniecznych uprawnień (usługi związane z przewodnictwem turystycznym oraz pilotażowaniem wycieczek, usługi hotelarskie); Świadome zawieranie nielegalnych, nieuczciwych umów; Przywłaszczanie sobie takich dóbr jak tytuł, stopień, stanowisko, czy wszelkiego rodzaju odznaki; Używanie i noszenie symboli zabronionych; Prowadzenie działalności przedsiębiorczej bez uzyskania odpowiednich uprawnień i zezwoleń; Zaniedbania dozorcze i administracyjne. Wyżej opisane czyny karalne w wielu przypadkach mają mglisty, nieokreślony charakter. Niewątpliwie trudno jednoznacznie określić co konkretnie stanowi „zakłócanie porządku”. Zachowania hałaśliwe i obrazoburcze można interpretować w sposób niejednoznaczny, nie ma bowiem jednej, ogólnie przyjętej definicji, która określałaby części składowe podanego wyrażenia. Dopóki odpowiednie nowelizacje do ustawy nie zostaną wprowadzone, trudność interpretacyjna popełnionych czynów z zakresu zakłócania porządku publicznego spoczywać będzie na organach prawa.
4