POLITYKA PROTEKCJONIZMU I LIBERALIZMU
W POLITYCE HANDLOWEJ

POLITYKA LIBERALIZMU EKONOMICZNEGO

• Oznacza obniżanie stopnia ochrony własnego rynku w myśl teorii wolnego rynku i wolnego handlu, opierającej się na założeniu, że automatycznie likwidują one dysproporcje gospodarcze, zapewniając pełne wykorzystanie czynników produkcji i równowagę gospodarczą („niewidzialna ręka rynku”).

• W tym rozumieniu interwencjonizm państwa jest szkodliwy bo prowadzi do obniżenia efektywności rozwiązań w produkcji, handlu, inwestycjach i konsumpcji.

• W skrajnym przypadku - polityka wolnego handlu, czyli brak ingerencji państwa w wymianę handlową oraz brak barier w dostępie do własnego rynku dla kapitału, towarów i przedsiębiorstw zagranicznych

• Według liberalizmu ekonomicznego - rząd powinien ograniczyć swoją rolę do:

• kreowania prawa,

• troski o jego przestrzeganie,

• przeciwdziałania łamaniu zasady swobody gospodarczej (zwalczania monopolizacji produkcji i handlu, zmów producentów itp.).

• Handel międzynarodowy nie powinien być ograniczany przez narzędzia polityki ekonomicznej (tj. kształtowanie przez państwo kursu walutowego, stopy procentowej, polityki podatkowej, fiskalnej, budżetowej i cenowej). Narzędzia te powinny być ustalane na wolnym rynku.

Polityka liberalizmu - plusy

• Uwalnianie handlu od ograniczeń taryfowych, parataryfowych i pozataryfowych

• Ograniczenia w stosowaniu narzędzi polityki ekonomicznej

• Zapewnienie swobody gospodarczej

• Narzędzia polityki ekonomicznej powinny być ustalane na wolnym rynku

• Zwalczanie monopolizacji i zmów producentów

Polityka liberalizmu - minusy

• Brak kontroli nad zjawiskiem monopolizacji gospodarki

• Nierównomierny podział korzyści z wymiany międzynarodowej w przypadku zróżnicowania poziomu rozwoju partnerów

• Narastanie zjawisk patologicznych w gospodarkach słabszych ekonomicznie państw

POLITYKA PROTEKCJONIZMU EKONOMICZNEGO

• polega na stosowaniu przez rząd środków i narzędzi zagranicznej polityki ekonomicznej w celu utrudnienia dostępu do własnego rynku dla kapitału, towarów i przedsiębiorstw zagranicznych. Polega również na stosowaniu środków popierania eksportu oraz wzrostu produkcji rodzimej.

• Skrajnym przypadkiem takiej polityki jest AUTARKIA, a więc całkowite zamknięcie gospodarki na kontakty gospodarcze ze światem.

• Według teorii protekcjonizmu gospodarczego interwencjonizm państwowy w gospodarce jest niezbędny, gdyż w praktyce nie istnieje doskonała konkurencja w skali krajowej i międzynarodowej (wiele rynków jest zmonopolizowanych). W takich warunkach wolny rynek prowadzi do narastania zjawisk patologicznych (np. wzrostu cen, inflacji, bezrobocia).

• Koszty protekcji - w postaci wyż­szych cen w następstwie wprowadzenia ceł lub innych form ograniczeń importu (wspierania eksportu) - ponoszą przede wszystkim konsumenci

• Korzyści z protekcji - ponoszą producenci - zainteresowanych ochroną przed konkurencyjnym importem. Wtedy bezpośrednio zainteresowani (firmy) wywierają presję polityczną w celu wzrostu protekcji. Mogą to osiągnąć znacznie łatwiej niż konsumenci, ponieważ są lepiej zorganizowani

• państwo najczęściej nie działa w imię interesu ogólnego (dobrobytu państwa), ale dobrze zorganizowanych grup społecznych, którymi częściej są grupy zainteresowane protekcją niż swobodną wymianą.

• polityka handlowa faworyzuje grupy zagrożone, zwykle dobrze zorganizowane, mające zdolność wpływania na decyzje polityków.

Polityka protekcjonizmu - plusy

• Ochrona bilansu płatniczego przed nierównowagą

• Ochrona rynku wewnętrznego przed konkurencją zagraniczną

• Ochrona nowych gałęzi przemysłu

• Przeciwdziałanie bezrobociu

Protekcjonizm - minusy

• utrzymywanie nieefektywnej struktury produkcji,

• osłabianie zainteresowania przedsiębiorstw poprawą efektywności produkcji i postępem technicznym,

• tendencje do ograniczania zakresu otwartości gospodarki wobec zagranicy.

• W okresie powojennym ścierały się oba kierunki polityki handlowej, a więc dążenia i konkretne działania zmierzające do wzrostu otwartości rynków narodowych wobec gospodarki światowej oraz do zwiększenia stopnia ochrony rynków narodowych.

• Oba te kierunki występowały z różną intensywnością w poszczególnych krajach i w różnych okresach.

• Potwierdzały one przy tym ogólną prawidłowość, występującą w okresach poprzednich, że za liberalizacją opowiadały się te kraje silne gospodarczo, których gospodarki miały dużą zdolność konkurencyjną w skali międzynarodowej.

• Za protekcjonizmem opowiadały się natomiast kraje słabsze wykazujące mniejszą zdolność do konkurowania na rynkach międzynarodowych.

• W poszczególnych krajach za liberalizacją opowiadają się SILNI PRODUCENCI (którzy odnoszą sukcesy w sprzedaży za granicą i nie obawiają się konkurencji ze strony produktów importowanych).

• Za protekcją są SŁABSI PRODUCENCI, nie mogący sprostać konkurencji zagranicznej.

• Politykę silnej ochrony własnych gospodarek prowadziły kraje rozwijające się, nie mogące sprostać konkurencji silniejszych partnerów.

Z punktu widzenia stopnia otwartości (zamknięcia) gospodarek w okresie powojennym można wyodrębnić kilka podokresów:

• 1947-1973 (od opracowania statutu GATT i pierwszych negocjacji w sprawie redukcji ceł do ostrej recesji w świecie) - dominowały wówczas tendencje liberalizacyjne w handlu i wzrost otwartości gospodarek narodowych;

• Tak dużej liberalizacji sprzyjała wysoka koniunktura gospodarcza w Ameryce Północnej i Europie Zachodniej (zwłaszcza w latach pięć­dziesiątych i w pierwszej połowie lat sześćdziesiątych).

• 1974-1986 (od recesji do rozpoczęcia negocjacji Rundy Urugwajs­kiej) - wzrost działań i presji protekcjonistycznych przy jednoczesnym osłabieniu zainteresowania dalszą liberalizacją;

• zmiany w światowym układzie sił konkurencyjnych, w tym głównie ekspansja przemysłowa tygrysów azjatyc­kich.

• spadek międzynarodowej zdolności kon­kurencyjnej części branż w krajach rozwiniętych na korzyść krajów szyb­ko się rozwijających.

• Wzmocnienie skutków powyższych zjawisk przez kryzys naftowy (kilkakrotny wzrost ceny ropy naftowej jesienią 1973 r., a później w 1978 r.)

• oraz przez głęboką i długotrwałą recesję gospodarczą w świecie (1974-1975).

• W efekcie tego zwiększyły się deficyty płatnicze głównych uczestników handlu międzynarodowego.

• 1986-1995 (od rozpoczęcia Rundy Urugwajskiej do 1 stycznia 1995 r., tj. powołania Światowej Organizacji Handlu) - był to okres, w którym negocjatorzy zobowiązali się do niewznoszenia nowych barier w handlu, niezgodnych z GATT. Umożliwiło to zahamowanie nacisków protekcjonistycznych.

• od l stycznia 1995 r. (czyli od powołania WTO, która zastąpiła GATT i ma od niego znacznie większe kompetencje).

3

---