PRZEBIEG CYKLU KONIUNKTURALNEGO

C D

B E

A

Fazy cyklu:

Wielkość produkcji to rośnie, to znów maleje. Punkt A pokazuje depresję. Jest to stan równowagi gospodarki, jednak na bardzo niskim poziomie, dlatego określany jest bardzo często dnem koniunkturalnym. W tej fazie następuje zahamowanie spadku produkcji i tym samym spadku PKB, a także stabilizacja zatrudnienia, cen, zysku i stopy zysku.

Po przekroczeniu depresji od punktu B rozpoczyna się faza ożywienia, która charakteryzuje się ogólnym wzrostem aktywności gospodarczej, czyli wzrostem inwestycji w gospodarce, co w efekcie prowadzi do zwiększenia produkcji i tym samym PKB, spadkiem bezrobocia i wzrostem płac. W miarę poprawy koniunktury produkcja rośnie, następnie przekracza linię trendu (o nim mowa za chwilę) i gospodarka dąży do najwyższego punktu cyklu, nazywanego rozkwitem, który osiąga w punkcie C.

Rozkwit inaczej nazywany jest boomem lub szczytem koniunkturalnym. Jest to najwspanialszy okres dla gospodarki, to faza cyklu koniunkturalnego, w którym gospodarka osiąga najwyższy poziom produkcji. Następnie gospodarka wchodzi w recesję (kryzys), co obrazuje punkt D.

Podczas recesji produkcja spada i przekracza linię trendu. Spadek produkcji trwa tak długo aż gospodarka osiągnie dno cyklu, czyli depresję, o której wcześniej już była mowa. Od tego punktu zaczyna się nowy cykl.

Odrzucenie skrajnych wielkości produkcji osiąganych przez gospodarkę, w czasie przechodzenia przez cykl pozwala określić linię, którą nazywamy trendem rozwoju gospodarki.

Cykl koniunkturalny cały czas „faluje” wokół trendu. Trend pokazuje ścieżkę wzrostu gospodarki i jest on stale rosnący. Przyczyną tego są inwestycje i innowacje, dzięki którym następuje rozszerzenie aparatu wytwórczego, a ludzie przyzwyczajają się do wyższego poziomu życia i nowych produktów.

Pojęciem związanym z cyklem koniunkturalnym jest również amplituda wahań. Jest to odległość od szczytu do dna cyklu.

Przyczynami istnienie cyklu są zakłócenia występujące dlatego, że w różnych fazach cyklu dochodzi do sprzeczności między popytowym i podażowym efektem inwestycji narastającym w czasie.

Charakterystyka cyklu koniunkturalnego:

Jak wiemy gospodarka jest bardzo skomplikowanym organizmem, więc jeśli zmieni się w niej jedna wielkość, to pociąga to za sobą zmiany kolejnych. Zmiany te składają się na proces dostosowawczy do nowych warunków. Przedstawię teraz kolejno różne kategorie ekonomiczne w powiązaniu z przebiegiem cyklu koniunkturalnego.

1. Produkcja

Cykliczne zmiany występują z różną siłą w działach przemysłu wytwarzających czynniki produkcyjne oraz w działach produkujących dobra konsumpcyjne. Wahania cykliczne pojawiają się głównie w pierwszej grupie działów, natomiast produkcja dóbr konsumpcyjnych jest znacznie bardziej stabilna.

2) Zatrudnienie i bezrobocie

Cykliczne wahania wielkości produkcji pociągają za sobą zmiany zatrudnienia. Są one większe w działach przemysłu wytwarzających czynniki produkcyjne i znacznie słabsze w działach produkujących dobra konsumpcyjne.

Cykliczne wahania bezrobocia są natomiast jakby odwrotną stroną wahań wielkości produkcji. Zmiany te są szczególnie widoczne w pierwszej grupie działów przemysłu, natomiast znacznie łagodniejsze w drugiej. Dla wahań bezrobocia te różnice widoczne są najlepiej w okresie złej koniunktury, gdyż podczas ożywienia gospodarczego bezrobocie zanika w obu grupach.

3) Kapitał

Kiedy gospodarka przeżywa kryzys, ograniczona jest wielkość produkcji i maleje zatrudnienie, wtedy zjawiskom tym towarzyszy zmniejszone wykorzystanie aparatu wytwórczego, czyli kapitału. Wszystkie maszyny i urządzenia są „zatrudnione” tylko częściowo. Zatem obok bezrobocia ludzi występuje bezrobocie kapitału. Oczywiście inwestycje są drastycznie ograniczane, jeśli w ogóle są realizowane.

4) Ceny

W okresie ożywienia rośnie poziom cen, czyli pojawia się inflacja. Przyczyną wzrostu cen jest ekspansja kredytowa. W okresie załamania koniunktury inflacja ustępuje deflacji, oznaczającej spadek poziomu cen.

5) Płace

W czasie wahań koniunktury płace nominalne rosną szybciej w fazie ożywienia, wolniej natomiast w czasie kryzysów. Płace rosną także w czasie recesji, ponieważ inflacja występuje teraz także i w czasie załamań koniunktury.

6) Zyski i dochody z pracy

Ten rodzaj dochodów, jakim są zyski, wykazywał największe wahania. Działo się tak, gdyż zyski rosną najszbciej na początku ożywienia, kiedy nie rosną jeszcze płace i są niskie stopy procentowe. W trakcie ożywienia, kiedy płace jeszcze nie rosną i stopy procentowe zaczynają rosnąć, zyski zmniejszają się w znacznie mniejszym stopniu. Natomiast dochody z pracy rosną w ciągu całego ożywienia. Na początku ich wzrostu jest zwiększenie zatrudnienia, a potem-podwyższenie stawki płac. Depresja pociąga za sobą spadek zatrudnienia oraz płac, a więc także i dochodów otrzymywanych z pracy. W czasie trwania cyklu widać, wyraźnie, że na początku ożywienia bardziej rosną zyski, a dopiero potem dochody z pracy.

7) Konsumpcja

Jeśli gospodarka wychodzi z kryzysu, to rośnie produkcja, zatrudnienie, dochody z pracy i

zyski, co powoduje wzrost popytu konsumpcyjnego, szczególnie na dobra konsumpcyjne oprócz żywności. Jest to spowodowane tym, że podczas kryzysu popyt konsumpcyjny skierowany jest właśnie na żywność.

8) Stopa procentowa

Falowanie wielkości produkcji w czasie cyklu koniunkturalnego ma oczywiście wpływ na cenę kredytu, czyli stopę procentową. Otóż, zmiany stopy procentowej są stale opoźnione. Na początku ożywienia jest ona zbyt niska, kredyty są za tanie, wydatki inwestycyjne zbyt duże i to staje się przyczyną wzrostu cen, natomiast w okresie kryzysu kredyty są za drogie, co prowadzi do zbyt małych inwestycji. Sprawia to, że jest za niski poziom zagregowanych wydatków w gospodarce, wywołujący recesję.

9) Kursy papierów wartościowych

Zarówno akcje, jak i obligacje mają najniższy kurs w czasie trwania kryzysu. Następnie wraz z nadejściem ożywienia ceny papierów wartościowych rosną. Kursy obligacji osiągają swoje maksimum po rozpoczęciu nowego cyklu, natomiast kursy akcji zwyżkują dalej pod wpływem rosnących zysków przedsiębiorstw i maksymalną wartość osiągają na początku boomu. Rozpoczynający się następnie spadek notowań wszystkich papierów wartościowych uważany jest za zapowiedź zbliżającego się kryzysu.

Poznając przebieg procesów gospodarczych i ich przyczyny należy dążyć do niedopuszczania, a przynajmniej łagodzenia załamań koniunktury i przeciwdziałania złym konsekwencjom. Ponadto należy dążyć do wzmacniania pożądanych procesów, w wyniku których rośnie standard życia mieszkańców.

WPŁYW INTERWENCJONIZMU PAŃSTWA NA KONIUNKTURĘ GOSPODARCZĄ

Państwo może podejmować pewne działania na rzecz złagodzenia wahań koniunkturalnych i łagodzenia ich skutków, noszą one nazwę interwencjonizmu państw. Interwencjonizm państwa to polityka aktywnego oddziaływania państwa na przebieg procesów gospodarczych. Jest to przeciwieństwo liberalizmu gospodarczego, czyli całkowitej neutralnońci państwa, innych organizacji gospodarczych i politycznych wobec przebiegu procesów gospodarczych.

Istnieją tzw. automatyczne stabilizatory fiskalne, które działają stabilizująco na gospodarkę. Nazywany jest tak m. in. system ubezpieczeń społecznych, który ogranicza wahania popytu konsumpcyjnego, oraz progresywne podatki od dochodów osobistych. Sprawiają one, że spadek dochodów w okresach słabej koniunktury wiąże się ze spadkiem średniej stopy opodatkowania dochodów. Gdy koniunktura jest dobra, średnia stopa opodatkowania się zwiększa, zachęcając do zarabiania coraz większych kwot. Inne automatyczne stabilizatory to:

• wysokie zatrudnienie w szeroko pojętych usługach;

• aktywne zachowanie oligopoli na rynku;

• wydatki na badanie i rozwój;

• rozbudowa systemu opieki społecznej;

• łagodny spadek dywident.

W ten sposób, stosując proste instrumenty polityki fiskalnej i dochodowej, państwo może stabilizować poziom koniunktury, lecz nie oznacza to, że ich skuteczność jest zadowalająca.

PRZEBIEG CYKLU KONIUNKTURALNEGO

1

czas

produkcja

trend

---