Osobowość Narcystyczna
1) Patologiczna miłość do siebie
* wyższość
* nonszalancja
* skrajna zależność od pochwał (ale brak wdzięczności za nie, pochwały `należą się')
* odnoszenie wszystkiego do siebie (wąskie, jednowymiarowe spektrum pojmowania, wymierzone `we mnie'; osoba z narcystycznym zaburzeniem osobowości nie pomyśli, że niepowodzenie koleżanki w pracy może wynikać np. z jej złego samopoczucia, może przytrafiło się coś przykrego, może ma gorączkę)
* tendencje ekshibicjonistyczne (mówienie i prezentowanie siebie, robienie wrażenia)
* dysproporcja pomiędzy tym, co ma a aspiracjami (ciągłe nienasycenie)
* naprzemiennie przeżywane stany poczucia wysokiej i niskiej własnej wartości
* brak poczucia bezpieczeństwa
2) Patologiczna miłość do “obiektu” (praca, pasja, inny człowiek)
* świadoma / nieświadoma zawiść (przykryta czymś innym)
* brak zainteresowania innymi (np. nie czyni refleksji nad innymi)
* pogarda
* złe radzenie sobie w sytuacjach zależności od kogoś
* słaba empatia
* nieumiejętność wczuwania się w sytuację innej osoby, przejęcia jej perspektywy
3) Patologia superego
* poczucie wstydu zamiast poczucia winy (nie naprawiają, nie żałują kogoś, nie wracają do `popsutej' sytuacji)
* moralność Kalego (wstyd wtedy, gdy ktoś zauważy, że zrobił źle)
* wstydzą się, ale nie odczuwają wtedy poczucia winy (poczucie winy pociągnie w dół do jądra depresyjnego)
* dziecinny system wartości (egocentryczny)
Skąd to się bierze? Ujęcie psychodynamiczne.
Kształtuje się około 15-18 roku życia, kiedy dziecko zaczyna mieć wpływ na otoczenie i uzyskuje nad nim kontrolę. Osobowość narcystyczna powstaje na skutek odniesienia rany narcystycznej w fazie ponownego zbliżenia (ponowne zbliżenie z matką, aby `uzyskać pocieszenie', kiedy nie wszystko się udaje), kiedy nie pozwala się dziecku na bycie słabym i popełnianie błędów, kiedy nie kocha się go w tej swojej dziecięcej bezradności oraz gdy rodzice realizują swoje ambicje i niezrealizowane cele poprzez dziecko, wymagając od niego rzeczy, których ono może po prostu nie umieć robić… W uproszczeniu można powiedzieć, że jeśli dziecko nie było kochane takim jakie jest, jeśli było wykorzystane do realizacji marzeń rodziców lub otrzymało przekaz: “musisz być kimś lepszym” to przez resztę życia będzie mu trudno być sobą lub będzie to w ogóle niemożliwe.
Sytuacje w których dziecko jest słabe i bezradne, poprawna reakcja matki to uświadomienie, że bezradność i słabość nie jest niczym złym, że zdarza się każdemu, że dziecko poradzi sobie mimo tego. Nieprawidłowa reakcja, to wmówienie dziecku, że nie wolno być słabym i bezradnym. Powoduje to powstanie fasady `zawsze będę silny, nie wolno być słabym i bezradnym'.
Gdy w chwili słabości dziecko potrzebuje mamy, powinna ona uświadomić mu, że właśnie po to dla niego jest, że zawsze może przyjśc do niej po pocieszenie. Nieprawidłową reakcją jest mówienie dziecku, że zawsze musi radzić sobie samo. Powoduje to powstanie fasady “zawsze radzę sobie sam, nikogo nie potrzebuję”.
Kiedy dziecko wścieka się, gdy coś mu się nie udaje, należy pozwolić mu na gniew, wytrzymać, uświadomić, że nic złego się nie dzieje, dziecko z czasem nauczy się kontroli nad wściekłością. Nieprawidłową reakcją jest zabronienie dziecku denerwowania się, kiedy coś mu nie wychodzi i mówienie “nie masz prawa się wściekać”.
Gdy dziecku nie udaje się osiągnąć zamierzonego celu, dewaluuje siebie, a podziwia matkę, należy uświadomić mu, że może być słaby, że może mu się coś nie udać, że i tak mimo tego jest wartościowym człowiekiem. Nieprawidłową reakcją jest potwierdzenie, że dziecko jest bezwartościowe “tak to prawda, ty nic nie znaczysz i nic nie umiesz”.
Wiele osób, które spełniły się zawodowo, osiągnęły szczyt kariery i stali się majętnymi osobami, nagle w kwiecie wieku stwierdzają, że `coś tu jest nie tak', że `czegoś brakuje'. Osobom takim trudno być w relacjach z innymi ludźmi i innym ludziom trudno być w relacjach z osobami z narcystycznym zaburzeniem osobowości. Osoby narcystyczne nigdy same nie zdadzą sobie sprawy z tego, że cierpią na to zaburzenie. Do podjęcia terapii zwykle skłania ich nagła, trudna sytuacja życiowa (np. wyrzucenie z domu przez współmałżonka, niepowodzenie w pracy).
Osobowość narcystyczna i jej relacja do zachowań antyspołecznych i perwersji
Etiologia:
Brak empatii u matki, wczesne odrzucenie lub utrata opiekuna co skutkuje fragmentarycznym traktowaniem własnego „ja” szczególnie podatnego na poczucie pustki i niską samoocenę oraz zachowania kompensacyjne, jakie to wywołuje. Prawdopodobnie rodzice nie zdołali właściwie reagować na zachowania dziecka, chyba że przy okazji zaspokajali własne potrzeby a nie potrzeby dziecka.
Psychodynamika
• Spór, mechanizmy obronne czy zaburzenie rozwojowe
• Fiksacja na doświadczeniach z okresu separacji - indywidualizacji
• Bierność
• Cechy depresyjne
• Wyolbrzymiona wstydliwość
• Rozbieżność pomiędzy ego idealnym a wyobrażeniem siebie
Epidemiologia
Na narcystyczne zaburzenie osobowości cierpi mniej niż 0,5% ludzi.
Przypuszcza się, że do jego wystąpienia przyczyniają się doświadczenie dziecięce.
Cierpiący na narcystyczne zaburzenie osobowości po prostu oczekują zbyt wiele.
Narcyzm normalny a narcystyczne zaburzenia osobowości
• Narcyzm dziecięcy - potrzeba zależności i admiracji dziecka jest zaspokajana, uwaga jaką dziecko otrzymuje odpowiednia dla swojego wieku, jest w stanie doświadczyć opiekę ze wzajemnością i wdzięcznością
• Patologia narcystyczna- dziecko zaprzecza swojej zależności, otrzymuje opiekę z poczuciem niezaspokojenia i nie odwzajemnia tego ani nie przejawia żadnych uczuć wdzięczności
Narcyzm dziecięcy:
• Tendencja do przywłaszczania sobie niezwykłych osiągnięć i talentów zawiera się w zabawowych fantazjach o byciu kimś niezwykłym
• Podczas infantylnej rywalizacji dziecko uczy się znosić przegrane w celu utrzymania relacji z rodzicem lub przyjacielem
• Potrzeby i zależność od otoczenia koresponduje z realistycznymi oczekiwaniami i mogą być spełnione
• Ujawniają prawdziwe przywiązanie do i zainteresowanie się innymi
• Potrafią zaufać i polegać na ważnych osobach dorosłych
• Są w stanie utrzymać pozytywne „inwestowanie” w opiekuna nawet pod jego nieobecność
• Otrzymują gratyfikację z rzeczywistych osiągnięć oraz z zainwestowania wysiłku w osią nenie swoich celów
• Cechuje zdrowe napięcie między rzeczywistym, realnym a idealnym obrazem siebie oraz modelami ról
Narcystyczne zaburzenia osobowości u dzieci
• Dziecko wierzy, że już osiągnęło to, co chciało osiągnąć i nie ma w tym nic zabawnego w tym doświadczeniu
• Dziecięce wielkościowe poczucie „ja” jest fuzją pozytywnych aspektów rzeczywistego „ja” idealnego oraz idealnych modeli ról
• Wszystko co ułomniejsze i niezgodne jest pomniejszane lub eliminowane
• „wszyscy” są gorsi, nie ma miejsca na nikogo innego aby był też specjalny
• Podejmuje walkę aby wyeliminować swojego rywala
• Oczekiwanie nadmierne, tak więc wymuszane, uniemożliwiające jakiekolwiek poczucie gratyfikacji czy wdzięczności i budzącego złość u opiekuna, który jest przymuszany
• To co „dostarczane” nigdy nie jest wystarczające i bez znaczenia ile by się dało, dziecko czuje się niekochane
• Doświadcza zawiści gdyż nie jest jedynym centrum tego co dobre, są inni którzy mają to co dziecko chce mieć
• Te uczucia uniemożliwiają mu zdolność do otrzymywania opieki i doświadczanie sytości bez urazy
• Nie umieją zaufać ani polegać, poza bezpośrednim kontaktem zaspokojenia potrzeb
• Cechuje niestabilność przywiązania, które zmienia się z pojawieniem się nawet małej frustracji
• Podatne na krytycyzm z powodu ich potrzeby bycia najlepszym
• Ciężar utrzymania specjalnej pozycji odsłania ich na dodatkowe konfrontacje z bolesnymi, codziennymi frustracjami
• Potrzebują nadmiernej admiracji
• Cierpią z patologicznej formy regulacji samooceny
• Utożsamianie „ja” realne z idealnym zawsze prowadzi do zniekształconej percepcji siebie i innych
Narcystyczne zaburzenia osobowości u adolescentów
• Równie często u chłopców i dziewcząt
• Chłopcy- skłonność do przechwalania się, pretensjonalnych zachowań, większe lekceważenie dla konwencjonalnych zasad i wartości
• Dziewczęta- skłonność do izolowanie, udawanej obojętności i wyniosłości w odpowiedzi na krytykę, porażkę, rozczarowanie i separację
• Seksualność wskazywała na wyższy stopień ekscybicjonizmu: nie umawiali się na randki lub traktowali partnera jako trofeum
Poważne problemy w relacjach w domu i szkole
Związki oparte na dominacji i submisji, zamiast przyjaźni
Rozmycie się tożsamości
Narcystyczne zaburzenia osobowości- trwały schemat wielkościowości (w fantazji lub w zachowaniu) potrzeby bycia adorowanym oraz braku empatii, rozpoczynający się w okresie początku życia dorosłego i obecny w różnych kontekstach
Centralnym elementem jest wielkościowe poczucie własnej ważności przy łatwości naruszania samooceny.
Narcystyczne zaburzenia osobowości
Cechy patologiczne osób cierpiących na NZO
• Patologiczna miłość do samego siebie
Ekscensywne skoncentrowanie na samym sobie i odniesieniu wszystkiego do siebie
Nastawienie wyższościowe i tendencje ekscybicjonistyczne do górowania nad innymi, nonszalancja, rozbieżność pomiędzy nieopanowanymi ambicjami a możliwościami
Infantylny system wartości
Intelektualna pretensjonalność
Nadmierna zależność od pochwał bez uczucia wdzięczności
Nonszalancja
Odnoszenie wszystkiego do siebie
Dysproporcja między tym co ma a aspiracjami
• Patologiczna miłość do obiektu
• Patologiczne superego