Seminarium III
Epidemiologia
02.12.08r.

Epidemiologia zajmuje się zdrowiem populacji
Populacja w ujęciu epidemiologicznym, to zbiorowisko różnych ludzi:
- osoby zdrowe,
- osoby mniej lub bardziej podatne na chorobę,
- osoby chore bez objawów,
- osoby chore z objawami klinicznymi,
- osoby kalekie
dlatego
część ogółu przypadków, która wykazuje objawy chorobowe przedstawia się jako „szczyt góry lodowej”.

Między pełnym zdrowiem, jego pograniczem i chorobą istnieje szereg skomplikowanych zależności, określanych często terminami niepełnosprawności (o określonym zakresie) i niesprawności.

Fizyczne i psychiczne zdrowie człowieka ma podstawowe znaczenie w każdej dziedzinie jego pozytywnej działalności:
1. Wewnętrznej (osobistej) - dokształcanie się, rozważania filozoficzne, metafizyczne, wykrywanie zależności przyczynowo - skutkowych w świecie materialnym i duchowym oraz wydajna działalność praktyczna.
2. Zewnętrznej (zespołowej, społecznej) - praca w grupie, działalność społeczna.
w szerszym zakresie - o zdrowie całych społeczeństw troszczyli się władcy od najdawniejszych czasów (walki z epidemiami: zapobieganie i zbiorowe przeciwdziałanie).

Zdrowie - definicja
Każdy człowiek posiada wewnętrzne odczucia zdrowia, zadowolenia z własnej osoby w sensie fizycznym i w sensie duchowym -> nie potrafi tego określić własnymi słowami, ani wskazać, co jest granicą tego odczucia.

Ujęcie ogólne wg kryterium obiektywno-praktycznego:
zdrowie to stan lub zdolność organizmu ludzkiego do wykonywania odpowiednich czynności w określonych warunkach środowiskowych i genetycznych (ale np. w wielu chorobach psychicznych, człowiek może pracować, może mieć dzieci).

Kacprzak Marcin (1888-1968) - założyciel współczesnej szkoły higienicznej w Polsce:
zdrowie to nie tylko brak choroby czy niedomagania ale dobre samopoczucie oraz taki stopień przystosowania się biologicznego, psychicznego i społecznego, jaki jest osiągalny dla danej jednostki w najkorzystniejszych warunkach.

Dubos Rene Jules (ur. 1914r.) - bakteriolog, USA
zdrowie to zdolność do możliwie najlepszego funkcjonowania w swoim środowisku.

Boorse C. - „Health as theoretical concept” w Philosophy of Science - 1977
zdrowie to zdolność i gotowość każdej części organizmu człowieka do podjęcia w normalnych warunkach mikro- i makrośrodowiska wszystkich typowych czynności z wystarczającą wydolnością -> duża przydatność definicji i szerokie stosowanie wobec ludzi o różnorodnych zaburzeniach zdrowotnych (obiektywizacja oceny).

Kostrzewski Jan Karol (1915r.) epidemiolog, były prezes PAN
zdrowie społeczeństwa ludzkiego jest to nie tylko brak choroby oraz dobry stan zdrowia fizycznego, psychicznego i społecznego jednostek składających się na dane społeczeństwo, ale również harmonijny rozwój naturalny ludności oraz takie warunki otoczenia, które sprzyjają zdrowiu ludności.

Światowa Organizacja Zdrowia (wg Konstytucja WHO - 1975r.)
Zdrowie jest pełnym dobrostanem fizycznym, psychicznym i społecznym, a nie wyłącznie brakiem choroby lub niedomagania.
Definicja bierze pod uwagę głównie odczucia subiektywne człowieka, dlatego w sensie praktycznym -> zdrowie to stan lub zdolność do wykonywania odpowiednich czynności w określonych warunkach środowiskowych
zatem - człowiek zdrowy to:
osoba działająca normalnie, tzn. taka, która odpowiada przyjętym standardowym kryteriom zdrowia dla swojego wieku, płci, rasy i rejonu geograficznego, oraz której organy pracują sprawnie nie tylko oddzielnie, ale także we wzajemnym powiązaniu.

Norma - Co to jest?
- ustalony - idealny wzorzec,
- pojęcie statystyczne - między dolną i górną granicą rozkładu
- kiedy brak jest objawów aktualnie czynnej choroby

Zdrowie - czynniki warunkujące:
1. Odziedziczony aparat genetyczny (biologia człowieka).
2. Środowisko, w którym żyje i pracuje badana jednostka czy populacja.
3. Tradycje, nawyki i wiedza o stylu życia (prozdrowotny, antyzdrowotny).
4. Dostępność i jakość opieki zdrowotnej.

Zdrowie - zjawisko biologiczne, założenia jego oceny (pomiaru):
1. Odczucia subiektywne zainteresowanej (badanej) osoby i jej osobowość.
2. Obiektywne badania i ocena wszystkich funkcji organizmu przez lekarza.
3. Ocena jakości współdziałania mechanizmów genetycznych organizmu z oddziaływaniem środowiska (przyjaznego ewolucyjnie).

Zdrowie każdego człowieka zależy od:
1. Jakości własnego, dziedziczonego materiału genetycznego.
2. Własnego postępowania, tj. „zdrowego stylu życia”,
3. Działania zewnętrznych czynników środowiska na organizm (w tym oddziaływania służby zdrowia - badania profilaktyczne i okresowe, szczepienia, jakość i poziom leczenia).

Zdrowie jednostki i populacji zależy od warunków środowiska, czyli od oddziaływania całokształtu czynników w miejscu zamieszkania i pracy.

Czynniki środowiskowe - wpływ na stan zdrowia i samopoczucie człowieka:
a) czynniki fizyczne - klimat, pogoda, położenie geograficzne, praca mechaniczna (ciężka), hałas, natężenie oświetlenia i promieniowania (krótkiego), urazy mechaniczne, transport, wypadki;
b) czynniki chemiczne - zanieczyszczenia powietrza gazami i pyłami, w tym alergenami roślinnymi, zanieczyszczenia wody chemikaliami, alergizacja skóry, dodatki do żywności, leki (samo leczenie, lekozależność, działania uboczne);
c) czynniki biologiczne - zarazki (bakterie, wirusy, grzyby, pasożyty);
d) czynniki psychiczne - stresogenne działanie mediów, niewłaściwe stosunki międzyludzkie, zagrożenia utratą pracy, pogoń za wysokimi zarobkami, poczucie odpowiedzialności za poziom życia rodziny.

Organizm i populacja a środowisko:
Makrośrodowisko:
- zjawiska zachodzące w kosmosie (zaburzenia elektromagnetyczne na Słońcu i innych gwiazdach),
- zjawiska zachodzące w atmosferze (zmiany ciśnienia, wilgotności, szybkości wiatru: burze, huragany),
- zmiany dobowe (dzień, noc) i sezonowe (lato, zima),
- wahania stabilizacji społecznej i politycznej (wojna, pokój, zmiany władzy, wymiana pieniędzy, zagrożenia wewnętrzne),

Mikrośrodowisko:
- rodzina - sposoby bycia, sytuacja materialna, nawyki, obyczaje itp.
- jakość mieszkania - rodzaj, wyposażenia, ilość osób itp.
- miejsce zamieszkania - miasto wieś, różne okolice,
- rodzaj wykonywanej pracy (zawód) - choroby zawodowe,
- grupa społeczna - poziom wiedzy zdrowotnej, zasady higieny itp.

Właściwości osobnicze (cechy) modyfikujące oddziaływanie makro- i mikrośrodowiska:
- materiał genetyczny,
- płeć i wiek,
- kondycja fizyczna,
- sposób odżywiania się.

---