METODY AKTYWIZUJĄCE, PEDAGOGIKA, METODYKA

Sypniewo, 9.10.2002

Krzysztof Dropinski

ul. 29 Stycznia 69

89-422 Sypniewo,

Nauczyciel mianowany

Scenariusz Rady Szkoleniowej

na temat:

"METODY AKTYWIZUJĄCE W NAUCZANIU",

przeprowadzanej w ramach

wewnątrzszkolnego doskonalenia nauczycieli.

„Zadaniem dobrego nauczyciela jest uczyć tak, aby uczeń sam się zaczął uczyć” - przedstawienie motta towarzyszącego Radzie Pedagogicznej i objaśnienie jego puenty.
Przedstawienie definicji słownikowej pojęcia metody, oraz poinformowanie Rady Pedagogicznej o zmianie nazwy z metody nauczania na metody kształcenia.
Wyszczególnienie i omówienie metod aktywizujących stosowanych w nauczaniu.
Przeprowadzenie metodą warsztatową symulacji procesu kształcenia metodą Jigsaw.
Podsumowanie szkoleniowej Rady Pedagogicznej.

Autor: mgr Krzysztof Dropinski

Metody aktywizujące.

Metoda:

sposób postępowania, świadomy i powtarzalny wybór działania;
zespół celowych czynności i środków;
sposób wykonania zadania lub rozwiązania problemu.

Pojęcie „metody nauczania” zastępuje się terminem „metody kształcenia”. Kładzie on główny nacisk na uczenie się oraz wychowanie.

MOTTO:

„Zadaniem dobrego nauczyciela jest uczyć tak, aby uczeń sam się zaczął uczyć”.

Można to zrobić tylko „metodą trzech kroków”:,

organizować sytuacje sprzyjające samodzielnemu uczeniu się - metody aktywizujące,
wyposażenie uczniów w techniki, narzędzia uczenia się i myślenia,
zachęcać i popychać do uczenia się czyli rozwoju.

Aktywizujące metody nauczania:

nabywanie wiedzy i umiejętności poprzez:

wykład - 5%
pogadanka - 20%
metoda sytuacyjna
inscenizacja
dyskusja - 50%
metoda przypadków - 10%
gry dydaktyczne - 15%
tekst przewodni
projekt działań - 50%

Metody aktywizujące to nowoczesny, twórczy model nauczania ukierunkowany na rozwijanie mocnych stron ucznia. Aktywizacja uczniów w procesie dydaktycznym sprzyja wzrostowi efektywności w nabywaniu wiedzy, rozwiązywaniu problemów. Przyczynia się do rozwijania zainteresowań i postaw twórczych. Uczący się jest aktywnym podmiotem zdobywającym wiedzę drogą własnych doświadczeń i poszukiwań.

Metody aktywizujące nauczyciel powinien dostosować do założonego celu. W celu rozwiązania problemu zastosować metody problemowe:

dyskusja dydaktyczna,
seminarium,
inscenizacja,
gry dydaktyczne;

W celu zdobywania umiejętności , doświadczeń powinien zastosować metody praktyczne:

pokaz,
ćwiczenia metodą projektów;

Dla poznania nowych faktów, wiadomości pozwalają metody prezentacyjne:

wywiad,
dyskusja panelowa,
odczyt,
film;

Opis poszczególnych metod aktywizujących (interaktywnych) w kształceniu.

metoda problemowa - to samodzielna, choć kierowana i inspirowana praca przez nauczyciela, działalność poznawcza młodzieży, której znany jest z góry temat i cele lekcji. Cechy tej metody:

praca w grupkach 4 - 6 osobowych,
wspólne poszukiwanie wiedzy, wymiana doświadczeń
postawienie problemu przez n-la,
rozwiązanie problemu przez ucznia,

analiza,
gromadzenie faktów i stawianie hipotez,
zaprezentowanie wyników,

sprawdzenie rozwiązania przez n-la.

Zadanie nauczyciela:

organizowanie i kierowanie procesem nauczania,
dostarczenie materiałów źródłowych
sprawdzenie samodzielnej pracy ucznia.

Cech pracy ucznia:

pełna aktywność ucznia,
samodzielne dociekanie do rozwiązania problemu,
wysiłek intelektualny ucznia,
zainteresowanie postawionym problemem

dedukcyjna - (np. fizyka) dochodzenie do celu poprzez doświadczenie i prezentowanie wniosków w grupach,
obcy przybysz - (np. j. polski) praca z tekstem;
obcy przybysz to osoba, która nie zna treści, poszczególne grupy odpowiadają na pytania typu: jakie cechy charakteru „A” spodobają się obcemu przybyszowi, itp. Wypowiedzi spisuje się i na koniec wyciąga wnioski.

dyskusja punktowana - jest techniką lekcyjną, która polega na tym, że uczniowie dyskutują w grupie 6 - 8 osób. Pozostali przysłuchują się i oceniają ich. Za każdy udział w dyskusji na temat U otrzymuje (+). Punkt (-) może otrzymać za przerwanie, przeszkadzanie itp. Na koniec wszyscy wyciągają wnioski, a nauczyciel ocenia najlepiej dyskutujących.
debata - ułatwia podjęcie decyzji, pozwala rozważyć określoną sytuację, problem bez dokonywania wyboru. Dwie grupy przedstawiają swoje argumenty za i przeciw, a przy ich pomocy swoje przekonanie na zadany temat.
Jigsaw - (układanka) przerzucenie na uczniów odpowiedzialności za nauczenie części materiału swoich kolegów, zachęca do uczenia się szczegółowego i głębszego.
grupy 4 - 6 osobowe wybierają spośród siebie „ekspertów”. Każda grupa ma przestudiowania inną część tego samego artykułu. Grupy mają za zadanie przedyskutować i rozpracować swoją część tekstu tak żeby móc przekazać go innym grupom.
Następnie tworzy się nowy podział grup ale w taki sposób, aby w każdej grupie znajdował się uczeń z innej grupy poprzedniej. Po zrelacjonowaniu zdobytej wiedzy przez kolejnych członków nowych grup uczniowie wracają do „starych” zespołów i sprawdzają czy wszystkiego się nauczyli.
System ten wymusza pracę aby uzyskać pozytywny rezultat. Integracja zespołu klasowego - każdy uczeń musi skorzystać z pomocy innego ucznia. Każdy musi pomóc pozostałym.
drzewo decyzyjne - grupy 4 - 6 osobowe, wcześniej przygotowane arkusze z drzewem, pomaga uczniom przybliżyć kontrowersyjne postacie i decyzje, umożliwia posumowanie wiadomości uczniów w atrakcyjnej formie oraz ich ocenę. Jest to wybór pomiędzy dwiema lub więcej możliwościami.
Kolejne czynności w stosowaniu drzewa decyzyjnego:

formułowanie problemu - przedstawienie celu dokonania wyboru,
przewidywanie - możliwych rozwiązań,
określamy kryteria lub cele związane z tą decyzją,
prognozujemy pozytywne i negatywne konsekwencje wybranych opcji
podejmujemy decyzję

0x08 graphic

0x08 graphic
drzewo decyzyjne:

CELE I WARTOŚCI

.1..................................................................

2...................................................................

3....................................................................

0x08 graphic

SKUTKI (warianty I, II, III ...)

POZYTYWNE NEGATYWNE

........................................ .........................................

MOŻLIWE ROZWIĄZANIA

.1..................................................................

2...................................................................

3....................................................................

W JAKIEJ SPRAWIE TRZRBA

PODJĄĆ DECYZJĘ

..............................................

Cele i wartości, którymi kieruje się (uczeń) grupa są kryterium oceny rozważanych możliwości.

Np.

Historia. Temat: Ostatnia szansa Rzeczypospolitej szlacheckiej.

Tok lekcji:

Sprawy org.
Rekapitulacja wtórna: powtórzenie ostatniej lekcji,
wprowadzenie do nowego tematu:

wykład o sytuacji Rzeczpospolitej w tym okresie,
analiza decyzji o wybuchu powstania kościuszkowskiego na podstawie drzewa decyzyjnego i rozwiązania problemu: jakie działania mogli podjąć Polacy po II rozbiorze i wprowadzeniu rządów Targowiczan.

Drzewo:

Cele i wartości:

odzyskanie utraconych ziem,
zlikwidowanie ingerencji Rosji w sprawy Polski,
reformowanie kraju.

Skutki:

pozytywne:

demonstracja siły
aktywizacja sił
osiągnięcie celu
korzyści materialne
unikanie represji

negatywne

straty w ludziach
rozbiór kraju
zniszczenia
regres gospodarczy
brak wpływu na losy państwa

Możliwe rozwiązania:

zorganizować powstanie
współpracować z Rosją i Targowiczanami
nie angażować się, przyjąć postawę wyczekującą

Ocena pracy uczniów.

Drama - metoda rozwijania sprawności umysłowych oraz osobistych zainteresowań, prezentacji wizualnej problemu i wspólnego poszukiwania rozwiązań. Uczniowie uczą się przez doświadczenie i przeżywanie. Ćwiczą umiejętności społeczne: negocjowanie, podejmowanie decyzji, komunikowanie się. Głównym sposobem pracy jest odgrywanie ról.

Przebieg:

(Grupy 2- 3 osobowe) Nauczyciel podaje problem i przydziela role. Po krótkim przygotowaniu grupa prezentuje scenkę przed obserwatorami. Po zakończeniu scenki rozwija się dyskusja nad wszystkimi aspektami przedstawionej sytuacji.

Podsumowanie:

Ocenie podlega tylko przedstawiona sytuacja i zaproponowane rozwiązanie.

Np.

j. polski: Temat: My też kiedyś będziemy dorośli.

Tok lekcji:

wprowadzenie do tematu.
rozmowa na temat pracy swoich rodziców. Gdzie pracują, w jaki sposób się reklamują, prezentują.
Pytanie n-la: „Jak można się prezentować?”
Np. poprzez wizytówkę.
Dyskusja na temat jak wygląda, gdzie się ją stosuje, itp.
N-l przedstawia problem: Jesteśmy na balu, jest wielu ludzi. Trzeba się przedstawić, poznać z innymi. (Ćwiczenie w parach - scenka.)
Krótkie omówienie ćwiczenia. Wskazanie tego co w odgrywaniu ról było łatwe, co sprawiło trudności. Swobodne wypowiedzi.
Rysowanie wizytówek
praca domowa: napisz kim chciałbyś zostać w przyszłości. Uzasadnij swój wybór.

Studium przypadku - polega na szczegółowej analizie konkretnego przypadku np. w formie referatu, wydarzenia a następnie wyciąganiu wniosków, porównań.

Burza mózgów - wyzwolenie indywidualnych możliwości umysłowych.
Sposób prowadzenia:
N-l przedstawia problem.
Wyjaśnia znaczenie „burzy mózgów” - celem jest ilość, nie jakość pomysłów dot. przedstawionego problemu, każdy pomysł jest dobry, zapisuje się go dokładnie w takiej formie jak został podany, w oparciu o pomysły innych buduje się nowe.
Wszystkie pomysły się spisuje. Następnie każdy pomysłodawca wyjaśnia dlaczego podał taki pomysł. Po uzasadnieniu wybiera się pomysły najciekawsze.

Projekt -

daje szansę rozbudzenia zainteresowań uczniów danym zagadnieniem,
pozwala rozwijać umiejętności uczniów w korzystaniu z różnych źródeł informacji,
poddaje analizie fakty i pozwala dokonać oceny ich wiarygodności,
praktycznie przygotowuje do wystąpień publicznych,
samoocena pracy

Przebieg:

Temat lekcji zostaje ustalony wcześniej. N-l przygotowuje kontrakt, który zobowiązuje grupy do wykonania projektu zgodnie z jego zasadami. Uczniowie w domach, w grupach przygotowują projekty (referaty, albumy, krzyżówki, puzzle, itp.) które zaciekawią innych.
Po prezentacji projektu następuje ocena wg reguł wcześniej ustalonych w kontrakcie. Ocenia się sposób, jakość przedstawienia, treść materiału, itp.

Portfolio - forma teczki, zbieranie materiałów (zdjęć, artykułów, notek, okazów, itp.) przed realizowanym tematem lekcji a następnie przedstawienie swojej pracy. N-l na początku roku podaje uczniom wyznaczone tematy zajęć.

Metaplan - graficzny zapis dyskusji, tworzenie plakatu w trakcie dyskusji,
Przebieg:

podanie problemu,
tworzenie plakatu,
podsumowanie.

Np.

Jaki jest stan gospodarki w Polsce?

....................

Jaki powinien być?

............................

Dlaczego nie jest tak jak powinno być?

..................................

Kula śnieżna - zbieranie i uogólnianie wniosków, przemyśleń na konkretny temat.
N-l podaje problem. Uczniowie najpierw samodzielnie na karteczkach wypisują swoje uwagi, a następnie konsultują z kolegami swoje zapiski. Następnie pary łączą się w czwórki i dalej ujednolicają swoje dane. Itd. Aż do sformułowania jednakowych wniosków.

Bazgroły - żywe obrazy - przedstawienie za pomocą obrazu, figur, przedstawionego problemu.
Np. Przedstawić „przemoc na trybunach”. Uczniowie w grupach przedstawiają swój pogląd za pomocą żywych obrazów statycznych lub ruchomych. Po zaprezentowaniu się wszystkich grup następuje dyskusja nad pomysłami kolegów.

Wywołanie w uczniach odwagi pokazania się w publicznym występie,

Dyskutujemy nad treścią a nie nad formą.

Bezludna wyspa - metoda efektywnego współdziałania w zespole i pracy w grupie. Buduje więzi międzyludzkie. Uczy podejmowania indywidualnych i grupowych decyzji. Dla n-la może być elementem diagnozy grupowej.

Uświadamianie sobie różnorodnych ról w grupie, hierarchii, podporządkowania się.
uczniowie wysłuchują historii: rozbił się okręt, jesteście rozbitkami, którzy się uratowali. Za pomocą gestów i mimiki macie zorganizować sobie życie na wyspie.
N-l czasami przerywa ciszę hasłami: zapada zmrok, nadchodzi dzień, ludożercy, itp. Ćwiczenie kończy się odpłynięciem rozbitków z bezludnej wyspy.
Po zakończeniu ćwiczenia n-l rozmawia z grupami o strukturze grupy, rolach, funkcjach, problemach.

Budujemy zamki - integracja grupy, twórcze rozwiązywanie problemu, podejmowanie decyzji grupowych.
Klasa podzielona na grupy 4 - 5 osobowe. Każdy zespół ma za zadanie z przygotowanych kartek i spinaczy zbudować w określonym czasie jak najwyższą i jak najbardziej stabilną budowlę. Wygrywa zespół który spełni w/w warunki.

List do do siebie - po zakończeniu etapu nauki uczniowie wybierają sobie zadania , które będą wykonywali w domu każdego dnia. W tym celu piszą list, w którym zapisują postanowienia. Po określonym czasie każdy uczniowie opowiadają o swoich zobowiązaniach.