Podstawy psychologii z elementami teorii osobowości

Wykład 5

Temat: Pamięć i uczenie się.

Zagadnienie:

1. Istota pamięci i jej rola w życiu człowieka

2. Procesy pamięciowe /funkcje pamięci/

3. Cech pamięci

4. Psychologiczne podstawy uczenia się.

Istota pamięci i jej rola w życiu człowieka

Pamięć - polega na zapamiętywaniu, przechowywaniu i odtwarzaniu materiału (zmysłowego, wyobrażeniowego, lub myślowego)

Procesy pamięciowe

Zapamiętywanie niezamierzone - dotyczy procesu uczenia się, w czasie, którego - obok zapamiętywania zamierzonego - zachodzi proces zapamiętywania “ubocznego”. Całe bogactwo wiedzy o świecie, jakie posiada dziecko jeszcze przed podjęciem zorganizowanej nauki, oparte jest na zapamiętywaniu niezamierzonym.

Zapamiętywanie zamierzone - jest najważniejszym procesem pamięciowym, dzięki któremu człowiek zdobywa wiedzę o świecie. Leży u podstawy czynności uczenia się i jest jednym z głównych czynników różniących psychikę człowieka i zwierząt. Zapamiętywanie zamierzone dzielimy na mechaniczne, sensowne i mnemotechniczne.

Zapamiętywanie mechaniczne - polega na powtarzaniu materiału tak długo, póki nie zostanie on utrwalony w pamięci. Jest charakterystyczne dla małego dziecka.

Zapamiętywanie sensowne - wiąże się z rozumieniem materiału, który jest przedmiotem uczenia się. Polega na włączaniu nowych informacji w system już posiadanej wiedzy i powiązaniu ich z innymi informacjami.

Zapamiętywanie mnemotechniczne - polega na sztucznym nadawaniu sensu materiałowi bezsensownemu w celu lepszego zapamiętania go.

Pamietanie.

W czasie pamiętania (przechowywania) występują dwa istotne dla rezultatów zapamiętywania procesy, mianowicie zapominanie i zniekształcanie.

Zapominanie - polega na zmniejszaniu się pod wpływem czasu ilości materiału pamiętanego, jest procesem naturalnym i w swej istocie pozytywnym.

Zniekształcanie - jest procesem wyłącznie negatywnym i polega na powstawaniu różnorodnych zmian w przechowywanym materiale.

Odtwarzanie.

Odtwarzanie polega na przypominaniu lub rozpoznawaniu.

Przypominanie ma charakter bardziej werbalny i wiąże się z wydobywaniem z pamięci - z pewnym wysiłkiem - jakiegoś materiału.

Rozpoznawanie polega na odróżnianiu znanych elementów rzeczywistości spośród innych, które najczęściej bezpośrednio oddziałują na człowieka.

Cechy pamięci:

Pojemność pamięci i szybkość (łatwość) zapamiętywania. Im człowiek więcej materiału (różnorodnego) może zapamiętać, tym pojemniejszą ma pamięć. Mierzy się ilością materiału zapamiętanego w jednostce czasu. Wiąże się ściśle z głębokością wiedzy człowieka.

Trwałość pamięci - Im człowiek dłużej pamięta, tym trwalszą ma pamięć. W tym mierzy się ilością materiału odtwarzanego (przypominanego lub rozpoznawanego) po pewnym czasie decyduje o trwałości wiedzy.

Wierność pamięci - zgodność odtwarzanego materiału z zapamiętanym. Decyduje ona o dokładności; im dokładniej człowiek odtwarza, tym wierniejszą ma pamięć. Mierzy się stosunkiem trafnych przypomnień lub rozpoznań do wszystkich możliwych. Ma wpływ na rzetelność wiedzy.

Gotowość pamięci - Im szybciej człowiek potrafi przypomnieć sobie co chce i kiedy chce, tym bardziej gotową ma pamięć. Mierzy się czasem przypominania, który z reguły związany jest ze stopniem usystematyzowania wiadomości. Gotowość pamięci decyduje o użyteczności i giętkości wiedzy.

Psychologiczne podstawy uczenia się:

Jak się uczyć?

• Wyrobić w sobie właściwe nawyki

• Zapewnić odpowiednie warunki zewnętrzne

• Poznać i stosować prawa uczenia się.

• Uwzględniać odrębność uczenia się poprzez czytanie, słuchanie i oglądanie (wgląd)

Prawidłowości uczenia się

• Ilość zapamiętywanego materiału zwiększa się początkowo szybciej, potem wolniej

• Ilość powtórzeń zależy od ilości materiału, przy czym rośnie szybciej aniżeli materiał zapamiętywany.

• Czas przeznaczony na każda następną jednostkową porcję materiału musi odpowiednio wzrastać.

• Przed przystąpieniem do uczenia się należy najpierw zrozumieć materiał, nie uczyć się materiały niezrozumianego

• Najlepiej i najszybciej zapamiętujemy początek i koniec materiału, a najtrudniej środek

• Zapamiętując sensownie, lepiej stosować tzw. Metodę całościową, aniżeli częściową. Metoda Kombinowana: „całość - część -całość|

• Zapominanie jest procesem naturalnym

• Rozłożenie powtórzeń w czasie podnosi skuteczność zapamiętywania

• Powtarzanie czytania lub słuchania należy przeplatać przypomnieniami

• Najlepsze przypomnienie następuje dopiero po 1- 3 dni po nauczeniu.

Elementy pracy nad książką:

1. Ogólne zapoznanie się z książką (dane o autorze, wydawnictwo, rok wydania, przedmowa i wstęp, streszczenie, spis rozdziałów, spis literatury itd.).

2. Ogólne zapoznanie się z treścią; dużą rolę odgrywa szybkie czytanie, którego tempo jest wyćwiczalne.

3. Podkreślanie lub wypisywanie wiadomości najistotniejszych z punktu widzenia celu czytania.

4. Dzielenie materiału na części i porządkowanie go według kryterium zgodnego z celem.

5. Odrzucanie szczegółów (utrudniających zapamiętanie całości) oraz twierdzeń znanych, oczywistych i nieistotnych z punktu widzenia celu czytania.

6. Zrobienie konspektu, notki lub streszczenia.

7. Powtarzanie treści w oparciu o konspekt - od wiadomości najogólniejszych do szczegółowych.

8. Głośne omawianie treści, bez notatek

Elementy uczenia się:

Wiedza to system obiektywnych wiadomości (informacji) o świecie - o przedmiotach i zjawiskach, ich wzajemnych stosunkach i związkach przyczynowych. Wiedza powinna się charakteryzować dużą rzetelnością, głębokością, trwałością, elastycznością i użytecznością.

Nawyki to działania zautomatyzowane.

Etapy kształtowania nawyków

Analityczny - polega na świadomym opanowywaniu każdego elementu danego działania.

Syntetyczny - to łączenie poszczególnych elementów w całościowe działanie.

Automatyzacji - polega na usunięciu wewnętrznego napięcia, zmniejszeniu kontroli wzrokowej i zwiększeniu ruchowej oraz całkowitym uwolnieniu uwagi.

Zjawiska przenoszenia nawyków

Pozytywne zjawisko transferu - opanowanie jednego nawyku ułatwia opanowanie innego.

Negatywne zjawisko interferencji - opanowanie jednego nawyku utrudnia opanowanie innego lub tego samego, lecz w sposób prawidłowy

Nawyki

Nawyki wynikające z wewnętrznej potrzeby i nie zamierzone świadomie nazywamy przyzwyczajeniami.

Umiejętności

Umiejętności są to nabyte w procesie uczenia się zdolności do operowania posiadanymi wiadomościami i nawykami. Na umiejętności składają się więc wiadomości i nawyki. Człowiek posiadający umiejętności wie, jak działać i umie działać.

Pytania kontrolne:

1. Co to jest pamięć i z jakich się składa procesów?

2. Na czym polega zapamiętywanie i jakie są jego rodzaje?

3. Jakie są cechy pamięci?

4. Jakie są ogólne zasady uczenia się?

5. Na czym polega właściwe nastawienie się w procesie uczenia się?

6. W jakich warunkach powinno przebiegać uczenie się?

7. Jakie są elementy pracy nad książką?

8. Co to są: wiedza, nawyki i umiejętności oraz zjawisko transferu i interferencji?

---