Konie W6: 08.12.2006r.

Pełna krew angielska:

• wyhodowana w Anglii

• data powstania 1793r → wydanie pierwszej księgi stadnej

• hodowla zamknięta (nie stosuje się żadnego krzyżowania, czystość rasy, zamknięta księga stadna)

• czynniki wpływające na wytworzenie rasy → krzyżowanie twórcze różnych ras i typów koni min. koni miejscowych, orientalnych i czystej krwi arabskiej; import koni z zachodniej Europy

• ocena wartości hodowlanej koni na podstawie wyników potomstwa, a ocena wartości użytkowej koni w wyścigach płaskich i w galopie

• selekcja i dobór hodowlany - coraz lepsze wartościowo konie

• bardzo dobre środowisko hodowlane, b.długi sezon pastwiskowy

• konsekwencja hodowlana → kolebka materiału zarodowego (Anglia)

• najszybsze konie na świecie w galopie (1km ze startu w czasie poniżej 1 min.)

• bardzo dobra przemiana materii, przystosowanie do pracy w szybkim tempie

• praca w „długu tlenowym” → nieodpowiednia ilość 0₂ do mięśni, więc spalanie glukozy do kwasu mlekowego (produkcja ATP mniej wydajna niż z 0₂, tłuszcze muszą być spalane w procesie tlenowym)

• odporność na zakwaszenie organizmu (4 mmole kwasu mlekowego/litr, próg powyżej którego następuje zakwaszenie organizmu)

• treningiem można zwiększyć pojemność tlenową mięśni

• konie o żywym temperamencie, szybkiej reakcji na bodźce, dużej odporności, kapitalnej jakości kości, ścięgien, wiązadeł

• konie w typie wierzchowym

• miały ogromny wpływ na hodowlę koni gorącokrwistych, bardzo duży udział w wytworzeniu wielu ras półkrwi (krzyżowanie uszlachetniające pełną krwią)

• do wad rasy zaliczamy:

• zbyt żywy temperament (utrudnia użytkowanie koni)

• nadmierna pobudliwość (stres spowodowany startem obniża wyniki)

• ogromne wymagania pokarmowe i środowiskowe (musi być bardzo dobre żywienie, utrzymanie i pielęgnacja aby uzyskać dobre wyniki wyścigowe, źle na nie wpływają złe warunki środowiskowe)

• cechują je dość kiepskie wyniki rozrodu; źrebność ok. 70% do 70paru% (od 100 klaczy odsadza się nieco ponad 50 źrebiąt)

• Główne przyczyny niskiego rozrodu:

• resorpcje i wczesne poronienia

• straty ciąż (poronienia, martwe urodzenia)

• upadki źrebiąt

• częste występowanie (3,75%) ciąż mnogich → strata sezonu rozpłodowego (u innych ras ok. 0,5-1%)

• kryteria selekcji:

• podstawowym kryterium selekcji są wyniki wyścigowe (do hodowli wzięte wszystkie konie, które doskonale biegają)

• 2 miejsce kryterium: ocena rodowodu pod kątem występowania przodków z dobrymi wynikami

• 3 miejsce: ocena pokroju

• koń wybitny wyścigowo na pewno będzie używany w hodowli

• pokrój: duża zmienność budowy (od małych do dużych masywnych koni)

• wady budowy:

• wysokonożność (długie dźwignie kończyn)

• nieprawidłowości ustawienia kończyn

• małe i o płaskiej podeszwie kopyta

• ogromna wytrzymałość, „maszyna do biegania”

• dość dobre konie do rekreacji jeździeckiej (przy odpowiednim postępowaniu), po próbach dzielności konie użytkowane w wkkw, skokach przez przeszkody

Uzdolnienia wyścigowe 3 grupy koni:

1. Flajery (krótkie dystanse poniżej 1 mili ang., konie większe, masywniejsze, wcześniej dojrzewające)

2. Stajery (dobrze biegające na długich dystansach, nie przyspieszają na finiszu)

3. Klasowe (wygrywają na każdym dystansie i nawierzchni, najcenniejsze)

• najliczniejsza rasa koni na świecie

• potentat → USA (liczbowo i genetycznie), Australia, Nowa Zelandia, kraje Ameryki Południowej (Argentyna, Brazylia), Irlandia z Wielką Brytanią → duża część własność szejków naftowych; też Francja, Włochy, Niemcy

• Polska → 0,2% pogłowia światowego (wartość hodowlana - ogromny dystans w stosunku do czołówki światowej)

Czynniki decydujące o rozwoju hodowli:

• Na Zachodzie rozpowszechnienie sprzedaży „roczniaków” do biegania na torze wyścigowym (cena rocznego konia zależy od: pochodzenia, wyników użytkowych ojca, oceny matki i jej przodków - czy matka dawała dobre potomstwo z 1 ogierem czy z różnymi ogierami, ocena wyglądu konia, wzrostu i rozwoju)

• Najdroższy roczniak sprzedany za 12mln $ i nie wygrał nic, ogier Sekretariat za 28tys.$ - wygrał 5mln$, do hodowli sprzedany za 50mln $ loteria

• Wygrane na gonitwach wyścigowych (duże koszty utrzymania konia w treningu oraz ogromne koszty transportu)

• O max. cenie konia nie decyduje czy koń jest wyrośnięty, masywny, ogromny

• Co najmniej połowa koni sprzedawanych na liczących się aukcjach - pokrywa koszty ceny

• Sprzedaż materiału zarodowego po odbytych próbach dzielności na torze wyścigowym (zabroniona inseminacja)

• Pieniądze z działalności przemysłowej (konie jako lokata kapitału)

• Ok. 12% wygrało więcej od średniej - tory polskie

• Zarobek na: sprzedaży materiału zarodowego po próbach dzielności na torze wyścigowym - -więc w hodowli pełnej krwi zabroniona inseminacja, aby był zbyt nie tylko na najlepsze ogiery ale i na te mniej wybitne (bo 1 najlepszy nie pokryje tak dużo klaczy)

• Koszt najlepszych ogierów 10-50mln$ - nie 1 właściciel lecz udziały 40-40kilka% (mają prawo pokryć swoje klacze i też pieniądze za krycie klaczy)

• Rekord ogier Roterdamser 1mln$ koszt pokrycia bez gwarancji zapłodnienia

• Pieniądze z działalności przemysłowej (lokata w hodowlę koni)

HODOWLA POLSKA:

• 0,2% pogłowia światowego (ok. 1000 klaczy - więcej w hodowli prywatnej)

• w wyścigach konie 8,12,16 miejsce - nasze konie gorsze o 3 sekundy od zwycięzców zagranicznych na wyścigach

Koszt produkcji roczniaka XX (pełnej krwi angielskiej):

• koszty zakupu klaczy powinny być rozłożone na liczbę źrebiąt zdatnych do sprzedaży, jeżeli przyjmiemy, że:

• średnia liczba źrebiąt rodzonych przez klacz wynosi 5

• że ok. 70% źrebiąt może być sprzedana z powodu (upadków, chorób, urazów) lub kiepskiej jakości źrebięcia

• to 28,5% kosztów zakupu klaczy jest zlokalizowane w koszcie każdego ze źrebiąt

Amortyzacja klaczy:

• koszty zakupu/liczba odchowanych od klaczy źrebiąt

• faktyczna amortyzacja (zużycie) klaczy = (koszt zakupu - koszt sprzedaży) / lata użytkowania

• w krajach gdzie podatek dochodowy w rolnictwie możliwość wpisania w koszty określonej ilości stada podstawowego

• 28,5% wartości klaczy trzeba przypisać na każde odchowane źrebię

• kilkadziesiąt tys. zł za klacz

• utrzymanie klaczy

• ok. 70% krytych klaczy zaźrebi się

• ok. 80% urodzi żywe źrebię

• szansa urodzenia przez klacz żywego źrebięcia wynosi ok. 56%

• klacz może mieć źrebaka co 2 lata

• tylko 70% żywych źrebiąt osiąga status sprzedażnych roczniaków. Wynika stąd że klacz ma 39% szans wyprodukowania sprzedażnego roczniaka.

• Klacz produkując 1 sprzedanego roczniaka musi być utrzymywana średnio przez 2,6 lat. W koszt wychowu sprzedanego roczniaka wliczamy koszty utrzymania klaczy w okresie 2,6 lat, więc koszty odchowu źrebaka bardzo wysokie.

• W skład kosztów hodowlanych wchodzą:

• opłata za stanówkę, koszty transportu do i od ogiera, koszty badań klaczy, koszty transportu i utrzymania klaczy, gdy przebywa poza swoją stadniną przez okres 2,6 lat, koszty utrzymania klaczy w pensjonacie w czasie krycia

• koszty odchowu źrebięcia tylko 70% żywo urodzonych źrebiąt będzie sprzedana, jednak żywić i utrzymywać należy 85% źrebiąt (koszty utrzymania źrebaka nie wynoszą więc 100% lecz 117,6%).

• koszty sprzedaży

• inne (ubezpieczenie, podatki, amortyzacja budynków, inwestycje, koszty sprzętu)

koszty zakupu klaczy (28,5%/1 źrebię) 11,8%

utrzymanie klaczy 44,8%

koszty hodowlane 28,5%

koszty odchowu źrebięcia 10,8%

koszty sprzedaży 4,1%

RAZEM 100%

Polska:

1. Słabe wyniki, bo nie stać nas na zakup cennego materiału zarodowego

2. Nie stać nas było na doskonałe warunki środowiskowe

3. Mała populacja koni - wąska podstawa selekcji

4. Dekoniunktura - problemy finansowe torów wyścigowych i brak możliwości organizacji wyścigów przez cały sezon

KONIE ZIMNOKRWISTE:

• Krzyżowanie wypierające końmi miejscowymi z końmi zimnokrwistymi z Europy Zachodniej

• Po II wojnie światowej bardzo dynamiczny okres chowu koni zimnokrwistych

Zalety:

• wczesne dojrzewanie co pozwala na skrócenie okresu wychowu - konie 2 letnie lub nieco młodsze

• duża siła pociągowa, wynikająca z dużej masy ciała (tzw. normalna siła pociągowa z jaką koń mógł pracować przez 8-10 h stanowi 12 - 15% m.c.)(duże zapotrzebowanie na te konie w transporcie i rolnictwie)

• spokojny temperament i dobry charakter niezbędny przy użytkowaniu roboczym oni

• duża m.c pozwalająca uzyskać wysokie sumy przy sprzedaży koni na rzeź po zakończeniu użytkowania (bo cło wywozowe z Polski płaciło się od sztuki, a nie od m.c. konia)

• przydatność do produkcji młodego żywca końskiego ze względu na duże tempo wzrostu (najlepsza grupa rasowa do produkcji źrebiąt rzeźnych)

• starzenie się wsi i dużo robotniczych gospodarstw - pracowały osoby starsze, kobiety i dzieci i ten koń był lepszy

Utrzymanie intensywne:

• źrebak do 6 miesięcy po urodzeniu 60kg, w ciągu 1 roku 350-400kg może uzyskać

• przyrosty dzienne do 1700g (bardzo dobry przyrost)

• klacze zimnokrwiste 25-30 litrów (bardzo dobre białko i 5 MJ energii strawnej, więc źrebaki zużywają dość mało paszy na 1kg przyrostu)

• z mleka KUMYS

• 1 litr mleka - 2 MJ energii strawnej

Utrzymanie ekstensywne:

• 240-320kg w wieku 6 miesięcy

• przyrosty 1000-1400g

• zbyt źrebiąt nie jest trudny, ale dużo płacimy pośrednikowi (źrebak 2-3tys. zł, a przetrzymanie przez pośrednika przez 2 dni 500zł, a ogromne koszty pozyskania źrebaka)

• opłaca się utrzymywać źrebaki do 1 roku, max. 1,5 roku

Najważniejszy wpływ na polskie pogłowie:

Krzyżowanie wypierające:

• ardeny szwedzkie (koń rasy ardeńskiej importowany ze Szwecji)

• ardeny francuskie

• konie belgijskie i reńskie belgi

• pozostałe rasy (francuskie bretony, konie skandynawskie ras pociągowych)

Kierunki hodowlane:

• uważano że w Polsce niepotrzebne duże konie zimnokrwiste (dużo jedzą), więc hodowla konia ekonomicznego w typie pospieszno-roboczym (selekcja, specjalny program krzyżowania, z Jugosławii heflingery i hucuły, konie sokólskie i sztumskie)

• koń pospieszno - roboczy (ekonomiczny):

• małe zapotrzebowanie pokarmowe

• mniejsza wysokość w kłębie

• jednak bezsensowność takiej hodowli („jamniki na krótkich nóżkach”, których nie chciał ani transport ani rolnictwo)

• obecnie konie te mają 150 - 160 cm, obwód klatki piersiowej ok. 200 cm, obwód nadpęcia przedniego 27 (25-32cm)

• oryginalne konie zimnokrwiste bardzo kościste, obwód nadpęcia przedniego do 36cm (ogromny udział kości w tuszy, mniejsza zawartość mięsa)

• opóźnione dojrzewanie - zmniejszone tempo wzrostu w początkowym okresie odchowu (podr!)

2007-2013r. - propozycja do Komisji Europejskiej ochrony koni ras lokalnych (koń sokólski, koń sztumski) (ochrona zasobów genetycznych - polska hodowla do 3 pokolenia włącznie)

RASY PÓŁKRWI:

Konie małopolskie:

• wytworzone w wyniku krzyżowania miejscowego pogłowia klaczy ogierami „oo” i „xx” i ogierami półkrwi

• ogromny wpływ wywarły konie z rodów austro-węgierskich (Shagya - półkrew arabska w typie wszechstronnym, Dahamamet, dawniej: ród Gidran - maść kasztanowata, rody półkrwi angielskiej: Furiozo, Przedświt)

• po wojnie duży wpływ na hodowlę wywarły angloaraby z Francji, do dziś hodowane przez stadninę w Ochabach (konie w typie wierzchowym, dużo koni do sportu wierzchowego)

• po wojnie klacze 130kilka - 150cm wzrostu, duża ilość bukietu arabskiego, twarde w pracy, dobre wyniki rozrodu i wykorzystanie paszy, długowieczność, doskonałe konie rolnicze - gleby lesiste, dobry charakter

• lata 50-60-te kryzys hodowli (krycie klaczy małopolskich ogierami zimnokrwistymi i pogrubionymi)

• po wojnie rejonizacja hodowli koni w celu utrwalenia lokalnych ras - wprowadzenie ogierów wielkopolskich, ogierów śląskich (najcięższy koń półkrwi), import ogierów angloarabskich z Francji

• selekcja na powiększenie wzrostu, m.c. i rozwój mięśni - dolew pełnej krwi angielskiej „xx”

• obecnie konie małopolskie trudno jest rozpoznać od innych

• wartość użytkowa koni: cechują się dużą wytrzymałością, dobrymi wynikami w WKKW (angloaraby i małopolskie), skokach przez przeszkody, w ujeżdżeniu nie ma sukcesów ze względu na charakter

• ilość klaczy hodowlanych zmniejsza się systematycznie, konie te mają wielu sympatyków w Polsce

Konie wielkopolskie:

• półkrwi angielskiej, wyhodowane przy udziale głównie niemieckich ras półkrwi i pełnej krwi angielskiej

• Po wojnie były 3 grupy koni, które złożyły się na rasę wielkopolską:

• konie poznańskie (typ wszechstronnie użytkowy)

• konie trakeńskie (urodzone tylko w stadninie w Trakenach, oddzielna księga stadna, pod koniec VIII stulecia koło Królewca, każdy koń trakeński był też wschodniookulskim)

• konie wschodniookulskie

• konie zachodniopomorskie (hanowerskie, trakeńskie)

• konie mazurskie (na Mazurach)

• pod koniec lat 80-tych zaczęto importować konie hanowerskie

• krzyżowanie bez ostrej selekcji na wartość użytkową (konie duże, wzrost zbliżony do koni zachodnich, ale wartość użytkowa ustępująca czołówce europejskiej)

• liczba koni wielkopolskich - niewiele w Polsce, matki koni wielkopolskich podstawą hodowli koni szlachetnych półkrwi.

• Dopuszczono import materiału zarodowego z krajów zachodnich

• Zwiększyła się hodowla koni szlachetnych półkrwi przez import materiału zarodowego

Tab.1. Pogłowie klaczy i liczba urodzonych źrebiąt pełnej krwi angielskiej w poszczególnych państwach w latach 1996-2002

Tab.2. Zestawienie cen stanówek poszczególnych reproduktorów - najlepsze, czynne w Anglii, Irlandii, Niemczech, Włoszech w 2003r. reproduktory zestawione wg. ceny za stanówkę.

Tab.3,4. Rozkład liczebności koni 2 i 3 letnich wg. wielkości współczynników powodzenia oraz % koni w poszczególnych klasach

Tab. m.c. i przyrosty źrebiąt zimnokrwistych.

Tab. Zestawienie średnich 3 podstawowych wymiarów ogierów zimnokrwistych.

7

---