LEGISLACJA ADMINISTRACYJNA
ŹRÓDŁA PRAWA:
źródła poznania prawa - są to źródła prawa w ujęciu informacyjnym, coś jest źródłem prawa, jeżeli jest źródłem informacji o prawie.
źródła powstawania prawa:
a) w sensie węższym - są to oficjalne źródła prawa obowiązującego w danym kraju, danym czasie.
Oficjalne urzędowe dzienniki publikacyjne, oficjalne formy publikacji prawa:
Dz. U., Monitor Polski, Dzienniki Urzędowe Ministrów, Wojewódzkie Dzienniki Urzędowe
W Dz. U. są publikowane ustawy w tym konstytucja, rozporządzenia prezydenta z mocą ustawy (art. 234Kon.), ratyfikowane umowy międzynarodowe, rozporządzenia RM, PRM, ministrów. Są to akty powszechnie obowiązujące.
W Monitorze Polskim: publikuje się akty wewnętrznie obowiązujące; niższe hierarchicznie: uchwały RM, zarządzenia PRM, prezydenta, ministrów, uchwały Zgromadzenia Narodowego, sejmu, senatu.
Dzienniki Urzędowe Ministrów, w których publikowane są akty wydawane przez ministrów zarządzenia poszczególnych ministrów; akty wewnętrznie obowiązujące.
Wojewódzkie Dzienniki Urzędowe publikowane są w nich: akty prawa miejscowego, uchwały Rad Gminy, Powiatu, Sejmiku Woj.; wydawane przez terenowe organy administracji rządowej.
Dziennik Unii Europejskiej, jest w nim publikowane prawo UE.
b) w znaczeniu szerszym - źródła obejmują obok oficjalnych źródeł prawa także inne przekazy o prawie aktualnie obowiązującym, tzn.: opracowania naukowe, komentarze, podręczniki, media, prasa.
Opublikowanie danego aktu prawnego nie może być uznane za ogłoszenie. Opublikowanie w formie oficjalnej równa się z ogłoszeniem aktu powszechnego.
Ad. 2. Źródła powstawania prawa - są to źródła prawa w znaczeniu normo dawczym, mogą być rozumiane:
a) źródła prawa w znaczeniu materialnym
b) ogół czynników społeczno - politycznych wpływających na treść prawa obowiązującego w danym państwie.
Czynniki o charakterze ustrojowym: ustrój ekonomiczny, system polityczny, struktura społeczna.
Czynniki o charakterze pozaustrojowym: moralność, religia, obyczaje, zwyczaje.
Źródła powstawania prawa:
a) źródła prawa w sensie formalnym - fakty uznawane za obowiązujące (formy działalności prawotwórczej)
Wyróżnia się 2 podstawowe formy działalności prawotwórczej:
- stanowienie prawa - celowa, racjonalna działalność człowieka, która prowadzi do powstania prawa. (* jednostronny akt wydania przepisów prawnych przez kompetentny podmiot/organ państwa- władzy publicznej, tzw. stanowienie w sensie ścisłym; działanie władcze * umowa o charakterze prawotwórczym, tzw. umowa publiczno - prawna, np.: umowa międzynarodowa, układ zbiorowy pracy)
- praktyka prawotwórcza - sposób tworzenia się norm w sposób spontaniczny, naturalny, niebędący aktem decyzji (* zwanej jako źródło prawa, uznanie/sankcjonowanie reguł zwyczajowych przez organ państwa w procesie stosowania prawa, np.: gdy sąd wydaje wyrok powołując się na reguły zwyczajowe * precedens jako źródło prawa, stosowanie prawa na zasadzie precedensu, tzn., że organ stosujący prawo uznaje za podstawę rozstrzygnięcia rozpatrywanej sprawy, wyrok sądowy wydawane w podobnej sprawie w przeszłości - w prawie polskim taka sytuacja jest niemożliwa).
UMOWA PRAWOTWÓRCZA:
1) jest to czynność polegająca na złożeniu zgodnych oświadczeń woli przez dwie lub większą ilość stron (cecha wspólna dla wszystkich umów);
2) tworzy normy ogólne tzw. generalno - abstrakcyjne;
3) strony zawierające umowę ustanawiają wiążące je normy ogólne (generalno - abstrakcyjne) na zasadzie równorzędności i wzajemności.
Równorzędność - polega na tym, że żadna ze stron nie jest formalnie podporządkowana drugiej; strony są formalnie równe. Nie jest tak, że jedna ze stron może określać prawa i obowiązki drugiej strony.
Wzajemność - zakłada, że niestosowanie się do umowy ze stron zwalnia pozostałe strony od obowiązku przestrzegania postanowień umowy.
4) umowy prawotwórcze (publiczno - prawne) zawierane są tylko przez podmioty kompetentne do działań prawotwórczych (np. przez państwa, związki zawodowe, jednostki samorządu terytorialnego).
Rodzaje umów publiczno - prawnych.
I umowy międzynarodowe - stronami są: państwa, organizacje międzynarodowe, podmioty nieformalne. Umowy mogą być dwustronne/bilateralne lub wielostronne multilateralne tzw. traktaty bądź konwencje.
II umowa międzynarodowa jest podstawowym źródłem prawa europejskiego. Prawo pierwotne europejskie (traktaty, gdzie stronami są państwa członkowskie)
III źródło prawa pracy - układ zbiorowy pracy to umowa publiczno - prawna. Na podstawie art. 9KP układ zbiorowy pracy jest źródłem prawa pracy.
Stronami prawa pracy są związki zawodowe, pracodawcy lub ich organizację.
Układ zbiorowy pracy jest umową wyjątkową, ponieważ jest wiążący nie tylko dla stron układu, ale także dla pracodawców w imieniu których został zawarty oraz dla zatrudnionych przez nich pracowników bez względu na ich przynależność związkową.
Układy zbiorowe:
a) zawierane na szczeblu zakładu pracy, umowy zakładowe.
b) układy ponad zakładowe - stroną układu jest organizacja.
Po stronie pracowników zdolność układową/ do zawierania układu mają tylko związki zawodowe.
IV umowy zawierane przez jednostki samorządu terytorialnego (gminy, powiaty, województwa), mają osobowość prawną.
Samorządy terytorialne mogą zawierać umowy publiczno - prawne.
związki komunalne - w wyniku tej umowy powstaje nowy podmiot (zawierają gminy, powiaty)
porozumienia komunalne - umowy prowadzą do tego, że jedna strona przekazuje określone zadania, a druga je przejmuje (gminy, powiaty, województwa).
kontrakty wojewódzkie - są to umowy zawierane pomiędzy rządem, a samorządem województw.
Pojęcie aktu normatywnego i jego rodzaje.
Stanowienie w sensie ścisłym i w drodze umowy jest realizowane poprzez wydawanie aktów normatywnych.
Akt normatywny/akt prawotwórczy - jest to akt, który ustanawia co najmniej jedną normę generalno - abstrakcyjną.
Akt indywidualny/akt stosowania prawa - tj. wyrok sądowy, decyzja administracyjna, pozwolenie na posiadanie broni, polecenie służbowe.
Akty te zawierają normy indywidualno - konkretne, stosujemy tu kryterium treściowe - decyduje tu treść aktu, rodzaj stanowionych norm.
***RODZAJE AKTÓW NORMATYWNYCH
Zarówno w oparciu o przepisy konstytucji oraz poglądy doktryny wyróżnia się dwa rodzaje aktów normatywnych:
akt powszechnie obowiązujący
akt wewnętrznie obowiązujący/kierownictwa
Ad. a) powszechnie obowiązujący:
* zakres podmiotowy obowiązywania aktu powszechnie obowiązującego jest nieograniczony, tzn., że akt ten może obowiązywać w stosunku do wszystkich osób fizycznych przebywających na terytorium państwa RP bez względu na ich obywatelstwo (wyjątkiem są osoby posiadające immunitet dyplomatyczny).
Akt ten dotyczy wszystkich jednostek organizacyjnych działających na terytorium RP bez względu na to, czy mają osobowość prawną.
Akt może odnosić się do wszystkich organów władzy publicznej, czyli państwowej i samorządowej.
W przypadku tych aktów nie ma znaczenia, czy adresaci tych norm znajdują się w jakimś stosunku zależności służbowej, czy organizacyjnej wobec podmiotu prawotwórczego, czy też nie.
* zakres terytorialny/przestrzenny obowiązywania
Akty powszechnie obowiązujące mogą mieć zasięg ogólnopaństwowy (obowiązywać na terenie całej RP), ale akty te mogą mieć również zasięg lokalny (obowiązują na części terytorium państwa, np. tylko na terytorium danej jednostki samorządu terytorialnego - gminy, powiatu, województwa, tzw. prawo miejscowe).
* zakres przedmiotowy regulacji obowiązywania jest nieograniczony tzn., że akty te teoretycznie mogą regulować wszystkie kwestie działalności adresatów tych aktów.
* kwestia publikacji aktów - zarówno Konstytucja(art. 88) jak i ustawa o ogłaszaniu aktów normatywnych ustanawiają obowiązek ogłoszenia aktów powszechnie obowiązujących. Akty te muszą być publikowane.
Akty powszechnie obowiązujące są publikowane w Dz.U. Akty prawa miejscowego w Wojewódzkich Dziennikach Urzędowych.
AKT WEWNĘTRZNIE OBOWIĄZUJACY.
* zakres podmiotowy jest ograniczony do adresatów usytuowanych wewnątrz struktury organizacyjnej aparatu władzy publicznej.
Normodawcę i adresata łączy w tym przypadku stosunek zależności służbowej, związany z hierarchiczną budową aparatu władzy publicznej.
Adresatami są wyłącznie podmioty podległe organowi tworzącemu dany rodzaj aktu.
ART. 93 1. stanowi, że uchwały RM oraz zarządzenia PRM i ministrów mają charakter wewnętrzny i obowiązują tylko jednostki organizacyjne podległe organowi wydającemu te akty.
Akty te nie są wiążące dla obywateli/podmiotów zewnętrznych.
* zakres przedmiotowy jest ograniczony; akty te nie mogą regulować praw i obowiązków obywatelskich.
Wynika to z ART. 93 1, gdzie jest powiedziane, że zarządzenia są wydawane tylko na podstawie ustawy; nie mogą one stanowić podstawy decyzji wobec obywateli, osób prawnych oraz innych podmiotów.
Nie mogą one regulować kwestii ustrojowych, nie mogą zmieniać struktury organizacyjnej, kompetencji organów aparatu państwowego i samorządowego.
Normy prawne zawarte w aktach wewnętrznych muszą być zgodne treściowo z normami zawartymi z aktami powszechnie obowiązującymi, ale nie jest odwrotnie.
* kwestie publikacji aktów wewnętrznych: Konstytucja nie określa nakazu publikacji aktów wewnętrznych. Akty te zaczynają obowiązywać niezależnie od tego, czy były ogłoszone, czy też nie. W praktyce akty te publikuje się w Monitorze Polskim i w DZ.U. poszczególnych ministrów.
* wobec tych aktów nie stosuje się domniemania powszechnej znajomości prawa.
Podmioty, które nie są organizacyjnie podporządkowane organom wydającym te akty nie mają obowiązku znać tych przepisów.
RODZAJE AKTÓW WEWNĘTRZNIE OBOWIĄZUJĄCYCH.
Do kategorii aktów wewnętrznie obowiązujących należy zaliczyć:
uchwały Zgromadzenia Narodowego, uchwały Sejmu i Senatu, zarządzenie prezydenta RP, nieratyfikowane umowy międzynarodowe.
RELACJE MIĘDZY AKTEM WYŻSZYM A AKTEM NIŻSZYM
pomiędzy aktami hierarchicznie wyższymi i niższymi musi zachodzić relacja zgodności treściowej.
Akt wyższy uchyla sprzeczny z nim akt niższy. Na mocy art. 188 zajmuje się tym TK.
pomiędzy aktem wyższym, a niższym może zachodzić reakcja derogacji, tzn., akt niższy może być uchylony przez akt wyższy, natomiast nie jest odwrotnie.
pomiędzy aktem wyższym i niższym może zachodzić relacja podstawy obowiązywania, tzn., że akt o wyższej mocy prawnej może być podstawą. Akt niższy nie może być podstawą obowiązywania aktu wyższego.
Ta relacja zachodzi wówczas, gdy akt wyższy zawiera normę upoważniającą do wydania aktu niższego (np. miedzy ustawą, a rozporządzeniem - ustawa jest podstawą obowiązywania rozporządzenia).
HIERARCHIA AKTÓW PRAWNYCH W PRAWIE POLSKIM.
1.Konstytucja
2.Umowy międzynarodowe ratyfikowane w trybie art. 89 1 Konstytucji
3.Wtórne prawo europejskie art. 93 3
4.Ustawy zwykłe oraz rozporządzenia prezydenta RP z mocą ustawy określone w trybie art. 234 Konstytucji
Do kategorii aktów podstawowych należy zaliczyć akty prawa miejscowego.
Umowy międzynarodowe ratyfikowane bez uprzedniego wydania ustawy akceptującej.
6.Akty wewnętrznie obowiązujące (uchwały, zarządzenia, rozporządzenia), nieratyfikowane umowy międzynarodowe.
BUDOWA AKTU NORMATYWNEGO
Dwie podstawowe części:
część nieartykułowana, tzn. taka, która nie zawiera przepisów
część artykułowana, zawierająca przepisy
ad.a) część nieartykułowana:
1.tytuł/nagłówek (element konieczny, który pozwala na identyfikację aktu prawnego)
2.określenie podstawy prawnej
3.wstę/preambuła
Tytuł określa: rodzaj aktu, datę wydania, podmiot, przedmiot, zawiera określenie, kto jest twórcą aktu.
Podanie podstawy prawnej jest konieczne w przypadku aktów wykonawczych wobec ustaw lub aktów prawa miejscowego.
Tekst aktu wykonawczego zawsze rozpoczyna się od wskazania delegacji ustawodawczej (przepisu, który zawiera upoważnienie do wydania aktu wykonawczego).
Preambuła/wstęp: nie jest to element konieczny aktu normatywnego. Używa się jej wtedy, kiedy ustawodawca chce określić cele. Na podstawie preambuły nie można określić reguł postępowania.
ad.b) część artykułowana:
1.artykuły
2.ustępy
3.paragrafy
4.punkty
5.litery
6.tiret (kreseczka)
Artykuły są podstawową jednostką redakcyjną ustaw. W aktach wykonawczych podstawową jednostką są paragrafy.
Ustępy lub paragrafy dzielą się na punkty, te na litery, a one na tiret.
Artykuł jest jednostką konieczną ustawy, pozostałe jednostki mogą, ale nie muszą występować.
Ustęp. Po cyfrze stawiana jest kropka. Punkt. Po punkcie stawiany jest okrągły nawias bez kropki.
KATEGORIE PRZEPISÓW WYSTĘPUJĄCYCH W CZĘŚCI ARTYKULOWANEJ.
1.przepisy merytoryczne - regulujące podmiot danego aktu. Dzielą się na:
a) merytoryczne ogólne: określają podmiot regulacji prawnej, jakie stosunki są regulowane przez akt prawny; określają zakres podmiotowy (adresatów); przepisy ogólne określają podstawowe zasady danej gałężi prawa. W tej części zawarte są podstawowe definicję i zakres danej gałęzi prawa.
b) merytoryczne szczególne: mamy w nich określony katalog podstawowych instytucji prawnych, regulowanych przez dany akt prawny.
Instytucja prawna, czyli działający jako całość zespół norm regulujących dany rodzaj stosunków społecznych (np.: własność, małżeństwo, władza rodzicielska, spółka cywilna).
2.Przepisy nowelizujące/o zmianie przepisów: Prawodawca dokonuje zmian istniejącego prawa. Najczęściej przepisy te są łączone w odrębnym rozdziale, zatytułowanym zmiany w przepisach obowiązujących.
Dwie kategorie regulacji:
przepisy dokonujące zmiany treści (np. zmiana nazwy organu)
przepisy dodające nowe regulacje do zbiorów dotychczas obowiązujących (np.: w ustawie.. wprowadza się następujące zmiany, dodaje się paragraf kolejny..)
3.Przepisy przejściowe i dostosowujące:
a)przepisy przejściowe: regulują wpływ nowego prawa na skutki prawne powstałe w wyniku prawa stałego.
Mogą określać sposób zakończenia postępowania będącego w toku, rozstrzygają, czy i w jakim zakresie stosuje się nowe przepisy do uprawnień i obowiązku powstałych pod działaniem starego prawa.
Rozstrzygają, czy i przez jaki czas utrzymuje się w mocy instytucje, które likwiduje nowe prawo.
Rozstrzygają, czy i w jakim zakresie utrzymuje się w mocy dotychczasowe przepisy wykonawcze.
Obowiązuje zasada, zgodnie z którą uchylenie ustawowego przepisu upoważniającego do wydania aktu wykonawczego powoduje automatycznie utratę mocy przez ten akt wykonawczy, tzn. traci on moc z chwilą wejścia w życie ustawy uchylającej delegację ustawową.
b)przepisy dostosowujące: regulują najczęściej dwie kwestie:
*sposób powoływania nowych organów, jeżeli nowy akt tworzy nowe organy
*przekształcenie i likwidacja dotychczasowych organów, jeżeli akt prawny likwiduje je.
4.Przepisy końcowe: umieszcza się w następującej kolejności:
a)przepisy uchylające (klauzule derogacyjne)
b)przepisu o wejściu aktu normatywnego w życie
c)przepisy o wygaśnięciu aktu normatywnego
Pod pojęciem derogacja rozumie się:
*uchylenie aktu prawnego w całości
*uchylenie aktu prawnego w części
*uchylenie jednego przepisu przez inny przepis
Rozróżnia się derogację:
a)wyraźną - przepisy derogacyjne uchylają obowiązywanie konkretnie i wyczerpująco wskazanych przepisów prawnych lub całych aktów normatywnych.
b)domyślną/dorozumianą - przepisy derogacyjne uchylają obowiązywanie innych przepisów zbiorczo bez konkretnego ich wymieniania. W tym przypadku ustawodawca używa takich określeń jak: tracą moc dotychczasowe przepisy sprzeczne z dotychczasowa ustawą.
Ustawodawca musi używać takich określeń, kiedy wprowadza derogację kodeksową.
PRZEPISY O WEJŚCIU AKTU PRAWNEGO W ŻYCIE
Przepisy te określają datę, od której dany akt prawny zaczyna obowiązywać.
każdy akt prawny powinien określać termin swojego wejścia w życie
wyjątkowo akt prawny może wejść w życie z dniem ogłoszenia
zgodnie z art4 o ogłaszaniu aktów normatywnych, akty powszechnie obowiązujące wchodzą w życie po upływie 14dni od dnia ich ogłoszenia.
Art7 w/w ustawy: akty normatywne wydawane na podstawie ustawy nie mogą wejść w życie wcześniej niż sama ustawa.
Doktryna akceptuję dyrektywę nakazującą, aby termin wygaśnięcia mocy aktu normatywnego określać poprzez podanie daty, a nie poprzez określenie możliwego, przyszłego stanu rzeczy.
W przypadku całościowych regulacji, takich jak kodeksy, przepisy zmieniające, przepisy przejściowe, dostosowujące, końcowe, łączone są w odrębnej ustawie, zwanej ustawą wprowadzającą.
Uchylenie ustawy głównej prowadzi do automatycznego uchylenia ustawy wprowadzającej.
Wszystkie te przepisy dotyczą obowiązywania innych przepisów. Są to przepisy, które wyznaczają pośrednio zachowania adresatów.
NOWELIZACJA -jest to częściowa zmiana aktu normatywnego przez inny akt normatywny.
Zmiany te mogą polegać na:
*zmianie treści części przepisów dotychczasowo obowiązujących
*uchylenie części przepisów obowiązujących
*wprowadzenie nowych przepisów
Nowelizacji można dokonać wyłącznie w drodze aktu prawnego, tej samej lub wyższej mocy prawnej niż obecny akt nowelizowany.
DWIE FORMY NOWELIZACJI:
1.nowelizacja szeroka - wydanie odrębnego aktu nowelizacyjnego, który w całości jest poświęcony zmianie innego aktu.
2.nowelizacja wąska - zamieszczenie przepisów zmieniających inny akt normatywny w akcie normatywnym, który jest poświęcony regulacji innych kwestii.
Obie nowelizację muszą być wyraźne.
W przypadku nowelizacji szerokiej w tytule aktu nowelizującego musi być zwrot o zmianie ustawy lub zmieniający ustawę.
W przypadku nowelizacji wąskiej powinny występować takie zwroty jak w ustawie.. art.. otrzymuje brzmienie....
ART. 16 ustawy o ogłaszaniu aktów normatywnych: zgodnie z którym w przypadku, gdy liczba zmian w akcie prawnym jest znaczna lub akt był wielokrotnie nowelizowany, wówczas należy ogłosić tekst jednolity aktu prawnego(w przypadku ustaw organek, który powinien to zrobić jest marszałek, w przypadku innych aktów, organ, który jest upoważniony do wydania tekstu jednolitego).
TEKST JEDNOLITY - jest to tekst pierwotny aktu normatywnego, uwzględniający wszystkie dotychczasowe nowelizację.
W tekście jednolitym zachowuje się numerację tekstu pierwotnego.
Przepisy uchylone zastępuje się terminem skreślony; tekst jednolity ogłasza się w formie obwieszczenia w DZ.U., w którym dany akt został ogłoszony.
Obwieszczenie to powinno wskazywać wszystkie nowelizację, a sam tekst jednolity jest załącznikiem do obwieszczenia.
Tekst jednolity nie jest nowym aktem normatywnym, jest to tylko stwierdzenie aktualnego brzmienia danego aktu normatywnego.
Tekstem autentycznym jest wyłącznie tekst aktu normatywnego ogłoszony w Dz.U.