Gospodarka wodno-elektrolitowa
i kwasowo- zasadowa

początki życia - związane z morzem !

 

•    zwierzęta w procesie ewolucji, opuszczając morze - „zabrały ze sobą” jego cząstkę w postaci płynu zewnątrzkomórkowego o dużej zawartości NaCl, przypominającego wodę morską

 

•    woda tworzy także środowisko wewnątrzkomórkowe, w którym zachodzą wszystkie reakcje chemiczne charakterystyczne dla żywej materii

 

woda w organizmie:

•    jako bezpośrednie otoczenie komórek umożliwia transport składników nieorganicznych i organicznych oraz ich wymianę z komórkami

•    jest głównym objętościowo składnikiem organizmu, utrzymującym względnie stałą objętość, pomimo że przyjmowanie jej w płynach i pokarmach jest okresowe, a straty, chociaż ciągłe, wykazują znaczne wahania

 

 

WODA:

 

   w przestrzeni:

 wewnątrzkomórkowej (2/3 ~ 67%)

 zewnątrz- (poza-) komórkowej (1/3 ~ 33%)

 

 

PŁYN POZAKOMÓRKOWY (w przestrzeni poza- (zewnątrz-) komórkowej):

 

•      osocze krwi + płyn tkankowy (śródmiąższowy - środowisko wewnętrzne) + płyn transkomórkowy (transcelularny)

 

osocze

- płynna część krwi po oddzieleniu z niej elementów komórkowych

- ok. 25% całkowitej objętości płynu pozakomórkowego

 

PŁYN POZAKOMÓRKOWY (w przestrzeni pozakomórkowej):

 

płyn śródmiąższowy

- otacza wszystkie komórki poza krwinkami

- obejmuje limfę (chłonkę)

- ok. 75% całkowitej objętości płynu pozakomórkowego

 

PŁYN POZAKOMÓRKOWY:

 

płyn transkomórkowy

- wydzieliny (soki trawienne) przewodu pokarmowego (ślina, sok żołądkowy, sok trzustkowy, żółć i sok jelitowy), płyn mózgowo-rdzeniowy, płyn w jamach ciała (opłucnej, osierdzia i otrzewnej), płyn w torebkach stawowych (maź stawowa), płyn ucha wewnętrznego i płyn w komorach oka (ciecz wodnista oka)

 

PŁYN WEWNĄTRZKOMÓRKOWY (w przestrzeni wewnątrzkomórkowej):

 

stanowi ponad połowę wody znajdującej się w organizmie, co odpowiada 30-40% masy ciała

zapewnia właściwe środowisko wewnątrzkomórkowe dla funkcjonowania struktur i enzymów komórkowych

 

skład płynów ustrojowych:

    gł. składniki - białka i inne substancje organiczne (~90% płynu śródmiąższowego; ~97% wewnątrzkomórkowego)

    gł. różnice - stężenie białka (4 x większe w osoczu niż w płynie śródmiąższowym = ciśnienie osmotyczne [onkotyczne] osocza jest ok. 25 mm Hg wyższe od ciśnienia onkotycznego płynu śródmiąższowego = osocze utrzymuje się w łożysku naczyniowym na stałym poziomie)

 

stosunek objętości płynu w przestrzeni wewnątrzkomórkowej do objętości płynu w przestrzeni zewnątrz- i transkomórkowej podlega zmianom w zależności od ilości wypijanej wody i od ilości soli mineralnych wprowadzonych do organizmu wraz z pokarmami oraz od utraty wody przez organizm

 

ELEKTROLITY PŁYNÓW USTROJOWYCH:

 

     są substancjami elektrycznie czynnymi (posiadającymi ładunek)

 KATIONY - ładunek dodatni

 ANIONY - ładunek ujemny

     suma stężeń kationów jest równa sumie stężeń anionów, dzięki czemu płyny ustrojowe są elektrycznie obojętne

 

Główne elektrolity w płynach ustrojowych

 

 

objętość wody całkowitej w organizmie zależy od prędkości jej wymiany z otoczeniem, za pośrednictwem różnych kanałów zewnętrznych i wewnętrznych

 

woda do ustroju dostarczana jest wyłącznie poprzez przewód pokarmowy, a wydalana jest z niego przez: nerki, płuca, skórę i przewód pokarmowy

 

w warunkach normalnych straty wody są wyrównywane jej dowozem, który w umiarkowanym klimacie wynosi ok. 2,3 - 2,4 litra na dobę

 

mniej niż połowa tej ilości jest doprowadzana w postaci napojów, resztę stanowi woda zawarta w pokarmach stałych oraz woda powstająca w wyniku przebiegu procesów metabolicznych

 

wchłanianie wody z przewodu pokarmowego odbywa się głównie w jelicie cienkim (woda z płynów, pokarmów i z soków trawiennych)

 

z całej ilości płynu przepływającego przez jelita (8-10 litrów/dobę) prawie 85% ulega wchłonięciu w jelicie cienkim (gł. w jelicie czczym)

 

woda wytwarzana endogennie:

•   100 g tłuszczu = 107 ml wody

•   100 g skrobi (węglowodanów) = 55 ml wody

•   100 g białek = 41 ml wody

 

 w procesie metabolizmu - najwięcej wody powstaje przy spalaniu węglowodanów i tłuszczów - dlatego przy diecie węglowodanowo-tłuszczowej zapotrzebowanie na wodę jest mniejsze

 

przy przemianie białek oprócz wody i CO₂ powstają inne produkty (m.in. mocznik) wydalane przez nerki - dla ich wydalanie potrzeba przeszło dwa razy więcej wody, niż jej przy tej przemianie powstaje

 

minimalne zapotrzebowanie dobowe wody u człowieka dorosłego wynosi 1,5 - 1,75 l, z czego:

 ok. 900 ml - na pokrycie strat parowania ze skóry i płuc (tzw. parowanie niewyczuwalne)

 ok. 500-750 ml - na wydalanie przez nerki szkodliwych produktów przemiany

 

organizm człowieka traci wodę:

 

   wraz z moczem wydalanym przez nerki

   wraz z potem wydzielanym przez gruczoły potowe

   z powierzchni skóry w wyniku parowania

   wraz z kałem przez przewód pokarmowy

   przez płuca z powietrzem wydychanym

 

 

organizm człowieka traci wodę:

 

  z moczem

- najwięcej wody i elektrolitów

- ok. 1,4 - 1,5 litra/dobę

  utrata wody na skutek parowania powierzchni skóry i wydzielania gruczołów potowych

- zależy od temperatury własnej ciała i otoczenia oraz wilgotności powietrza (~ 500 ml/dobę)

 

zapotrzebowanie na wodę zależy od temperatury i względnej wilgotności powietrza - otoczenia

 

woda nieustannie wyparowuje ze skóry w sposób dla organizmu niewyczuwalny, natomiast przy podwyższonej temperaturze otoczenia - zwiększa się wydalanie wody w postaci potu

 

organizm człowieka traci wodę:

 

  przez płuca

- zależy również od temperatury własnej ciała i otoczenia oraz wilgotności powietrza

- przeciętnie ok. 300 - 400 ml/dobę

  z kałem

~100 - 200 ml/dobę

 

Bilans wodny u człowieka

 

dowóz wody w ml na dobę	straty wody w ml na dobę
płyny 1200	mocz 1400
pokarm 900	skóra i płuca 900
metabolizm 300	kał 100
2400	2400

 

 

1

---