Typologia państwa wg Wojciecha Lamentowicza

1) Wg stopnia zewnętrznej suwerenności
• Państwo w pełni suwerenne
• Państwo częściowo zależne choć formalnie niepodległe
• Państwa zależne

2) Wg stopnia cywilizacyjnego rozwoju
• Rolnicze
• Rolniczo - przemysłowe
• Nisko uprzemysłowione
• Wysoko uprzemysłowione
• Przemysłowe

3) Wg stopnia jednorodności etnicznej, narodowej
• Państwa wieloetniczne o słabej więzi narodowej
• Państwa wieloetniczne w których istnieje wiele grup narodowych o silnej i odrębnej tożsamości
• Państwa o dominacji jednego narodu i wielu mniejszości
• Państwa o wysokiej jedności składu etnicznego

4) Wg siły strategicznej państwa
• Supermocarstwa
• Mocarstwa regionalne
• Państwa średnie
• Państwa małe

5) Wg typu społeczno gospodarczego
• Państwa niewolnicze
• Państwa feudalne
• Państwa kapitalistyczne
• Państwa socjalistyczne

6) Wg typu wewnętrznego ustroju politycznego
• Monarchia
• Republika
• Demokracje
• Dyktatury i ich różne odmiany

Forma państwa - jest szczególnym rozwinięciem typu wewnętrznego ustroju państwa. Forma państwa to sposób sprawowania władzy, na który składa się forma rządu, styl rządzenia, struktura terytorialna państwa, jako konstytucyjnie określany sposób życia politycznego i społecznego w danym kraju. Formy państwa mogą być porównywane ze względu na:
1) Formę rządu - zasady organizacji naczelnych organów oraz zachodzące między nimi relacje
2) Styl rządzenia - metody sprawowania władzy
3) Ustrój terytorialno prawny, - czyli budowana terytorialność państwa i stopień dystrybucji władzy w państwie

Ad1) Forma rządu
a) monarchia - oznacza formę rządu w której najwyższą pozycję zajmuje monarcha, z gr. → momos jedyny, monarchos - jednowładztwo. Reprezentantem władzy jest monarcha, który sprawuje władzę dożywotnio faktycznie lub nominalnie, samodzielnie lub z innymi organami. Funkcje głowy państwa pełnią: król, car, wielki książę, cesarz, sułtan, faraon, szach, emir, szejk, maharadża. Podstawową cechą tego ustroju jest to, że władza sprawowana jest przez lub w imieniu monarchy. Ze względu na sposób sprawowania władzy dzielimy monarchie na:
1) Monarchie despotyczne - despotes → pan, władca, utożsamiana z tyranią, niczym nie ograniczana władza absolutna, władza monarchy nie jest ograniczona prawem, charakter teokratyczny
2) Monarchie patrymonialne - państwo traktowane było jako dziedziczna własność dynastii panującej
3) Monarchie stanowe, - w których zgodnie z prawem ludność podzielona jest na stany, zamknięte prawnie grupy społeczne, które posiadały odrębną pozycję, przywileje i obowiązki, władza monarchy ograniczona była części0owo przez reprezentacje stanów
4) Monarchie absolutne - władza należała do monarchy całkowicie i niepodzielnie, sprawowana była centralistycznie, monarcha dysponował nieograniczoną władzą, prawa miały stanowić prawa naturalne
5) Monarchie konstytucyjne - monarchie ograniczane tylko formą państwa w której na podstawie konstytucji władza w państwie dzielona jest między monarchą a parlamentem
6) Monarchie parlamentarne - odmiana monarchii konstytucyjnych, rola monarchy została mocno ograniczona do funkcji reprezentacyjnych i czynności ceremonialnych.
7) Republiki - res publica → rzecz publiczna, jest formą państwa opartą na wybieralnych organach władzy, których kadencja jest określona przepisami prawa.

Rodzaje republiki:
1) Wg tego, kto jest uważany za suwerena:
• Republiki arystokratyczne - wywodziły się z arystokracji i sprawowały władzę z woli jednostki lub wąskiej grupy osób, która spełniała pewne kryteria np: cenzus majątkowy, pochodzenia, itp.
• Republiki demokratyczne
2) Wg reżimu politycznego:
• Autokratyczne
• Demokratyczne
3) Wg zakresu władzy państwowej:
• Prezydenckie - na czele państwa stoi silny prezydent
• Parlamentarne - głowa państwa pełni funkcje reprezentacyjne a władzą dzieli się z premierem
• Semi prezydenckie - głowa państwa posiada szersze uprawnienia niż w republice parlamentarnej, ale węższe niż w prezydenckiej.

Ad2) Styl rządzenia - całokształt takich metod, zasad i technik stosowanych rzez grupę rządzącą wobec obywateli:
1) Styl demokratyczny:
• Suwerenem jest naród
• Aparat państwowy znajduje się pod kontrolą obywateli a uczestnictwo w polityce jest dobrowolne
• Równość wszystkich wobec prawa
• Wybieralność wszystkich organów
2) Styl liberalny:
• Pierwszeństwo wolności indywidualnej przed równością szans, sprawiedliwością, masowym dobrobytem
• Szczególna ochrona praw mniejszości
• Możliwie najmniejsza ingerencja państwa w działania obywateli
3) Styl populistyczny:
• Nadużywanie zasad większości
• Programowy antyelitaryzm
• Radykalizm haseł i metod walki przy rozwiązywaniu problemów
4) Styl autorytarny
• Władza nie jest wybierana w wolnych wyborach
• Przywództwo jest 1-osobowe lub elitarne, instytucje są ograniczone w kompetencjach
• Władza monocentryczna
• Szeroko rozbudowany przymus państwowy, dopuszcza się istnienie ograniczonego pluralizmu

5) Styl totalitarny
• Maxymalny zakres kompetencji kontrolno kierowniczych państwa
• Dąży do kontroli wszelkich dziedzin życia społecznego i osobistego obywateli
• Interes państwa dominuje nad interesem jednostki i społeczeństwa
• Powszechna indoktrynacja, wpajanie jednaj ideologii, uniformizacja życia publicznego
• System monopartyjny, opozycja likwidowana represyjnie, gospodarka scentralizowana


Ad3) Ustrój terytorialno-prawny
a) Państwo o strukturze centralistycznej, którą cechuje szeroki zakres praw pozostawionych w kompetencji organów centralnych
b) Państwo o strukturze niecentralistycznej, państwo zdecentralizowane o szerokiej autonomii
c) Państwo unitarne - jednolite, proste, zwartość strukturalna, organizacyjna i terytorialna, czyli niewystępowanie części o charakterze samodzielnym, są wyodrębniane jednostki o charakterze administracyjnym.
d) Państwo złożone, - którego części składowe posiadają niektóre atrybuty odrębnych wspólnot państwowych, pewien zakres suwerenności, historycznie wyróżnia się:
• Unie personalne - osobiste, luźne formy państw złożonych, stanowią związek 2 lub więcej państw polegający na posiadaniu wspólnego monarchy, ale państwa składowe zachowują swoje odrębne instytucje
• Unie realne - związek 2 lub więcej państw połączonych więcej niż osobą władcy tzn. wspólnymi organami władzy
• Konfederacje - czasowe związki państw w celu realizacji określonych zamierzeń, ale każde z państw zachowuje swoją odrębność organizacji państwowej
• Federacje - państwa związkowe, stanowi trwały związek autonomicznych państw, które jako części składowe federacji ograniczają swoją suwerenność na rzecz organizacji państwa federalnego, części składowe posiadają swój własny podział administracyjny

---