REFERAT WYGŁOSZONY NA SPOTKANIU
Z RODZICAMI DZIECI KLAS DRUGICH
ROLA RODZICÓW W WYCHOWANIU
MORALNYM DZIECI
Jako katecheta staram się nauczać i wychowywać wasze dzieci do PEŁNEGO UCZESTNICTWA WE MSZY ŚWIĘTEJ , jak również, do życia w wspólnocie dzieci Bożych, którą stanowimy my wszyscy. Chciałam jednak zwrócić Wam uwagę, że to rodzice i rodzina odpowiada w głównej mierze za to wychowanie. Ja jestem tylko po to, by pomagać i uzupełniać, by rozwijać to wszystko , co dziecko otrzymało już w domu rodzinnym, który jest dla niego Kościołem domowym. Czasami nie zdajemy sobie sprawy z tego, że rodzina jest podstawową kolebką, komórką społeczną, w której dziecko otrzymuje pierwsze i podstawowe lekcje wychowania. Nie bez znaczenia jest fakt, że rodzice od chwili urodzenia dziecka stają się pierwszymi obiektami jego zainteresowań. Oni także są dla dziecka tymi osobami, które wszystko wiedzą i wszystko potrafią, którzy niosą mu poczucie bezpieczeństwa oraz pomoc w przypadkach własnej niemocy. W ten sposób stają się dla dziecka niepodważalnymi autorytetami, do których drogą identyfikacji i naśladownictwa stara się ono upodobnić. Rodzice są pierwszymi wychowawcami i ich roli nikt zastąpić nie może. Duże znaczenie posiada przy tym także ogromna chłonność na wartości, z którymi się styka w swoim otoczeniu. Z tego powodu rodzinę należy postrzegać jako podstawową komórkę rozwoju zdrowia organizmu społecznego, gdyż w niej dziecko uczy się cnót społecznych, bez których społeczeństwo nie mogłoby istnieć: miłości bliźniego, szacunku, tolerancji, sprawiedliwości, solidarności, pobożności, posłuszeństwa, a także zdolności wydawania poleceń. Procesowi temu bez wątpienia sprzyja otwartość rodziny na środowisko, gdyż dziecko poprzez swe kontakty z tym środowiskiem uczy się konkretnych zachowań.
Przy omawianiu wagi rodziny w procesach wychowawczych nie sposób pominąć zachodzących w rodzinie zmian, jako że i one w dużej mierze modyfikują niekiedy tradycyjny system oddziaływań wychowawczych współczesnej rodziny od tych, jakie znane są starszemu pokoleniu. Należy przede wszystkim zwrócić uwagę na stosunkowo nowe zjawisko, które odróżnia współczesną rodzinę od dawniejszej. Dawna rodzina była zazwyczaj wielopokoleniowa, niezależna ekonomicznie, stała, autorytatywna. Natomiast model współczesnej rodziny przejawia cechy odrębne. Widoczne jest to w odmienności strukturalnej hierarchii w rodzinie, która ma istotny wpływ na jej funkcjonowanie jako środowiska wychowawczego. Dziś samodzielnie funkcjonująca rodzina jest często jednopokoleniowa, zależna ekonomicznie, ulegająca zmianom zewnętrznym (praca, mieszkanie itp.). Kiedyś rolę rodziny patriarchy pełniła osoba najstarsza, do niej zwracano się z problemami. Dziś zaciera się nawet granica między rolą ojca, jako głową domu, a rolą matki pełniącej tylko obowiązki domowe. Związane to jest z realiami ekonomicznymi naszych czasów, a nie tylko z równouprawnieniem. Utrudnia to pełnienie funkcji wychowawczych. Kościół rodzinie przyznaje niepodważalne prawo do wychowywania nie tylko religijnego, ale wychowania, w którym fundamentalną zasadą wydaje się być możliwość rozwijania w dziecku wartości ogólnoludzkich, humanistycznych.
Dla całościowego rozwoju dziecka istotną sprawą są postawy rodziców, które przyjmują w procesie wychowania. Postawę rodzicielską określa się jako „względnie stałą tendencję ojca i matki do zachowywania się w określony sposób wobec dziecka”. Postawa zawiera trzy czynniki: myślowy, uczuciowy i działaniowy. By w rodzinie osiągnięto założenia wychowawcze konieczne jest spełnienie kilku warunków. Pośród nich wymienia się : atmosferę panującą w domu rodzinnym, postawy rodziców, a także organizację życia rodzinnego. Co się tyczy panującej w domu rodzinnym atmosfery wychowawczej, to można do niej zaliczyć tradycje, zwyczaje, zaangażowanie społeczne i religijne, czynniki natury emocjonalnej, sprawy codziennego życia takie jak wspólne radości i kłopoty, sytuacja materialna, otoczenie sąsiedzkie, a przede wszystkim wzajemne stosunki zachodzące w domu między rodzicami i ich dziećmi itp..
Drugim warunkiem rozstrzygającym o uznaniu priorytetu wychowawczego rodziców są zajmowane przez nich postawy wobec dziecka. Według M. Ziemskiej, każdej z właściwych postaw rodziców w stosunku do dziecka odpowiada postawa przeciwna, wychowawczo nieodpowiednia. Autorka ta wyróżnia: akceptację dziecka - odtrącenie,
współdziałanie - unikanie dziecka,
rozumną swobodę - nadmierne ochranianie,
uznanie praw dziecka - wygórowane wymagania i ustawiczne korygowanie.
Zajmowanie w stosunku do dziecka prawidłowych postaw wymaga pełnej jego akceptacji, przyznania praw i obowiązków członka rodziny. Taka akceptacja domaga się nie tylko teoretycznego przyjęcia, ale również nawiązania więzów uczuciowych. Wszystko to sprzyja nabywaniu przez dziecko poczucia bezpieczeństwa, akceptacji siebie i rozwijania własnej aktywności. Natomiast brak u rodziców takich postaw wywołuje w psychice dziecka zaburzenia w postaci agresywności, kłótliwości i nieposłuszeństwa. Może też prowadzić do braku koncentracji i wytrwałości w działaniu, nieufności wobec otoczenia, łatwości wchodzenia w konflikty. Sprzyja nadto budzeniu u dziecka poczucia niepewności, braku wiary we własne siły, lękliwości, braku aspiracji i inicjatywy w działaniu. Innymi skutkami, jakie może pociągać za sobą niewłaściwa postawa rodziców wobec dziecka, są opóźnienia w dojrzałości emocjonalnej, poczucie zależności od rodziców, bierność oraz nastawienie egocentryczne. W wyników błędów wychowawczych wyrasta dziecko samolubne, nie umiejące panować nad emocjami i pragnieniami. Cechuje je brak szacunku dla rodziców i innych osób, lekceważenie istniejących w środowisku norm postępowania. Takie dziecko przeżywa wiele dramatów w zetknięciu się z wymogami i zakazami. Nie potrafi też spostrzec rzeczywistych skutków własnych moralnych i niemoralnych czynów.
Nie bez znaczenia dla właściwego wypełniania zadań wychowawczych rodziców jest też sama organizacja życia rodzinnego. W zakres spraw odnoszących się do tego zagadnienia wchodzi między innymi rozkład zajęć i podział obowiązków między poszczególnych członków z włączeniem również w nie małego dziecka. Chodzi tu o stworzenie mu warunków do rozwoju samodzielności i odpowiedzialności za życie rodzinne.
Możemy powiedzieć, że kształtowanie pełnej, dojrzałej osobowości chrześcijańskiej jest procesem złożonym. Zaczyna się on w rodzinie od najwcześniejszych lat, a te wczesne doświadczenia społeczno -moralne warunkują chrześcijańską postawę człowieka dorosłego.
Zakorzenienie zdrowych zasad postępowania, jakie dokonuje się na łonie rodziny, musi być tak silne, aby człowiek wchodzący w inne środowiska nie ulegał sugestywnie złym przykładom. Zatem dom rodzinny to pierwsza szkoła wychowawcza, która jest jedyną grupą społeczną, oddziałującą trwale i w sposób ciągły. To w rodzinie ma miejsce i początek rozwoju osoby, w niej kształtują się struktury poznawcze, cechy osobowości, a także postawy społeczne. W późniejszym okresie zakres możliwych wpływów wychowawczych ulega znacznemu poszerzeniu o inne środowiska wychowawcze, dlatego istotne jest, aby dziecko w rodzinie otrzymało dobre i zdrowe podstawy, fundamenty i na nich budowało swoja osobowość.
Gabriela Mercik
Bibliografia:
M. Przetacznik-Gierowska, Psychologia rozwojowa i wychowawcza wieku dziecięcego;
Jan Paweł II, Familiaris consortio nr 36;
M. Ziemska, Rodzina a osobowość; Postawy rodzicielskie;
Z. Marek, Bóg w przedszkolu i szkole;
|