CHOROBAMI ZAWODOWYMI- nazywamy wszelkie zaburzenia stanu zdrowia związane ze środowiskiem pracy zawodowej lub sposobem jej wykonywania.
Za chorobę zawodową uważa się chorobę spowodowaną działaniem czynników szkodliwych dla zdrowia występujących w środowisku pracy lub sposobem wykonywania pracy określoną w wykazie chorób zawodowych zamieszczonym w rozporządzeniu Rady Ministrów z 30 lipca 2002 r. w sprawie wykazu chorób zawodowych, szczegółowych zasad postępowania w sprawach zgłaszania podejrzenia, rozpoznawania i stwierdzania chorób zawodowych oraz podmiotów właściwych w tych sprawach (Dz.U. Nr 132, poz. 1115). Pracodawca powinien zapobiegać tym chorobom, stosując w tym celu przepisy licznych aktów prawnych.
WYKAZ CHORÓB ZAWODOWYCH
Zgodnie z rozporządzeniem Rady Ministrów z 30 lipca 2002 r. w sprawie wykazu chorób zawodowych, szczegółowych zasad postępowania w sprawach zgłaszania podejrzenia, rozpoznawania i stwierdzania chorób zawodowych oraz podmiotów właściwych w tych sprawach za choroby zawodowe uznaje się:
- zatrucia ostre lub przewlekłe lub ich następstwa wywołane przez substancje chemiczne (np. nikiel, ołów, rtęć, fluor i ich związki, tlenki azotu, kwasy organiczne, alkohol butylowy, metylowy lub izopropylowy),
- gorączkę metaliczną,
- pylice płuc ( np. pylicę krzemową, pylicę górników kopalń węglanie, pylico-gruźlicę),
- choroby opłucnej lub osierdzia wywołane pyłem azbestu (np. rozległe zgrubienia opłucnej, wysięk opłucnowy),
- przewlekłe obturacyjne zapalenie oskrzeli, które spowodowało trwałe upośledzenie sprawności wentylacyjnej płuc z obniżeniem natężonej objętości wydechowej pierwszo sekundowej (FEV1) poniżej 50 % wartości należnej, wywołane narażeniem na pyły lub gazy drażniące, jeżeli w ostatnich 10 latach pracy zawodowej były przypadki stwierdzenia na stanowisku pracy przekroczeń odpowiednich normatywów higienicznych,
- astmę oskrzelową,
- zewnątrzpochodne alergiczne zapalenie pęcherzyków płucnych (postać ostra, podostra przewlekła),
- ostre uogólnione reakcje alergiczne,
- byssinoza,
- berylioza,
- choroby płuc wywołane pyłem metali twardych,
- alergiczny nieżyt nosa,
- zapalenie obrzękowe krtani o podłożu alergicznym,
- przedziurawienie przegrody nosa wywołane substancjami o działaniu żrącym lub drażniącym,
- przewlekłe choroby narządu głosu spowodowane nadmiernym wysiłkiem głosowym, trwającym, co najmniej 15 lat (np. wtórne zmiany przerostowe fałdów głosowych),
- choroby wywołane działaniem promieniowania jonizującego (np. przewlekłe popromienne zapalenie skóry, przewlekłe uszkodzenie szpiku kostnego),
- nowotwory złośliwe powstałe w następstwie działania czynników występujących w środowisku pracy, uznanych za rakotwórcze u ludzi (np. rak płuca, rak oskrzela, między błoniak opłucnej albo otrzewnej, nowotwór układu krwiotwórczego),
- choroby skóry (np. alergiczne kontaktowe zapalenie skóry, grzybice skóry u osób stykających się z materiałem biologicznym pochodzącym od zwierząt),
- przewlekłe choroby układu ruchu wywołane sposobem wykonywania pracy (np. przewlekłe zapalenie ścięgna i jego pochewki, martwica kości nadgarstka),
- przewlekłe choroby obwodowego układu nerwowego wywołane sposobem wykonywania pracy (np. zespół cieśni w obrębie nadgarstka),
- obustronny trwały ubytek słuchu typu ślimakowego spowodowany hałasem, wyrażony podwyższeniem progu słuchu o wielkości, co najmniej 45 dB w uchu lepiej słyszącym, obliczony, jako średnia arytmetyczna dla częstotliwości audiometrycznych 1,2 i 3 kHz,
- zespół wibracyjny (np. postać naczyniowo-nerwowa),
- choroby wywołane pracą w warunkach podwyższonego ciśnienia atmosferycznego (np. choroba dekompresyjna, urazy ciśnieniowe),
- choroby wywołane działaniem wysokich albo niskich temperatur otoczenia (np. udar cieplny albo jego następstwa, odmroziny),
- choroby układu wzrokowego wywołane czynnikami fizycznymi, chemicznymi lub biologicznym (np. alergiczne zapalenie spojówek, zaćma wywołana działaniem promieniowania podczerwonego lub długofalowego nadfioletowego),
- choroby zakaźne lub pasożytnicze albo ich następstwa (np. wirusowe zapalenie wątroby, gruźlica).
ZAPOPBIEGANIE
Jednym z podstawowych sposobów zapobiegania chorobom zawodowym są badania lekarskie. Kwestię tę reguluje kodeks pracy oraz rozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z 30 maja 1996 r. w sprawie przeprowadzania badań lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeń lekarskich wydawanych do celów przewidzianych w kodeksie pracy (Dz.U. Nr 69, poz. 332 z późn.zm.).
Zapobieganie chorobom zawodowym należy do obowiązków pracodawcy. Działania profilaktyczne w tym zakresie to przede wszystkim kierowanie podwładnych na badania lekarskie. Ustawodawca wprowadził 3 rodzaje obowiązkowych badań lekarskich:
- wstępne,
- okresowe,
- kontrolne.
Wstępnym badaniom lekarskim podlegają:
- osoby przyjmowane do pracy,
- pracownicy młodociani przenoszeni na inne stanowiska pracy,
- inni pracownicy przenoszeni na stanowiska pracy, na których występują czynniki szkodliwe dla zdrowia bądź też uciążliwe warunki pracy.
Wszyscy pracownicy podlegają okresowym badaniom lekarskim i to bez względu na to, czy posiadają wyniki badań przeprowadzonych na zlecenie poprzedniego pracodawcy. Jednocześnie podwładny, który ze względu na chorobę jest niezdolny do pracy ponad 30 dni, podlega również kontrolnym badaniom lekarskim, mającym na celu ustalenie zdolności do wykonywania pracy na dotychczasowym stanowisku
Obowiązek kierowania pracowników na badania jest o tyle ważny, że pracodawca nie może dopuścić do pracy pracownika bez aktualnego orzeczenia lekarskiego stwierdzającego brak przeciwwskazań do pracy na określonym stanowisku (art. 229 § 4 K.p.). Przy czym, dopuszczenie pracownika do pracy bez przedstawiania aktualnych wyników badań nie może samo w sobie stanowić przesłanki do uznania umowy za nieważną (por. wyrok SN z 7 lipca 2005 r., II UK 275/2004, OSNP 2006, Nr 5-6, poz. 96).
Wszelkie badania profilaktyczne są przeprowadzane w oparciu o skierowanie wystawione przez pracodawcę, które powinno zawierać następujące informacje (§ 4 ust. 1-2 rozporządzenia MZiOS z dnia 30 maja 1996 r. w sprawie przeprowadzania badań lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeń lekarskich wydawanych do celów przewidzianych w Kodeksie pracy):
- określenie rodzaju badania profilaktycznego, jakie ma być wykonane,
- w przypadku osób przyjmowanych do pracy lub pracowników przenoszonych na inne stanowiska pracy - określenie stanowiska pracy, na którym osoba ta ma być zatrudniona; w tym przypadku pracodawca może wskazać w skierowaniu dwa lub więcej stanowisk pracy, w kolejności odpowiadającej potrzebom zakładu,
- w przypadku pracowników - określenie stanowiska pracy, na którym pracownik jest zatrudniony,
- informacje o występowaniu na danych stanowiskach pracy czynników szkodliwych dla zdrowia lub warunków uciążliwych oraz aktualne wyniki badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia, wykonanych na tych stanowiskach.
Zakres i częstotliwość badań profilaktycznych jest uzależniona od stopnia szkodliwości warunków, na jakie narażeni są pracownicy pracy na konkretnym stanowisku. Szczegółowe warunki określa załącznik 1 do rozporządzenia MZiOS z dnia 30 maja 1996 r. w sprawie przeprowadzania badań lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeń lekarskich wydawanych do celów przewidzianych w Kodeksie pracy.
Jeżeli u pracownika stwierdzono objawy wskazujące na powstawanie choroby zawodowej, obowiązkiem pracodawcy jest, w terminie i na czas określony w orzeczeniu lekarskim, przeniesienie go do innej pracy nie narażącej na czynniki, przez które doszło do wywołania objawów chorobowych (art. 230 § 1 K.p.). Omawiany obowiązek ma charakter bezwzględnie obowiązujący, co w praktyce oznacza, że szef nie może się z niego zwolnić nawet na żądanie pracownika czy wskutek zawartego z nim porozumienia
Ponadto, w razie rozpoznania u podwładnego objawów choroby zawodowej, pracodawca jest również zobowiązany do:
- ustalenia przyczyny powstania choroby zawodowej oraz charakteru i rozmiaru zagrożenia tą chorobą, działając w porozumieniu z właściwym organem Państwowej Inspekcji Sanitarnej,
- niezwłocznego przystąpienia do usunięcia czynników powodujących powstanie choroby zawodowej i zastosowania innych niezbędnych środków zapobiegawczych,
- zapewnienia realizacji zaleceń lekarskich.
Obowiązki w zakresie zapobiegania chorobom zawodowym obejmują również środowisko pracy. I tak, Kodeks pracy nakłada na pracodawcę obowiązek stosowania środków zapobiegających chorobom zawodowym (art. 227 § 1), a w szczególności zobowiązuje go do:
- utrzymywania w stanie stałej sprawności urządzeń ograniczających lub eliminujących szkodliwe dla zdrowia czynniki środowiska pracy oraz urządzeń służących do pomiarów tych czynników,
- przeprowadzania na własny koszt badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia,
- rejestrowania i przechowywania wyników tych badań i pomiarów,
- udostępniania wyników badań i pomiarów podwładnym.
Pracodawca jest obowiązany stosować środki zapobiegające chorobom zawodowym. W szczególności związane to jest z utrzymywaniem w stanie stałej sprawności urządzeń ograniczających lub eliminujących szkodliwe dla zdrowia czynniki środowiska pracy oraz urządzeń służących do pomiarów tych czynników. Ponadto pracodawca powinien przeprowadzać, na swój koszt, badania i pomiary czynników szkodliwych dla zdrowia, rejestrować i przechowywać wyniki tych badań i pomiarów oraz udostępniać je pracownikom. Zapobieganiu chorobom zawodowym służy również obowiązek zapewnienia przez pracodawcę pracownikom zatrudnionym w warunkach szczególnie uciążliwych, nieodpłatnie, odpowiednich posiłków i napojów w realizacji przepisów Kodeksu pracy i rozporządzenia Rady Ministrów z 28 maja 1996 r. w sprawie profilaktycznych posiłków i napojów (Dz.U. Nr 60, poz. 279).
BIBLIOGRAFIA:
1. Ocena ryzyka zawodowego (praca zbiorowa).
2. Daniel Kulka, Łukasz Bednarczyk - Poradnictwo zawodowe.
3. Podstawy prewencji wypadkowej - pod redakcją Zofii Pawłowskiej.
4. Internet.