Podologia kosmetyczna - mgr Maria Klamczyńska
Dolegliwości kończyn dolnych - większość schorzeń jest nabytych a nie wrodzonych!
Podstawowe zaniedbania to nie usuwanie narastającego naskórka, ucisk i drażnienie
Czym jest podologia?
badanie wad, zniekształceń oraz zaburzeń funkcji stopy
w niektórych krajach Europy Zachodniej (np. Niemcy, Francja) podologia zaliczana jest do fachowych zawodów medycznych
Zakres działań podologa
rozpoznanie zmian patologiczych na stopach
diagnoza stanu organów wewnętrznych
planowanie i przeprowadzanie zabiegów
kieruje chorego do internisty, dermatologa, flebologa, ortopedy, chirurga, diabetologa oraz innych: masażysty i fizjoterapeuty
obsługuje pacjentów z grup ryzyka np. cukrzyków, chorych na hemofilię, reumatyków i innych
poradnictwo ogólne i indywidualne
protetyczne odciążanie szczególnie zagrożonych miejsc za pomocą specjalistycznych opatrunków i ortez
Metody badawcze
wywiad podologiczny
oględziny - wywiad wzrokowy
badanie dotykowe
Kto powinien poddać się badaniu podologicznem?
Przynajmniej raz w życiu każdy powinien poddać się takiemu badaniu
Osoby z grupy ryzyka: z nadwagą; wykonujące pracę stojącą lub wymagającą długotrwałego chodzenia czy obciążenia; sportowcy; chorzy na cukrzycę ze "stopą cukrzycową”; wszyscy, u których wcześniej rozpoznano zaburzenia anatomiczne czy funkcjonalne stopy; odczuwający jakiekolwiek dolegliwości stóp i kończyn dolnych
Najważniejsze czynniki zaburzające funkcje stopy
nieprawidłowe ukształtowanie stopy
nieprawidłowe warunki „eksploatacji” stopy
inne, np. choroby układu naczyniowego
Ad:1 Nieprawidłowe ukształtowanie stopy
wady wrodzone stóp
wady i zniekształcenia rozwojowe,
wady nabyte u dorosłych oraz zmiany pourazowe
jako następstwa przebytych złamań i obrażeń stawów i tkanek miękkich stopy
Skutki: zaburzenie równowagi pomiędzy poszczególnymi elementami stopy; przedwczesne powstawanie zmian zwyrodnieniowych stawów; ból i upośledzenie funkcji stopy; nieprawidłowe rozłożenie obciążeń w obrębie stopy; tworzenie się modzeli i odcisków
Ad:2 Nieprawidłowe warunki „eksploatacji” stopy
przeciążenia u osób z nadwagą, dźwigających ciężary oraz wykonujących pracę o charakterze stojącym; nieodpowiednio dobrane obuwie
Ad: 3 Inne przyczyny:
choroby układu naczyniowego: obrzęki, spowodowane niewydolnością krążenia żylnego oraz zmiany niedokrwienne powodowane przez choroby układu tętniczego; dna moczanowa
Charakterystyka skóry stopy
3-4 razy grubsza od przeciętnej grubości skóry na innych częściach ciała
ok. 7200 zakończeń nerwowych brak gruczołów łojowych
brak mieszków włosowych
liczne ekrynowe gruczoły potowe
Terminologia
Terminy chiropodia, podiatria i podologia funkcjonują niezależnie (wymiennie)
chiropody w W. Brytanii jako pierwotny termin
podiatry w USA jako nowe określenie
podology w Europie
Podologiczna pielęgnacja stóp i kończyn dolnych
w warunkach zdrowia
w stanach patologicznych
Techniki masażu stóp oraz podudzi
Zmiany w obrębie płytki paznokciowej
Zabiegi fizykoterapeutyczne
Poradnictwo ogólne i indywidualne
Rodzaje zabiegów pielęgnacyjnych wykonywanych w warunkach zdrowia
prawidłowe skracanie paznokci
stosowanie środków zmiękczających naskórek
stosowanie środków przeciw poceniu stóp (bromchydrosis)
pedicure kosmetyczny
pielęgnacja zapobiegawcza: zapobieganie wysuszeniu naskórka, mikrourazom, grzybicy skóry stóp i paznokci
zabiegi upiększające płytkę paznokciową
depilacja
Rodzaje zabiegów w stanach patologicznych
pedicure specjalistyczny tzw. leczniczy
usuwanie nagniotków i modzeli
wrastające paznokcie
zabiegi na zmienionej płytce paznokciowej (wrastające, zawinięte, zgrubiałe paznokcie ze zmianami w obrębie łożyska) - np. ortonyksja
odciążanie bolesnych miejsc
nadmierna potliwość stóp (hiperhydrosis)
postępowanie w przypadku
chorób grzybiczych i wirusowych; żylakowatości; owrzodzeń podudzi; otyłości; stopy cukrzycowej; alergii kontaktowej na podudziach;
zniekształcenia tkanek miękkich kończyn dolnych
protetyka paznokci - odbudowa paznokcia zastępczego
zabiegi terapeutyczne i fizykoterapeutyczne
Omówienie pielęgnacji kończyn dolnych w warunkach zdrowia - podstawowe zabiegi higieniczne oraz pielęgnacja zapobiegawcza
1. Skracanie paznokci w pielęgnacji domowej (obcięcie i opiłowanie)
Nadanie właściwego kształtu płytce paznokciowej - zapobieganie wrastaniu paznokcia
obcinać prosto, wg linii naturalnego brzegu paznokcia, równolegle do łożyska paznokcia
nie zaokrąglać kątów paznokcia
Profesjonalne skracanie paznokci - grube i twarde paznokcie powinny być skracane przy pomocy frezarki
2. Środki zmiękczające naskórek
U zdrowej osoby problemem jest naprzemienne suszenie i moczenie stopy
Zasady pielęgnacji - nawilżanie i natłuszczanie; zapobieganie TEWL
Składniki zmiękczające naskórek: gliceryna, alantoina, hydroksykwasy, mocznik, ceramidy, cholesterol, wazelina, wosk pszczeli, olej parafinowy, oleje roślinne i silikonowe, pantenol, hydrolizaty protein (elastyny i kolagenu), mleczan sodu, węglowodany (np. chityna i chitozan)
3. Środki przeciw poceniu się stóp
Pocenie się to czynność fizjologiczna
Mycie raz dziennie
Po umyciu krem pielęgnujący (natłuszczanie, ograniczenie wydzielania potu)
Kąpiele stóp w soli zawierającej np. olejki eteryczne (z rozmarynu, lawendy, sosny górskiej) 15-20 min.
Codzienna zmiana skarpet (z bawełny) i przewiewne obuwie
Przebywanie w pomieszczeniach o temp. 20-24oC
Uregulowanie diety, ograniczenie stosowania używek: kawa, herbata, ostre przyprawy, alkohol, tytoń
Cel działań profilaktyczno-pielęgnacyjnych: zmniejszenie potliwości, oddziaływanie na drobnoustroje chorobotwórcze (nadkażenia bakteryjne i grzybicze), działanie maskujące - usuwanie zapachu, który jest następstwem bakteryjnego rozkładu potu:
Usuwanie potu z powierzchni skóry (mydła, pudry, odzież wchłaniająca)
Preparaty pielęgnacyjne: dezodoranty, antyperspiranty - związki glinu (np. chlorowodorek glinu) zwężające ujścia gruczołów potowych
Substancje ograniczające potliwość i wzrost drobnoustrojów chorobotwórczych:
heksachlorofen i bitrionol lub tymianek, rozmaryn, szałwia - hamowanie wzrostu bakterii
tlenek cynku - działanie bakteriostatyczne, przeciwzapalne
nadmanganian potasu, wywar z igliwia sosnowego lub kory dębowej do kąpieli
aloes - działanie przeciwzapalne, nawilżające, łagodzące
Profilaktyka w pielęgnacji kończyn dolnych w warunkach zdrowia
Aktywny tryb życia
Utrzymanie prawidłowej wagi ciała
Gimnastyka nóg w czasie pracy lub nauki
Zachowanie właściwej pozycji siedzącej
Odpoczywanie z nogami uniesionymi do góry
Unikanie przegrzewania (temperatura otoczenia; kąpiele)
Wygodne buty, luźna garderoba (materiały)
Kompresoterapia (specjalistyczne rajstopy i podkolanówki)
Stała kontrola stanu naczyń żylnych (kuracje hormonalne)
Pielęgnacja codzienna i specjalistyczna
Omówienie pielęgnacji kończyn dolnych w stanach patologicznych
1. Nagniotki, odciski (clavus)
Warstwa rogowa, która nie może się oddzielić, powoduje powstanie zgrubień lub twardego rdzenia, wyraźnie ograniczona; powoduje zwykle silne dolegliwości bólowe
Charakterystyczna lokalizacja - na stawach palców stóp oraz na powierzchniach stycznych palców, na podeszwie stopy
Powstają wskutek tarcia i stałego ucisku
Najczęściej są efektem deformacji stóp (wad budowy); noszenia niewygodnego obuwia; zbyt szybkiego rogowacenia naskórka; zaburzeń krążenia; cukrzycy
Rodzaje nagniotków
twarde z trzpieniem (Clavus durus)
miękkie - pomiędzy palcami stóp (Clavus mollis): Clavus mollis neurovascularis, Clavus mollis papillaris,
Inne rodzaje: Clavus vascularis; Clavus neurovascularis; Clavus papilaris; Clavi miliares
Niekiedy mylone z brodawkami pospolitymi
Usuwanie nagniotków
Najlepiej usunąć nagniotek zanim się rozrośnie; usunięty niedokładnie powraca
preparaty i opatrunki rozmiękczające z kwasem salicylowym i mlekowym: plastry, kremy, maści, żele
Specjalistyczne usuwanie (pedikiurzystka, chirurg, podolog) - skalpel, frez próżniowy
Profilaktyka nagniotków
Noszenie wygodnego, miękkiego obuwia, nie uciskającego stóp
skłonność do tworzenia się odcisków - profilaktyczne środki(ortezy)
W przypadku nawrotów spowodowanych np. deformacjami kostnymi konieczna jest pomoc lekarza specjalisty
Osoby z zaburzeniami pracy układu krążenia i chore na cukrzycę nie powinny same usuwać nagniotków i modzeli
2. Modzele (callositas)
Modzel to ognisko wzmożonego rogowacenia
Wygląd modzeli: dość duże, okrągłe lub owalne narośla pogrubiałego naskórka; stosunkowo miękkie; o żółto-kremowym odcieniu; o niewyraźnych granicach, ale odgraniczone od zdrowej skóry,
Charakterystyczna lokalizacja: strona podeszwowa stóp, pod jedną z główek kości śródstopia, czasem - nasady palców
Dolegliwości bólowe: w łagodnych przypadkach brak dolegliwości lub niewielkie
Niektóre modzele są przyczyną dolegliwości bólowych i charakterystycznego pieczenia!
Powstają w odpowiedzi na nierównomierne obciążenie stopy, przeciążenie
Usuwanie modzeli polega na regularnym ścieraniu i wycinaniu . Pozbyć się modzeli można tylko z pomocą specjalisty.
Profilaktyka: wkładki ortopedyczne do butów - podwyższenie sklepienia stopy; korekcja wady konstrukcji stopy; równomierny rozkład masy ciała; ochrona przed nawrotami modzeli; tzw. pelotki śródstopne
3. Nadmierna suchość skóry stóp, pękające pięty
Efekt zaniedbań pielęgnacyjnych: w fazie początkowej jedynym problemem jest stwardniała skóra, później pojawiają się pęknięcia o charakterze szczelin (ryzyko infekcji, krwawienia, objawy wtórnego nadkażenia)
Czynniki sprzyjające: otyłość; nieprawidłowo wyprofilowane obuwie
4. Nadpotliwość (hiperhydrosis) - dość powszechna dolegliwość
Przyczyny
endogenne (konieczna współpraca z lekarzem specjalistą): wewnętrzne zaburzenia organizmu (aids, gruźlica); choroby metaboliczne (np. cukrzycy); zaburzenia hormonalne (nadczynność tarczycy) i emocjonalne (pocenie emocjonalne stóp); uwarunkowania genetyczne
egzogenne: brak higieny; wysoka temp. otoczenia; wysiłek fizyczny; skarpety i obuwie (brak przewiewności)
Efektem potliwości może być nieprzyjemny zapach powodowany przez bakterie naskórka stopy, które wchodzą w reakcję z kwasami tłuszczowymi.
Leczenie nadmiernej potliwości
Gdy nadpotliwość nie jest wynikiem choroby można zlikwidować nadmierne wydzielanie się potu poprzez zablokowanie lub zniszczenie części gruczołów potowych
Metody:
jontoforeza - zabieg rozrywania kanałów jonowych w gruczołach potowych z użyciem prądu
5. Paznokcie wrastające i rurkowate (unguis incarnatus, unguis convulutus)
Bolesna i nawrotowa dolegliwość
Objawy: nieprawidłowe zawijanie się i wrastanie paznokcia z jednego lub obu boków w wał otaczający płytkę paznokciową
bolesny odczyn zapalny
bujanie ziarniny
tkanka silnie unerwiona
obficie unaczyniona
krucha
utrzymujący się stan zapalny sprzyja zakażeniu bakteryjnemu
Najczęstsze przyczyny wrastających paznokci: niewłaściwe obuwie, nieprawidłowe obcinanie paznokci, nieprawidłowa motoryka chodu (złe ustawienie stopy); skłonność genetyczna; uraz (uderzenia i przytrzaśnięcia), wykonywanie ćwiczeń fizycznych (dodatkowy nacisk na stopę)
Charakterystyczna lokalizacja - paluch (jedno- lub obustronnie)
Profilaktyka i metody leczenia zachowawczego:
prawidłowe obcinanie paznokci
tamponada
ograniczenie stanu zapalnego
wsuwanie między wał a paznokieć miękkiego tamponu ze środkiem przeciwzapalnym
rurki protekcyjne
klamry korygujące: plastikowa, metalowa, drutowa
warunkiem wykonania zabiegu zachowawczego na wrastającym paznokciu jest ustąpienie stanu zapalnego
6. Brodawki wirusowe stóp (verruca vulgaris, verruca plantaris)
Przyczyna: wirus brodawczaka ludzkiego (papilloma), nazywanego również HPV (ang. human papilloma virus)
Najczęstsza lokalizacja: okolica wału paznokciowego; pod płytką paznokciową
Objawy: pojedyncze lub mnogie; niebolesne grudki o zrogowaciałej, nierównej powierzchni; nie swędzą
Często prowadzą do zaburzeń wzrostu paznokcia - należy je leczyć
keratolityczne działanie: kwas salicylowy i kwas mlekowy (zmiękczają i rozpuszczają rogową substancję brodawek)
cytostatyczne działanie: fluorouracyl (hamuje patologicznie wzmożony wzrost komórek brodawki)
7. Nadmierne rogowacenie łożyska paznokcia - efekt grubego paznokcia
Nadmierny przerost warstw łożyska paznokcia (ból, zmiany dystroficzne w obrębie płytki paznokciowej, dyskomfort estetyczny)
Główna przyczyna mechaniczna - ucisk (np. ciasne buty, zbyt długie paznokcie).
Może być przyczyną odcisków podpaznokciowych.
Przerost często powoduje samoistne pęknięcie płytki paznokciowej
2