DŹWIGNIA OPERACYJNA
Analiza dźwigni operacyjnej wiąże się bezpośrednio z podziałem kosztów na koszty zmienne i stałe.
Każdy przyrost sprzedaży ze względu na koszty stałe przynosi firmie ponadoperacyjny przyrost zysku operacyjnego.
Zjawisko to określamy mianem dźwigni operacyjnej.
Dźwignia operacyjna opisuje związku między skalą sprzedaży a zyskiem.
Wykorzystuje fakt, iż koszty stałe są na początku pokrywane i każdy przyrost sprzedaży po ich pokryciu powoduje więcej niż proporcjonalny przyrost zysku.
Dźwignia operacyjna informuje jak zmieni się zysk operacyjny w zależności od poziomu sprzedaży.
Stopień dźwigni operacyjnej mówi nam o ile procent zmieni się wielkość zysku operacyjnego, jeżeli wielkość sprzedaży zmieni się o 1%.
Kiedy dźwignia operacyjna przedsiębiorstwa jest wysoka, oznacza to lepsze wykorzystanie mocy produkcyjnych przedsiębiorstwa.
Czym wyższy jest stopień dźwigni operacyjnej, tym bardziej wrażliwy jest zysk operacyjny na zmianę wielkości sprzedaży.
DŹWIGNIA FINANSOWA
Konsekwencją struktury kapitału przedsiębiorstwa, a więc proporcji, w jakiej przedsiębiorstwo jest finansowane kapitałem własnym i obcym, jest ryzyko finansowe.
Przewaga kapitału obcego powoduje konsekwencje w poziomie zysku netto, a w rezultacie w poziomie stopy zwrotu z kapitału własnego.
Odsetki są kosztem finansowym, które przedsiębiorstwo musi ponosić niezależnie od osiąganego wyniku.
Z tego względu przy takim samym poziomie zysku operacyjnego osiągać można inne wartości zysku netto w zależności od struktury kapitału.
Im większy jest udziel kapitału obcego w finansowaniu, a więc im wyższa jest kwota odsetek z tytułu obsługi długu, tym bardziej zysk netto wrażliwy jest na zmianę zysku operacyjnego.
Dźwignia finansowa oznacza więc korzystanie z zadłużenia jako składnika struktury kapitału w celu finansowaniu aktywów przedsiębiorstwa.
Dźwignia finansowa polega na ustaleniu takiego poziomu zadłużenia, przy którym relacja zysku i ryzyka będzie optymalna.
Informuje, w jakim zakresie korzystanie z kapitału obcego podnosi lub obniża rentowność kapitału własnego.
Stopień dźwigni finansowej oznacza miarę wrażliwości zysku na jedną akcję na zmianę zysku operacyjnego.
Korzystanie z kapitału obcego może przynieść efekt dodatni i podnosić rentowność kapitału własnego albo może przynosić efekt ujemny.
Kapitał własny musi często pokryć odsetki i tym samym ulega zmniejszeniu.
W warunkach, w których występuje ryzyko operacyjne, korzystanie z kapitału obcego powoduje, że ryzyko finansowe ulega spotęgowaniu.
Czym wyższy jest stopień dźwigni finansowej, tym bardziej wrażliwy jest zysk na akcję w stosunku do zmiany wielkości zysku operacyjnego.
Jeśli spółka charakteryzuje się wysokim stopniem dźwigni operacyjnej i finansowej, nawet niewielkie zmiany wielkości sprzedaży mogą prowadzić do znacznych zmian wielkości zysku na akcję.
O skali tych zmian mówi nam stopień dźwigni całkowitej określany też mianem stopnia dźwigni połączonej.
Dźwignia całkowita jest to stosunek procentowej zmiany wartości sprzedaży.
WYCENA PRZEDSIĘBIOTSTWA
Wartość przedsiębiorstwa jest bezpośrednio powiązana z istnieniem jego wartości użytkowej, którą wyznacza zdolność majątku do wytwarzania dochodu.
Zależy ona od stopnia zorganizowania środków i czynników produkcji, na który bezpośredni wpływ mają składniki niematerialne przedsiębiorstwa.
Wartość przedsiębiorstwa jest także rozumiana jako:
Wartość księgowa - czyli wartość przedsiębiorstwa wynikająca z zapisów w księgach handlowych
Wartość likwidacyjna - czyli suma cech możliwych do uzyskania ze sprzedaży poszczególnych składników majątkowych lub całości przedsiębiorstwa
Wartość odtworzeniowa - czyli suma nakładów finansowych niezbędna do odtworzenia poszczególnych elementów majątku przedsiębiorstwa na dany moment
Wartość zastawna - czyli wartość gwarantująca zabezpieczenie udzielanego kredytu i oszacowana przez bank finansujący
Wartość dochodowa przedsiębiorstwa - ujęta jako jego zdolność do pomnażania dochodów i zysków w czasie
Wartość rynkowa - czyli wartość przedsiębiorstwa ukształtowana w procesie transakcji dokonywanych na rynku
Wycena wartości przedsiębiorstwa spełnia wiele funkcji, wśród których zasadnicze są cztery:
Doradcza (decyzyjna)
Pośrednicząca (mediacyjna)
Uzasadniająca (argumentacyjna)
Komunikacyjna (informacyjna)
Sposób podejścia do wartości przedsiębiorstwa jest ściśle powiązany z planowanymi transakcjami dokonywanymi przez różnych uczestników rynku.
Ich przedmiotem zainteresowania może być:
Prowadzenie działalności gospodarczej
Realizacja zysków kapitałowych z inwestycji
Realizacja zysków ze sprzedaży majątku
Porównywalność wyników wyceny przedsiębiorstwa uzyskiwanych różnymi metodami może być zachowana jedynie w ramach jednej spójnej wewnętrznie grupy uczestników rynku.
Teoretycznie możliwe jest uzyskanie dwóch różniących się między sobą wyników wyceny tego samego przedsiębiorstwa, uzyskanych po przeprowadzeniu są samą metodą, lecz przez różnych uczestników rynku.
Podstawą szacowania wartości przedsiębiorstwa mogą stać się różne obszary funkcjonowania firmy, w związku z którymi można wyróżnić trzy główne metody podejścia do wyceny wartości przedsiębiorstwa:
Podejście od strony aktywów - czyli majątkowe.
Do metod zaliczanych do tej grupy należą metody:
księgowa
odtworzeniowa
likwidacyjna
Podejście od strony zdolności do generowania dochodów - czyli podejście dochodowe.
Wyróżniamy:
metody wyceny wielokrotnej (złożonej), do której należą:
metody oparte na relacji cen i zysku
metody oparte na dywidendzie
inne metody mnożnikowe
metody wyceny na podstawie zdyskontowanych przepływów pieniężnych i stosowane w ocenie inwestycji metody dyskontowania nakładów i przychodów
Podejście mieszane:
metody oparte na wartości netto i reputacji
metoda oparta na aktywach i stopie pomnażania wartości
Podstawowym kryterium wyceny przedsiębiorstwa jest jego zdolność do długookresowego generowania nadwyżek na poziomie wyniku operacyjnego.
Innym kryterium oceny jest nie bezpośrednia efektywność finansowa działalności, lecz przyrost wartości przedsiębiorstwa, gdyż przesądza on o możliwości realizacji zysków z działalności inwestycyjnej.
Kolejnym parametrem istotnym przy ocenie jest płynność finansowa, a także ocena rentowności przedsiębiorstwa, która może być wyrażana w odniesieniu do:
zasobu majątkowego tworzącego przedsiębiorstwo (rentowność aktywów)
zainwestowanego przez przedsiębiorstwo kapitału (rentowność kapitału własnego oraz rentowność kapitału całkowita)
strumienia dochodów ze sprzedaży (rentowność sprzedaży).
ZARZĄDZANIE WARTOŚCIĄ FIRMY
Koncepcja zarządzania wartością firmy poszukuje odpowiedzi na pytanie, jakie czynniki generują wartość firmy i za pomocą jakich mierników można mierzyć jej wzrost.
Pierwotnie kierunkowskazem dla firm była przewaga konkurencyjna, która miała zapewnić firmie wyższą rentowność.
Uwaga kierowana była na pozycję zajmowana przez firmę sektorze oraz sposoby jej utrzymania i budowania.
Dowodzono, że zdobycie przewagi nad konkurentami w sektorze poprzez uzyskiwanie wiodącej pozycji w zakresie kosztów lub wyróżnienie produktów w oczach potencjalnych nabywców pozwala firmie wartość dodaną większą niż tak, którą realizują konkurenci.
W ramach rozwijanej od połowy lat 80. koncepcji zarządzania przez wartość sformułowano tezę, że podstawowym celem przedsiębiorstwa jest kreowanie wartości da jego właścicieli.
Wzrost wartości firmy zaczął się wysuwać na pierwszy plan wśród innych celów przedsiębiorstwa, takich jak:
zysk bilansowy
lub oparta na nim rentowność.
W latach 90. zaczęto zwracać uwagę na zasoby firmy jako podstawę budowy i utrzymania przewagi na rynku.
Przedstawiciele tzw. Szkoły Zasobowej wskazywali na te zasoby, które powstają w firmie w oparciu o wiedzę i umiejętność ich wykorzystania praktycznym działaniu. Szczególne znaczenie uzyskały tzw. kluczowe kompetencje, czyli zdolność firmy o charakterze technologicznym i produkcyjnym, które są bazą tworzenia wyróżniających się, czyli kluczowych produktów.
Według kolejnej koncepcji, źródłem wzrostu wartości firmy jest przede wszystkim tak zwana ekonomiczna wartość dodana.
Ekonomiczna wartość dodana jest nadwyżką, która powstaje, jeżeli zwrot z zainwestowanego kapitału jest wyższy od jego kosztu.
Formuła liczenia ekonomicznej wartości dodanej uwzględnia całkowity koszt kapitału angażowanego w działalność firmy, w tym kapitału własnego, który mieć może również alternatywne zastosowania.
Źródłem dochodów firmy stanowiących podstawę obliczenia zysku operacyjnego, będącego później podstawą obliczenia ekonomicznej wartości dodanej jest cena, jaką płacą klienci firmy za nabywany produkt.
Odpowiada to istniejącemu w tej koncepcji założeniu, że zarządzanie przez wartość jest trójczłonowym procesem, który zaczyna się od klienta, a kończy się na inwestorze.
Z punktu widzenia współczesnych koncepcji zarządzania przez wartość wyróżniamy:
zarządzanie przez jakość [TQM]
zarządzanie łańcuchem dostaw [SCM]
zarządzanie związkami z klientami [CRM]
reinżynierię procesu [BPR]
zrównoważoną kartę wyników
SCM
Zwrócono uwagę na potrzebę zintegrowanego zarządzania logistycznego, obejmującego:
dostawców (zaopatrzenie)
przedsiębiorstwo (operacje wewnętrzne)
pośredników (dystrybucja i usługi) stanowiących system łańcuchów wartości dodanej dla jego uczestników
finalnego klienta
Wprowadzono szeroką implementację nowoczesnych technologii informatycznych usprawniających procesy logistyczne, co pozwoliło na obniżenie kosztów i skrócenie czasu dostawy do finalnego klienta, stanowiąc tym samym istotny składnik postrzeganej przez niego wartości.
Podkreślono znaczenie obsługi klienta w budowaniu jego satysfakcji.
Tarcza podatkowa
Istniejący w Polsce system podatkowy pozostawia przedsiębiorstwom pewien stopień swobody w zakresie kształtowania wysokości obciążeń podatkowych.
Zgodnie z przepisami prawa (w przypadku przedsiębiorstw - ustawa o podatku od osób prawnych) nie uważa się za koszty uzyskania przychodu między innymi wydatków na nabycie lub wytworzenie we własnym zakresie środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych.
Wydatki te jednakże przekształciły się w koszty dzięki dokonywaniu przez przedsiębiorstwa odpisów amortyzacyjnych.
Powoduje to powstanie amortyzacyjnej tarczy podatkowej, której wielkość podlega sterowaniu przez wykorzystywanie między innymi takich instrumentów jak:
obniżenie/podwyższenie stawek amortyzacyjnych
indywidualne stawki amortyzacyjne
odpis jednorazowy dla składników o niskiej wartości
wykorzystanie metody degresywnej
Wykorzystanie jako uzupełniającego źródła finansowania przedsiębiorstwa kapitału obcego wiąże się z wystąpieniem efektu dźwigni finansowej.
Zjawiska towarzyszące wykorzystaniu dźwigni finansowej traktowane są jako instrumenty ochrony przed podatkami, gdyż konieczność płacenia odsetek od kapitału obcego, zaliczamy do kosztów, obniża podstawę do opodatkowania podatkiem dochodowym, stanowiąc tym samym tarczę podatkową.
Ogólnie można powiedzieć, że tarcza (osłona) podatkowa jest to efekt zmniejszenia obciążeń podatkowych, w wyniku pomniejszenia kosztów uznawanych w przepisach podatkowych za koszt uzyskania przychodów.
Finanse przedsiębiorstw - 10w 13 I 2005
51