Formy pracy kulturalno - oświatowej
w okresie dwudziestolecia międzywojennego - część druga.
(Cz. 1 - Ania S. )
........................................................................................................
1.
Kursy początkowe dla dorosłych i młodocianych:
Funkcje zastępcze w stosunku do 7-klasowej szkoły powszechnej;
Cel: nauczanie jak najszerszych mas czytania i pisania w języku ojczystym.
Doświadczenie wykazało, że zdobycie samej umiejętności czytania i pisania powoduje NIEWIELKIE ZMIANY w psychice człowieka dorosłego. Nauczanie dorosłych przerwane po roku, choćby prowadzone z jak największym wysiłkiem i zaangażowaniem, prowadzi do WTÓRNEGO ANALFABETYZMU. Konieczne: przedłużenie okresu nauki, wzbogacenie i rozszerzenie programu!!!
.........................................................................................................................
2.
Kilkuletnie wieczorowe kursy przygotowawcze:
Program: zakres 5 - 6 klas szkoły powszechnej;
Język polski!
Arytmetyka z geometrią!
Świadectwa ukończenia kursów nie były równoważne świadectwom szkolnym, więc zrodziła się nowa forma pracy oświatowej:
............................................................................................................................
3.
Szkoły powszechne dla dorosłych i młodocianych:
1920/21 - „dla dorosłych” (3 lata)
1923/1924 - „dla młodocianych” (4 lata)
Przyjmowano do nich osoby, które zdobyły już wykształcenie w zakresie trzech klas szkoły powszechnej.
Kandydatów obowiązywał egzamin z języka polskiego i arytmetyki.
..............................................................................................................................................
4.
Dla absolwentów szkół dla dorosłych prowadzone były dwuletnie kierunkowe kursy w uniwersytetach powszechnych.
Uniwersytety powszechne:
2 - letnie kursy
zadanie: utrwalenie i rozszerzenie wiadomości uzyskanych w szkołach powszechnych
...............................................................................................................................................
5.
W tym okresie nie istniało szkolnictwo dla dorosłych szczebla średniego. Działały jedynie prywatne kursy maturalne przygotowujące do egzaminów eksternistycznych:
1922 r. - w Krakowie powstały korespondencyjne kursy „Matura” , przygotowujące do egzaminu dojrzałości przed komisją państwową.
..............................................................................................................................................
6.
Pod wpływem rozwoju kształcenia korespondencyjnego powstał Powszechny Uniwersytet Korespondencyjny. Prowadził kursy na różnych poziomach:
kursy dla nauczycieli szkół powszechnych w zakresie wyższego kursu nauczycielskiego
kursy uzupełniające dla niewykwalifikowanych, czynnych nauczycieli
kursy w zakresie szkoły powszechnej i średniej
kursy metodyczno - pedagogiczne dla matek i wychowawców
cykle wykładów dla samouków
poradnia dla samouków
Słuchacze mieli prawo zdawania egzaminów przed komisjami państwowymi i uzyskania dyplomu.
.............................................................................................................................
7.
Kwalifikacje zawodowe można było również uzyskać w formie korespondencyjnej.
I Kursy rolnicze im. S. Staszica:
a) Kurs wyższy:
rolnictwo
hodowla
ogrodnictwo
pszczelarstwo
b) Kurs niższy:
ogólnorolniczy
dostępny dla wszystkich rolników umiejących czytać i pisać
cykl 22 wykładów
II Towarzystwo „Świetlice”
Czyli kursy dla mł. pracującej, która ukończyła szkołę powszechną:
dla tych, którzy zajmowali się takimi dziedzinami, jak: handel, przemysł, rzemiosło
kwalifikacje czeladnika i mistrza
..........................................................................................................................................
8.
Obok tych kursów istniały też inne formy:
Związek Młodzieży Wiejskiej Rzeczpospolitej Polskiej
Towarzystwo Klubów Kobiet Pracujących
Towarzystwo Opieki nad Więźniami „Patronat”
- dla żołnierzy - Polski Biały Krzyż
......................................................................................................................................
9.
Częstą formą były także luźne Odczyty:
łączone w krótsze lub dłuższe cykle
uzupełnienie programu nauki systematycznej, prowadzonej na kursach wieczorowych lub w szkole
poruszanie aktualnych spraw społecznych
zaspokajanie indywidualnych zainteresowań uczestników
Pojawiały się głosy krytyki:
forma ta przeżyła się i nie przetrwa wśród coraz liczniej tworzonych placówek kształcenia systematycznego
ale też i aprobaty:
+ forma ta zawsze będzie odpowiadała pewnym typom psychicznym (dla umysłów mało aktywnych, które asymilują wiedzę podaną w ciekawej formie przez kogoś innego)
+ wprowadzenie nowych zagadnień
............................................................................................................................................
10.
Odczyty i cykle przybrały formę o nawzie Powszechne wykłady uniwersyteckie (uniwersytety rozszerzone)
Uniwersytet Lwowski
Uniwersytet Jagielloński
Uniwersytet Poznański
Uniwersytet Warszawski
Cel: zainteresowanie sprawami wiedzy możliwie jak najliczniejszych sfer społeczeństwa. Nie został on jednak w pełni osiągnięty:
Korzystali: młodzież szkolna i kobiety z warstw inteligenckich
nie dotarły do robotników(przewaga tematów historycznych i literackich, odbiegających od ich potrzeb)
....................................................................................................................................................
11.Zatem tworzono:
Powszechne uniwersytety regionalne
cel: podniesienie gospodarcze, kulturalne i społeczne
ogniska kultury
pobudzenie miejscowych społeczności do czynnej współpracy badawczej, oświatowej i samokształceniowej
współdziałanie z ludźmi nauki (utrzymanie wyższego poziomu intelektualnego)
..............................................................................................................................................
12.
Formy pracy uniwersytetów regionalnych:
koła naukowe - zadaniem było zbieranie materiału etnograficznego, gwaroznawczego, przyrodniczego, historycznego, antropologicznego z danego regionu, opracowywanego następnie w instytucjach naukowych;
kursy wakacyjne - historyczno-literackie lub przyrodniczo-geograficzne; połączone ze zwiedzaniem muzeów i zabytków kultury lub krótkimi wycieczkami badawczymi po okolicy.
.......................................................................................................................................
13.
Najcenniejszą formą były uniwersytety ludowe, na ten przykład:
„fermy rolne” (Pszczelin, Kruszynek, Gołodczyzna) - pierwsza postać tych szkół; nazwa pozwalała na swobodę w działaniu ( w roku 1900, kiedy powstawały, warunki polityczne nie pozwalały otwierać szkół rolniczych jako ośrodków jawnej pracy oświatowo - wychowawczej
Spełniały podwójne zadanie:
Nauka gospodarstwa wiejskiego + realizacja programu szkoły ludowej
Skupiały chłopców i dziewczęta w wieku młodzieńczym. Duże znaczenie przypisywano wychowaniu przez wpływ silnej osobowości kierownika lub nauczyciela, czemu sprzyjał system internatowy i skupienie w szkołach najwybitniejszych oświatowców polskich. Mówiono:
„Człowiek w wieku 18 - 25 roku życia jest kwiatem, po którym następuje owoc dojrzały. Jeśli w tym wieku nadamy człowiekowi właściwy kierunek myśli, jeśli mu wytkniemy cel - to całe jego życie będzie dobrym żniwem.” (Irena Kosmowska)
......................................................................................................................................................
14.
W okresie zaborów brak było uniwersytetów ludowych w pełnym znaczeniu tego słowa.
Towarzystwo Czytelni Ludowych
Dalki pod Gnieznem - 1921r.
pierwszy na ziemiach polskich uniwersytet ludowy
założyciel - ks. Ludwiczak
18 - 40 lat
charakter narodowo - klerykalny
Hasło uniwersytetów ludowych: „Przez naukę do cnót obywatelskich, do gorącej miłości ojczyzny na zasadach religijnych”
w okresie zimowym dla chłopców - kurs 5-miesięczny
w okresie letnim dla dziewcząt - kurs 4-miesięczny
..............................................................................................................................................
15.
Program uniwersytetu ludowego obejmował następujące wykłady:
język i literatura polska
historia Polski, historia powszechna
geografia
przyroda gospodarcza
fizyka
chemia rolnicza
astronomia
geometria
rachunki
pogadanki religijne
śpiew
gimnastyka
rachunki i księgowość gospodarcza (na kursach żeńskich - roboty ręczne)
organizacja przedstawień amatorskich i wycieczek
Podstawową metodą zajęć były wykłady, dyskusje, często oparte na referatach słuchaczy.
......................................................................................................................................................
16.
Uniwersytety Towarzystwa Czytelni Ludowych:
Uniwersytety charakterze katolickim
Uniwersytety regionalne
Uniwersytety w celach wychowania państwowego
Uniwersytety postępowe, demokratyczne, chłopskie
........................................................................................................................................
17.
ad.4 - Uniwersytet Ignacego Solarza ( kierownik)
1924 - 1931: Szyce pod Krakowem
praca wychowawcza oparta na chłopskiej tradycji kulturowej
wydobywanie dorobku kulturowego i społecznego wsi
cel: wzmożenie aktywności społeczno - kulturalnej wsi polskiej i przygotowanie młodego pokolenia do czynnego udziału w życiu wsi
17 - 30 lat
............................................................................................................................................
18.
Zajęcia dla chłopców na uniwersytecie Solarza obejmowały:
dzieje świata i Polski
literaturę
przyrodę
podróże
gospodarstwo społeczne
zagadnienia gospodarcze wsi
spółdzielczość
kulturę ludową
rodzinę
zdrowie
rachunki
nauka mowy polskiej
śpiew
gimnastyka
.........................................................................................................................................
19.
Kurs dla dziewcząt na uniwersytecie Smolarza:
ograniczenie historii, literatury i śpiewu
nacisk na zdobnictwo, czytanie i zagadnienia rodziny
Praca opierała się na żywym słowie. Podstawą był internatowy charakter placówki i bliskie współżycie wychowanków z wychowawcami.
..........................................................................................................................................
20.
Świetlice:
„młodzież wychodząca ze szkół”
zaspokajanie potrzeb nie ogarnianych przez szkołę, rodzinę ani środowisko
Domy kultury:
= domy ludowe
= domy społeczne
= domy oświatowe
zróżnicowany zakres działania i charakter pracy
prowadzone przez samorządy i stowarzyszenia
..............................................................................................................................................
21.
Rozwój oświaty i szkolnictwa spowodował wzrost zapotrzebowania na książkę.
Wkrótce po odzyskaniu niepodległości obok prawa do wiedzy pojawiło się prawo do książki.
1920r. - Biblioteka Obywatela Rzeczypospolitej (publiczna)
biblioteki przy zakładach pracy, spółdzielniach związkowych, zawodowych itp.
wypożyczalnie prywatne
biblioteki wędrowne - ruchome szafki z celowo dobranym księgozbiorem, docierające do najmniejszych i najbardziej oddalonych osad
.................................................................................................................................................
22.
Inne formy działalności kulturalno - oświatowej:
amatorski ruch teatralny
radio - oddziaływanie informacyjne i kulturalno - artystyczne; organizacja odczytów, lekcji języków obcych i wykładów dla maturzystów
..........................................................................................................................................
23.
Przygotowanie pracowników oświatowych:
Kursy instruktorskie
krótkie kursy informacyjne
kursy organizacyjno - metodyczne
Studium Pracy Społeczno - Oświatowej Wolnej Wszechnicy Polskiej:
2 lata
podstawa: nauki społeczne i pedagogiczne oraz metodyka pracy umysłowej i organizacyjnej
dziedziny: organizacja oświaty pozaszkolnej i systematyczne kształcenie młodzieży pracującej i dorosłych
„urządzenia kulturalne”
profilaktyka społeczna
inspekcja pracy
opieka społeczna nad młodzieżą pracującą i dorosłymi
bibliotekarstwo i organizacja czytelnictwa
opieka społeczna nad dziećmi
.......................................................................................................................................
24. - Podsumowanie:
zła organizacja polityki oświatowej.
znikomy udział państwa - działalność filantropijna;
oświata jako narzędzie pracy politycznej;
•ciężar pracy oświatowej spoczywał często na barkach jednostek;
niejednolitość pod względem oświatowym - rozproszone i nieskoordynowane wysiłki
- // - - różnorodne tendencje społeczno - polityczne
brak stałych postaw finansowych, budynków i badań naukowych
....................................................................................................................................................
25. - B:
Funkcje społeczne oświaty dorosłych:
umacnianie nadziei na złagodzenie konfliktów społecznych
integracja grup społecznych
ułatwianie adaptacji do nowych warunków życia
kształtowanie poglądów społeczno - politycznych
pobudzanie aspiracji intelektualnych
łagodzenie „nędzy psychologicznej” bezrobotnych
.............................................................................................................................................
26.
Poszukiwano nowych metod pracy - słynna była metoda „czwórek oświatowych”:
Z apelem tym zwróciła się do społeczeństwa Polska Macierz Szkolna. Osoba wykształcona poszukiwała w danej okolicy (miejscowości) 3 osoby nie umiejące pisać i czytać i podejmowała pracę z nimi. Nauka odbywała się:
3 razy w tygodniu
2 godziny dziennie
Każdy, kto nauczył trzech analfabetów:
czytanie i pisanie
rozumienie Konstytucji
otrzymywał od Zarządu Głównego Polskiej Macierzy Szkolnej dyplom oświatowy.
.....................................................................................................................................................
27.
Nie rozwiązane problemy oświatowe:
nie uporano się z analfabetyzmem
nie rozwinięto średniego szkolnictwa dla dorosłych
zabrakło środków na tworzenie pełnej sieci bibliotek publicznych
System oświatowy niedomagał.
Dominowało kształcenie dorosłych na poziomie elementarnym. Najwięcej było tych form kształcenia, w których słuchacz znajdował się w pozycji odbiorczej.
...................................................................................................................................................
27. - stworzono model oświaty dorosłych:
wiedza plus mózg!!!
Podnoszenie ogólnego rozwoju umysłowego
Poszerzanie horyzontów myślowych
Kształtowanie sfery uczuciowej
...............................................................................................................................
28.
Główne rysy oświaty dorosłych okresu międzywojennego:
postulat indywidualizacji pracy
ważne funkcje oświatowo - wychowawcze bibliotek
zaakcentowanie roli samouctwa i samokształcenia jako głównych metod edukacji obejmującej cały okres życia
programy nauczania dla dorosłych
rozwój czasopism i badań naukowych
łączność polskiej oświaty dorosłych z myślą oświatową na świecie
.....................................................................................................................................
KONIEC.