WIELKIE STRUKTURY SPOŁECZNE - wykład

(dr. Burzyński; III rok praca socjalna)

I. 30.X

1. Naród

1. wg J.Szczepańskiego (EPS) - jest to pewna zbiorowość, która stanowi zamknięcie ciągu, w którym ogniwami są:

• rodzina

• ród - najprostsza grupa etniczna, wyodrębniona na zasadzie pokrewieństwa

• klan - związek rodów

• plenię - wyodrębnia się na podstawie własnego języka, religii, obyczajów

• lud - zbiorowości szersze i wyżej zorganizowane niż plemię, posiadają wyższy stopień rozwoju kultury. Wyodrębniają się na podstawie własnej kultury materialnej, obyczajów, pieśni, wierzeń, tańców. Mogą też rozwijać się bez posiadania własnego pisma, czy tez takiej skomplikowanej postaci jak państwo

• naród

2. istnieją różne podejścia do pojęcia narodu, które zależą od tradycji naukowej:

• tradycja zachodnioeuropejska (gł. anglosaska) - naród to zbiorowość obywateli państwa. Czyli lud, który osiągnął wysoki poziom organizacji politycznej oraz wysoki poziom kultury, opartej na piśmie. Czyli głównie organizacja polityczna wyznacza definicje narodu, a nie przynależność etniczna.

• tradycja wschodnioeuropejska - naród jest zbiorowością ukształtowana przez wspólna kulturę, który tworzy własną literaturę, sztukę i naukę. Czyli narody mogą istnieć, nie mając własnej organizacji politycznej. Choć (jak pisał Dmowski) zawsze taka organizacja stoi u postaw powstawania narodu.

• tradycja niemiecka - Volk i Nation. Volk to wspólnota kulturowa, oparta na więzi emocjonalnej, tradycji. Nation jest zorganizowany politycznie, gdzie cele państwowe nadają kształt życiu społecznemu. Max Weber, stwierdził iż naród to wspólnota uczucia, która adekwatnie wyraża się we własnym państwie. Każdy naród aspiruje do tego by w pewnym momencie przekształcić się w państwo. Naród to wspólnota (gemeinschaft w znaczeniu Toennisa)

naród stanowi:

• najszersze ramy dla innych zbiorowości, w których elementarne normy i wartości odgrywają istotną rolę

• stanowi bardzo trwałą postać zbiorowości

• stanowi przykład zbiorowości wytwarzającej trwałe wartości kulturowe

• wytwarza bardzo silne poczucie identyfikacji jednostek z różnymi zbiorowościami mieszczącymi się w jego ramach. Stanowi najważniejszy czynnik społecznej świadomości jednostki

• wytwarza silne poczucie solidarności między członkami i antagonizm w stosunku do innych narodów.

• każdy naród stwarza własne instytucje, które podtrzymują trwanie kultury. Szczególne z nich to szkoły humanistyczne, teatry, galerie, wydawnictwa i rodzina.

• Turowski (WSS) przedstawia trzy koncepcje narodu:

• koncepcja naturalistyczna - naród to pewna grupa genetyczna, uwarunkowana biogennie; pewna grupa rasowa przekazywała swe własności psychofizyczne następnym pokoleniom poprzez geny. Jest to echo starych teorii deterministycznych, w których cechy biogenetyczne kształtują cechy psychospołeczne i fizyczne, jednak na szczęście zostały one już odrzucone

• koncepcje politologiczne - podobne do tradycji anglosaskich. Naród to wytwór polityczny, który powstał ze wspólnoty plemiennej w miarę jej wzrostu, który wymusił stworzenie coraz bardziej skomplikowanych instytucji państwowych, odmiennych od organizacji plemiennych. Państwo dąży do integracji plemion na płaszczyźnie kultury, tradycji itp. Organizuje wspólny system oświaty, przejawia się stosunek odrębności w stosunku do innych narodów.

• koncepcja kulturowa - istota narodu to kształtowanie się w toku rozwoju historycznego społeczności, która wytwarza własną kulturę obejmującą język, obyczaje, sztukę, nauk, ale również działalność gospodarczą i inne dziedziny działalności. Naród to wspólnota kulturowa.

• wg Chałasińskiego, naród to zjawisko ze sfery kultury, to sprawa przejścia od kultury tradycji ustnej do piśmiennictwa i książki.

• Wg Ossowskiego, naród nie musi być zbiorowością zamieszkującą określone terytorium, choć powinien. Musi posiadać wspólną dla wszystkich członków ojczyznę. Ojczyzna stanowi bowiem zespół wartości odgrywający pierwotną rolę w kulturze narodowej, a swoista postawa względem ojczystego terytorium jest nieodzownym elementem tej kultury. Inaczej nie byłoby podstawy aby kultura pozbawiona tego elementu nazwać kulturą narodową. Ojczyzna ideologiczna i ojczyzna prywatna (terytorium, na którym człowiek się rodzi, tu następuje socjalizacja)

IV. 6.XI. Państwo.

2. Władza:

• Max Weber - zdolność do osiągani celów wbrew oporowi ludzi

• Ossowski - możliwość podejmowania i realizowania decyzji niezależnie od woli ludzi, których one dotyczą

• władza prawomocna (M.Weber):

• tradycyjna

• legalna

• charyzmatyczna

• władza nieprawomocna - (N.Goodman) opiera się na przymusie, stosowaniu gróźb i użycia siły - jednak rządzący nie są wyposażeni w prawa do stosowania przymusu

• Nowożytne państwo ukształtowało się około XVI w., jako forma organizacji wielorako złożonego społeczeństwa. Celem państwa, jako społeczności politycznej, jest zapewnienie realizacji dobra wspólnego.

1. dobro wspólne - pojmowane jest jako stworzenie takich warunków życia społecznego by jednostki (rodziny) mogły pełniej i łatwiej osiągać swe cele i rozwijać się. Obejmuje całość warunków materialnych, cywilizacyjnych i społeczno-kulturowych, które umożliwiają jednostce pełny rozwój osobowości.

• Stanowiska wobec państwa;

1. funkcjonalizm - porządek społeczny jest czymś niezbędnym do funkcjonowania społeczeństwa, a państwo jest potrzebne do utrzymania tego porządku. Państwo rozwija się bo spełnia następujące funkcje (N.Goodman):

• egzekwowania norm

• ustalania zasad rozwiązywania konfliktów

• planowania i koordynacji

• utrzymywania stosunków z innymi państwami

• teoria konfliktu - koncentruje się na aspektach konfliktu i przymusu w państwie, niż jego funkcjach społecznych. Państwo nie jest neutralnym arbitrem, chroni i rozszerza przywileje klas rządzących kosztem pozostałych (Marks, Rousseau). Państwo sięga po przymus wewnątrz i poza granicami.

• Fazy rozwoju państwa:

1. faza wodzów militarnych - w danym społeczeństwie plemiennym powoływano instytucję wodza militarnego

2. faza państwa patrymonialnego - okres tworzenia się trwałych instytucji, gdzie byli urzędnicy administracyjni

3. faza państwa nowożytnego - następuje rozdzielenie własności prywatnej księcia\ króla od własności publicznej, stanowiącej własność społeczną obywateli. Następuje wytworzenie się trwałych instytucji władzy państwowej (egzekutywa), politycznej i sądowniczej. Powstają rożne formy współsprawowania władzy przez obywateli. Separacja administracji publicznej od administracji panującego i jego dworu. Władza państwowa wykonywana jest przez wykwalifikowanych urzędników - powstaje władza biurokratyczna (M.Weber)

• Ustroje polityczne (N.Goodman):

1. monarchia - dziedziczne prawo do sprawowania władzy

2. autorytaryzm - społeczeństwo ma niewielki udział w życiu politycznym, a przywódcy nie mogą zostać usunięci w sposób prawny (dyktatura, junta)

3. totalitaryzm - jest to ustrój autorytarny, w którym nie uznaje się żadnych ograniczeń dla władzy, która stara się kontrolować całość życia jednostki

4. demokracja - władza spoczywa w rękach obywateli, mających prawo uczestnictwa w życiu politycznym. Demokracja bezpośrednia (np. greckie polis) i przedstawicielska, gdzie wybory musza być tajne, równe, większościowe lub proporcjonalne, powszechne i

V. Systemy polityczne

1. System (Bertalonffy) - wszelki taki zbiór elementów, między którymi istnieją zmienne stosunku

1. system społeczny - wyodrębniony zbiór współzależnych działań stanowiących razem pewną całość społeczną

2. system polityczny - badanie systemu politycznego ma na celu sprawdzenie jak się mają rozporządzenia władzy do funkcjonowania tego systemu. Żadna część tego systemu nie jest samodzielna, a wszystkie jednostki są ze sobą powiązane. Należy się więc odwoływać do badania całości. Życie polityczne to też system czynności, który jest utrzymywany w ruchy przez wkłady, przetwarzane w procesie działań systemowych w wytwory.

Żądania

SYSTEM POLITYCZNY decyzje polityczne

Poparcie

(D.Easton)

2. Elementy wyróżniające system polityczny:

• jednostki systemu politycznego

• granica oddzielająca go od innych zewnętrznych systemów, granica w tym samym sensie co system fizyczny. Obszar systemu politycznego zakreśla wszelki działania mniej lub bardziej wiążące dla systemu społecznego

• konsekwencje ważne dla społeczeństwa, to decyzje władzy zwierzchniej (wytwory)

• Utrzymanie systemu wymaga nieprzerwanych wkładów, by realizować zadania, wyrażane przez wytwory

1. żądania - podstawa wytworzenia się systemu politycznego, ale one nie mogę być nigdy w pełni zaspokojone. Zawsze jest niedobór atrakcyjnych w społeczeństwie dóbr. Gdy autorytatywne i legalne rozstrzygnięcie wkładów wymaga szczególnego i zorganizowanego wysiłku społecznego, są to wkłady tworzące system polityczny. Żądania tworzą się w dwóch sferach doświadczeń:

• w otoczeniu systemu (zewnętrzne): otoczenie to szereg systemów rozróżniających od systemu politycznego (ekologia, ekonomia, osobowość, kultura, demografia)

• wewnątrz: wynikają z sytuacji w obrębie samego systemu politycznego

• poparcie - żądanie jest jedynie surowcem, aby otrzymać system w ruchu należy dostarczyć energię - poparcie, czyli system działań wspierających

• sfery realizowania poparcia:

• rząd: potrzebuje poparcia dla zachowania zdolności podejmowania decyzji. Poparcie może zdobywać poprzez nakłanianie, przyzwolenie, manipulacja, wymuszenie groźbą użycia siły. Decyzje rządu musi wesprzeć przychylny stan umysłów rządzonych, osiągnięty haniebnymi lub przychylnymi metodami.

• ustrój: składa się ze wszystkich układów regulujących sposób załatwiania żądań w obrębie systemu i sposób realizowania decyzji, tzw., reguł gry dz9ięki czemu działania systemu są prawomocne i uważane za legalne przez większość (porządek konstytucyjny)

VI. Partie polityczne.

4. Partie centrowe:

1. nurt demokratyczny - reprezentujący wartości liberalno - demokratyczne.

2. partie chłopskie

• sięgają do tradycji

• agraryzm

• wartości chrześcijańskie

• tradycja ruchu ludowego

• Ugrupowania lewicowe:

• głoszenie idei sprawiedliwości społecznej

• akceptacja demokracji parlamentarnej

• równoprawne traktowanie wszystkich form własności

• neutralność światopoglądu

• społeczna gospodarka rynkowa ( z pewna formą interwencjonizmu państwa)

• orientacja socjal - demokratyczna: demokracja i społeczna sprawiedliwość, społeczna gospodarka rynkowa

• nurt postkomunistyczny (PZPR - SdRP - SLD)

• nurt postsolidarnościowy (lewica „Solidarności” - UP)

• ugrupowania socjalistyczne (kontynuacja przedwojennego PPS - Piotr Ikonowicz) - tradycje niepodległościowe, samorząd

• nurt komunistyczny - sprawiedliwość społeczna, interwencjonizm, gospodarka centralnie sterowana (Związek Komunistów Polskich „Proletariat”)

• nurt radykalno - lewicowy: radykalne ruchy trockistowskie (działalności nie stwierdzono) i anarchistyczne (Konfederacja Anarchistyczna)

• Ugrupowania „oderwane”:

• są zawsze niemalże na stałe poza podstawową płaszczyzną rywalizacji wyborczej

• są zorientowane na wyraźną klientelę wyborczą (ruchy etniczne, regionalne)

• mają niepełny program polityczny

• są zorientowane na jeden typ apelu wyborczego

• próba ucieczki od polityki w skali makro

• orientacja ekologiczno - pacyfistyczna: (Polska Partia Zielonych, Ruch „Wolność i Pokój”)

• reprezentujące problemy mniejszości etnicznych: ochrona narodowych wartości i tolerancji religijnej

• ugrupowania regionalne: ochrona regionalnej tożsamości i interesów (Ruch Autonomii Śląska)

4. ugrupowania lokalne: reprezentują interesy danej społeczności lokalnej (samorząd terytorialny)

5. ugrupowania reprezenujące określone grupy środowiskowe: Polska Partia Emerytów i Rencistów.

7. Protopartie miejskie:

1. reprezentacje partii ogólnokrajowych

2. partie lokalne (protopartie miejskie):

• budują struktury typu stowarzyszeniowego, które podejmują problemy lokalne, ale w czasie wyborów zmieniają dyskurs na polityczny ze stowarzyszeniowego. Po wyborach powracają do działalności stowarzyszeniowej. Nie stanowią zaplecza politycznego

• niosą ze sobą szczególny rodzaj przywództwa, polegający na przeniesieniu uznania zdobytego w działalności społecznej uznawanej na platformie politycznej - dezorganizacja klasycznego kanonu reprezentacji politycznej, która przejawia się zanikaniem znaczenia politycznego lokalnych oddziałów partii ogólno - narodowej

• często partie rywalizujące na szczeblu centralnym zawiązują koalicje na szczeblu lokalnym

VII. Samorząd terytorialny.

Jest to samorządzenie się ludności na jednostce terytorialnej (głównie gmina)

1. Gmina - obszar jednorodny przestrzennie, gdzie ludność powiązana jest więzami społecznymi i gospodarczymi. Wobec czego zdolna jest do wykonywania zadań publicznych. Są samoistne i samodzielne organy władzy samorządowej, których istnienie gwarantuje konstytucja - posiadają osobowość prawną, własne mienie i odpowiedzialność.

2. Etapy tworzenia samorządności w II RP.

ustawodawstwo państw zaborczych.

Zabór pruski:

I. szczebel gminy miejskie ♣ powstałe na mocy ustawy z 1853r

♣ rada miejska i magistrat - burmistrz, zastępca, ławnicy (organ wykonawczy)

gminy wiejskie ♣ ustawa z 1891 r

♣ organ stanowiący to zebranie (do 40 mieszkańców) lub rada gminna (pow. 40 mieszkańców) - sołtys, ławnicy, radni

II. szczebel sejmiki (funkcja wyłącznie opiniodawcza) i wydziały powiatowe (nadzór i pierwsza instancja sądowo-administracyjna) - starosta

III. szczebel wydział powiatowy (zniesione w 1919 r)

Zabór austriacki (ustawa z 1868 r)

gminy wiejskie ♣ samorządne związki komunalne

♣ rady gminne i zwierzchności gmin, natomiast gmin miejskich - magistraty i rady miejskie

♣ powiatowe związki samorządowe - rady powiatu i wydziały powiatowe

Śląsk

1. ustawa pruska z 1919 r o stworzeniu Prowincji Górnośląskiej (jak landy)

2. powołanie w 1920 r przez W. Korfantego komisji do opracowania projektu ustroju Autonomii Śląska, która zastała przyjęta 15.07.1920. Ustawa ta zawierała w artykule 4 statutu organicznego kompetencje samorządu śląskiego:

• używanie języka niemieckiego i polskiego

• organizowanie policji i żandarmerii

• zaopatrzenie ubogich

• prawo wodne i kolejowe

• uprawnienia ustalania budżetu, zaciągania pożyczek i nakładania podatków. Część dochodów miało iść do kasy ogólnopaństwowej (zależne od liczby ludności i siły podatkowej)

Zabór rosyjski

1. wieś - (ukaz z 1864 r) nadający gminom pewną samodzielność - zebranie gminne, wójt, powiat, ławnicy

2. miasta - powstawało w czasie okupacji pruskiej lub austriackiej

Rozporządzenie Prezydenta RP z 19.01.1928

• powołanie przy wojewodach rad (członkowie wybierani przez rady powiatowe i miejskie) i wydziałów wojewódzkich

Ustawa z dn. 23.03.1993

• gminy powstały w całym państwie (oprócz Śląska) w sposób jednolity - zyskały osobowość prawną i własny majątek.

• gminy wiejskie dzieliły się na gromady a organem wykonawczym był zarząd (wójt, podwójt, ławnicy) a w gromadach rada gromadzka i sołtys - pochodzą z wyborów)

• do gmin należały sprawy finansowe, gospodarczo-majątkowe, publiczne i lokalno-porządkowe zadania własne i powierzone, ustrojowe i organizacyjne

• najwyższe stanowisko w stosunku do miast i i wsi miały rady powiatowe i wydziały powiatowe, a do miast wydzielonych - wojewoda

• administracyjny podział II RP to 16 województw, 264 powiaty (w tym 24 grodzkie), 3133 gminy miejskie

Okres powojenny

1. ustawy PWKN 01.08.1944 - zachowano strukturę formalną z przeszłości.

2. ustawy z 20.03.1950

• zniosła samorząd terytorialny, zamiast którego wprowadzono system rad narodowych. Istniała obieralność, ale podporządkowanie wyższym instancjom spowodowała, że to centrala odpowiadała za wszystko

• organizacja państwa oparta na systemie sektorów gospodarczych: zjednoczenie - przedsiębiorstwo - zakład. W zakładzie działały aparaty partyjne i związki zawodowe, bo chciano związać ludzi z miejscem pracy a nie zamieszkania, gdyż partie bały się niekontrolowanych inicjatyw obywatelskich.

• Władze lokalne miały reprezentować interesy lokalne i interesy państwa (sprzeczność!!!) zasada ta wymagała dyspozycyjności radnych i podporządkowania władz lokalnych władzom centralnym. Rady narodowe jedynie w teorii pochodziły z wyborów, bo rady wyższego szczebla miały uprawnienia władcze w stosunku do rad niższego szczebla.

WŁADZA W PRL






































3. Samorząd III RP od 27.03.1990 (ustawa z 08.03.1990)

• odrzucono zasady jednolitej władzy państwowej i duża część władzy, mienia i odpowiedzialności przeszła w ręce samorządów działających w imieniu i wybranych przez mieszkańców

• wprowadzono jednowymiarową strukturę samorządów terytorialnych

• można dzielić gminy miejskie na dzielnice i osiedla a wiejskie na sołectwa

• organami gminy są:

• Rady gminy: organ stanowiący i kontrolny, w skład którego wchodzą radni (zależnie od ilości mieszkańców). Przewodniczącego wybiera się z rady gminy. Statut gminy powyżej 300 tys. Mieszkańców wymaga uzgodnienia z Radą Ministrów.

• Zarząd: organ wykonawczy (4 - 7 osób), wybierany przez radę gminy spośród jej członków. Prezydent i zastępca nie muszą być członkami rady, a wybierani są większością głosów przy ²\₃ obecnych. Zarząd wykonuje uchwały rady i zadania gminy

• Powiat grodzki - miasto łączące funkcje gminy i powiatu. Burmistrz /prezydent jest zarazem starostą

• Powiat ziemski - co najmniej 5 gmin, z których każda ma własnego wójta, ale w wyborach wybiera się wspólną radę i starostę

• Powiat - siedzibą jest miasto powyżej 10 tys. mieszkańców. Powinien znajdować się tam szpital, komenda policji, sąd, straż pożarna, szkoły, oczyszczalnia ścieków, wysypisko śmieci, domy kultury, muzea. Miasto odpowiedzialne jest za budowę dróg, zarządzanie funduszami na ochronę środowiska. Kasa jest w części zasilana przez podatki mieszkańców, a cześć dostaje z kasy centralnej.

• Województwo - podstawowa jednostka terytorialna. Istotą województwa nie jest zaspokajanie indywidualnych potrzeb mieszkańców tylko generowanie i realizacja planu strategii rozwoju regionalnego. Mieszkańcy województwa wybierają sejmik - radni, którzy wybierają 5-cio osobowy zarząd, na czele którego stoi marszałek. Urząd wojewódzki jest właścicieleme teatrów, kin, filharmonii, muzeów, szpitali specjalistycznych i psychiatrycznych, domów pomocy społecznej o zasięgu regionalnym. Zajmuje się budową i utrzymaniem dróg wojewódzkich.

• Województwo śląskie - katowickie (bez Trzebini) + bielskie (bez Oświęcimia, Wadowic) + część częstochowskiego. 4,9 mln. Mieszkańców (2. w Polsce), 12.300 km² (3. w Polsce), 166 gmin (17 powiatów ziemskich i 19 powiatów grodzkich)

VIII. Nierówności społeczne.

1. Są to zawsze nierówności struktury społecznej, wynikające z nierównego podziału dochodu i podziału prestiżu społecznego.

1. definicja funkcjonalistyczna (Davis, Moore) - jest to środek, dzięki któremu społeczeństwo zapewnia sumienną obsadę najważniejszych pozycji przez najlepiej wykwalifikowanych ludzi. Stąd każde społeczeństwo niezależnie czy jest proste czy skomplikowane musi różnicować ludzi pod względem prestiżu i szacunku i musi zawierać pewien stopień zinstytucjonalizowanej nierówności. Istotną role odgrywa pochodzenie społeczne (czynnik genetyczny) i pozycja ekonomiczno-społeczno-kulturowa. Ważną role w kształtowaniu nierówności odgrywa system oświaty, który ją utrwala przez selekcję, zapewniając trwanie struktury najbardziej pożądanej.

IX. 16.10.01

1. Socjologię cechuje pluralizm teoretyczny...

2. Społeczeństwo (wg Turowskiego) - historycznie ukształtowana wielość zbiorowości, grup społecznych i ich instytucji wzajemnie od siebie uzależnionych i zintegrowanych przez instytucje nadrzędne, posiadający określone obiektywne wspólne wartości bytu. Społeczeństwo funkcjonuje na określonym obszarze, ze swoistym klimatem, glebami, bogactwami naturalnymi - co rzutuje na charakter tegoż społeczeństwa.

1. Poziom rozwoju gospodarczego informuje o stanie nauki, medycyny itp., co ma wpływ na kształt struktury społecznej. Struktura społeczna jest bezpośrednio uzależniona od poziomu rozwoju gospodarczego.

2. społeczeństwo to zintegrowana całość. Co je spaja?

• integracja jednostek wynika z tego, że egzystencja ludzi oparta jest na konieczności współpracy. Wartości ideologiczne, religia, system symboli kulturowych to podstawa integracji społeczeństwa.

• W strukturach międzyludzkich dominującą rolę zajmuje konflikt (Marks, Darendorf, Coser) i nierówność w dostępie do dóbr.

• Według J. Szczepańskiego na społeczeństwo można spoglądać z różnych perspektyw:

1. za Znanieckim - społeczeństwo to kompleks grup współistniejących i krzyżujących się, podporządkowanych jednej grupie dominującej.

2. społeczeństwo to szerokie zbiorowości powiązane specjalnymi typami związków. Społeczeństwo to model idealny ogólnego typu zbiorowości

3. społeczeństwo jako ogół instytucji i urządzeń zapewniających jednostkom wspólne zaspokajanie potrzeb, tworzenie i rozwój kultury. Jest to ujecie organizacyjne więc każda forma życia zbiorowego to społeczeństwo

4. ujęcie filozoficzne - społeczeństwo to postać egzystencji człowieka, społeczeństwo to stan uzupełniający, przeciwstawny istnieniu indywidualnemu. Człowiek istnieje w wymiarze indywidualnym (ja) i zbiorowym (my)

5. rozumienie potoczne - te wszystkie formy życia zbiorowego, które istnieją poza organizacją podstawową.

3. Podstawowe kategorie społeczeństw. Goodman wymienił 6 typów społeczeństw, sądząc że zbiorowości wykorzystywały na różnych etapach rozwoju różne strategie przetrwania.

• społeczeństwa myśliwsko - zbierackie, opierające się na polowaniu i zbieraniu. Według Goodmana dziś jest jeszcze aż 300 tys. Tego typu społeczeństw. Ich gospodarka utrzymuje się na poziomie przetrwania, czyli konsumowaniu tego co się zdobędzie. Brak wymiany towarowej a podział pracy opiera się na kategoriach płci i wieku. Tu NIE MA nierówności społecznych, a przywództwo ma charakter nieformalny

• społeczeństwa kopieniackie - jeszcze nie rolnicze, gdyż używa się prymitywnych sposobów. Oparte na uprawie roślin zaczęło wypierać społeczeństwa myśliwskie w tych miejscach, gdzie warunki sprzyjały uprawie roślin. Wytworzyła się niewielka nadwyżka towarów i pojawiły się nowe zawody (statusy społeczne). Społeczeństwa te były bardziej stabilne przestrzennie i większe liczebnie. Pojawiła się wymiana handlowa. Rozpoczął się rozwój instytucji politycznych - dziedziczna monarchia plemienna. Powstają osady i wioski.

• społeczeństwa pasterskie - równoległe z kopieniackimi. Powstawały tam gdzie rosła trawa i były warunki do hodowli bydła - podstawa wymiany handlowej. Są zarazem bardziej ruchliwe niż kopieniackie.

• społeczeństwa rolnicze - wykorzystywanie siły mięśni zwierząt do pługa - główny element rewolucji agrarnej (6 - 7 tys. lat temu). Powstają nowe formy życia społecznego, nowe statusy społeczne oraz pieniądze. Nowe formy skupiania się ludności - miasta oraz większe nierówności społeczne. Wyłoniła się wyspecjalizowana elita polityczna (monarchia despotyczna), pojawiły się klasy społeczne. trwało to do XVIII wieku.

• społeczeństwo przemysłowe - kształtuje się w połowie XVIII wieku, będące wynikiem rewolucji przemysłowej (Anglia). Wykorzystanie maszyn, napędzanych parą, do produkcji dóbr materialnych.

1

SEJM

Rada ministrów

ministrowie

Urząd wojewódzki

Wydział

Urząd gminy

wydział

Rada Państwa

Wojewoda

Naczelnik

Premier

Wojewódzka Rada Narodowa

Gminna Rada Narodowa

KC PZPR

KW PZPR

K^M\_GPZPR

---