Układ wegetatywny

1. Układ współczulny

2. Układ przywspółczulny

Układ autonomiczny

Teoretycznie bez naszej woli, ale możliwy jest wpływ przez emocje.
Działanie układu autonomicznego można porównać do układu immunologicznego.

Budowa:

Neuron przedzwojowy i pozazwojowy

4 typy receptorów:
- α1 α2
- β1 β2

• α1:
  1. Mięśniówka naczyń krwionośnych - aktywacja powoduje skurcz naczynia
  - aktywacja receptorów przynosi pozytywny efekt we wstrząsie
  - w zagrożeniu udarem fatalnie, ponieważ wzrasta ryzyko wystąpienia udaru
  - w środkach znieczulających u dentysty - działanie miejscowe

2. M. gładkie macicy i gruczołu krokowego

• α2:

1. Błona presynaptyczna neuronu uwalniającego neuromediator hamowanie zwrotne wydzielania noradrenaliny (funkcja autoreceptora)

2. Wychwyt II, tkankowy: uszczelnianie szczeliny…….

3. Wstrząs, uwalnianie nadnerczy - dlatego będą uciekały do tkanek. Podać GKS by zahamować wychwyt tkankowy.

4. ANG II - niezbędny ko faktor by NA działała w ca. …..

• β1:

1. Serce - przyspieszenie akcji, inotropowo +, dromotropowo +

• β2:

1. Mięśniówka oskrzeli - pobudzenie powoduje rozkurcz oskrzeli

2. Mięśniówka naczyń krwionośnych - rozkurcz naczyń (?)

3. Wątroba - glikogenoliza i lipoliza (hiperglikemia, hiper-WKT)

Teoria down- & up- regulation:

1. Receptor na błonie komórkowej nie jest aktywny, a komórka w danej chwili prezentuje różną ilość receptorów

2. Receptor ma zdolność do chowania się oraz pokazywania na powierzchni błony komórkowej (pływa w fosfolipidach błony komórkowej)

3. Czynnikiem determinującym zachowanie się receptora jest stężenie zewnętrzne agonisty

Dla receptora β2: receptor β2 na mięśniach oskrzeli. Pacjent ma spazm oskrzeli. Organizm wydziela katecholaminy i następuje rozkurcz. Z czasem mięśniówka i receptory na niej przyzwyczajają się do obecności katecholamin, więc dochodzi do down-regulation i chowania się receptorów. Endogenne katecholaminy nie dają sobie rady ze spazmem oskrzeli.

Objawy pobudzenia układu współczulnego:

1. Stan aktywności - czuwanie

2. Blada skóra - Skurcz naczyń obwodowych

3. Chłodna skóra

4. Wilgotna - pobudzenie gruczołów

5. Drżenie włókienkowe - Skurcz mięśni pod tk. Podskórną

6. Rozszerzenie źrenic

7. Przyspieszenie akcji serca, arytmie (w przypadku choroby tętnic wieńcowych mogą wystąpić bóle wieńcowe)

8. ↑ciśnienia tętniczego

Układ przywspółczulny:

Receptory: muskarynowy, nikotynowy

Receptory muskarynowe (M):
Występowanie:
1. Oskrzela
2. Jelita
3. Żołądek

Efekt pobudzenia:

1. Zwolnienie akcji serca

2. Zwolnienie przewodzenia (dromotropowo -)

3. ↑perystaltyki

4. Skurcz oskrzeli!

Podtypy:

M1 (selektywne hamowanie wykorzystywane w leczeniu choroby wrzodowej), M2, M3

Receptory nikotynowe (N):

Występowanie:

1. Płytka nerwowo-mięśniowa w mięśniach poprzecznie-prążkowanych (jest to też miejsce uchwytu środków zwiotczających)

Dwa typy leków wpływają na interakcję ze środkami zwiotczającymi (?):

1. Amino glikozydy

2. Pętlowe środki moczopędne

2. Zakończenia nerwowe przedzwojowe układu współczulnego i przywspółczulnego

Neuroprzekaźni układu przywspółczulnegok: Acetylocholina (Ach)

Pobudzenie układu przywspółczulnego:

1. Bradykardia

2. Hipotensja

3. Rozszerzenie naczyń krwionośnych

4. ↑perystaltyki jelit

5. Skurcz mięśni gładkich oskrzeli, moczowodu, pęcherza

6. ↑wydzielania gruczołów endokrynowych

7. ↑wydzielania HCL i soku trzustkowego

8. Zwężona źrenica - na skutek poszerzenia się zatoki żylnej twardówki i obniżenia ciśnienia śródgałkowego (wykorzystywane w leczeniu jaskry)

DOPAMINA

- układ dopaminergiczny (czasem zaliczany do układu współczulnego)

Receptory: D1, D2

Neuroprzekaźnik: dopamina

- pobudzenie układu dopaminergicznego pobudza też receptory adrenergiczne wszystkich klas

- Stosowana w leczeniu choroby Parkinsona (dochodzi tu do niedoboru endogennej dopaminy w układzie pozapiramidowym)

- Stosowana w zagrożeniu życia na tle kardiologicznym - wykorzystanie egzogennej dopaminy

LEKI:

1. Mimetyki „+”

2. Lityki „-”

Układ współczulny:

- adrenomimetyczne

- adrenolityczne

Adrenomimetyki (aminy presyjne)

1. W stanach zagrożenia życia. Powodują wzrost tętna, przewodzenia, ciśnienia krwi.

• Przy stosowaniu trzeba mieć pewność, że łożysko naczyniowe jest wypełnione.

Adrenalina, Noradrenalina:

Receptory: α1, β1, β2

• Jeśli bardziej na receptory α1 - skurcz (skóra, nerki płuca)

• Bardziej β - rozkurcz mięśniówki gładkiej, też wątroba, serce

Zastosowanie:

1. Wstrząs,

2. Anemizacja

3. Drobne krwotoki

4. Przy wydłużonym działaniu środków miejscowo znieczulających (nie w znieczuleniu dystalnych części ciała, ponieważ może to doprowadzić do martwicy; nie podawać do tętnicy, ponieważ gwałtowny, silny skurcz)

5. Dosercowo - obecnie nie stosowane (Ew. ostateczność)

6. Wstrząs anafilaktyczny (ampułko-strzykawki)

Zastosowanie NORADRENALINY/Norepinefryny:

Mechanizm: pobudzenie głównie rec. α1

- Preparat: Lewonor

Działanie:

1. Centralizacja krążenia

• Obligatoryjna kontrola diurezy, ponieważ dochodzi także do obkurczenia tętnic nerkowych (spada GFR). Grozi to ostrą przednerkową niewydolnością nerek

Może dojść do martwicy komórek w miejscu podania.

Przy podawaniu trzeba mieć pewność, że jest się w naczyniu.

DOPAMINA

Efekt zależny od dawki:

• 5 ug/kg. m.c./min - pobudzenie receptorów D w:

1. Naczynia nerkowe

2. Naczynia trzewne

3. Naczynia mózgowe

4. Naczynia osierdziowe

Efekt:

1. rozszerzenie łożyska naczyniowego

2. ↑przepływu przez te obszary (pkt. A-d)

3. ↑diurezy

• 5-10 ug/kg. m.c./min - pobudzenie rec. β1

Efekt: ↑siły skurczu i częstości rytmu serca

• > 10 ug/kg. m.c./min - pobudzenie rec. α1

Efekt: ↑ ciśnienia tętniczego

Należy co 10-15 min. Kontrolować ciśnienie, akcję serca oraz diurezę

DOBUTAMINA

Syntetyczna pochodna dopaminy

Działanie: TYLKO rec. β1 w SERCU

Efekt:

1. ↑ siły skurczu

2. ↑ przewodzenia

3. ↓ oporów krążenia płucnego

4. BRAK BEZPOŚREDNIEGO wpływu na krążenie nerkowe, ale POŚREDNIO ↑ diurezy przez ↑ ciśnienia

β1 β2 ADRENERGICZNE:

Zastosowanie:

1. Bloki przewodzenia przedsionkowo-komorowe I i II stopnia

2. Niewydolność krążenia z dużym tętniakiem pozawałowym (bo przewodzenie bodźca jest upośledzone)

3. Nagły stan astmatyczny

4. Kiedyś przy reanimacji

5. W skurczu naczyń obwodowych (tętniczych)

Przeciwwskazania:

1. Niestabilna choroba wieńcowa

2. Komorowe zaburzenia rytmu serca

3. Nadczynność tarczycy (potęgują rozprzęgnięcie metaboliczne. Nawet przy stosowaniu β2 - mimetyków u astmatyków może dojść do nadczynności tarczycy)

Działania niepożądane (DNP):

1. ↑ potliwości

2. Drżenie

3. Uderzanie gorąca do głowy

4. Hiperglikemia

5. ↓ stężenia K+ - wzrasta ryzyko arytmii

6. Hipglikemia

ANEMIZACJA BŁON ŚLUZOWYCH:

Xylometazolin, Oxymetazolin - krople do nosa

Nie wolno stosować bezkarnie. Nadużywanie może doprowadzić do zanikowego zapalenia śluzówki nosa i zatok (może być martwica)

EFEDRYNA:

1. Nie działa bezpośrednio na receptor.

2. Uwalnia neurotransmiter z zakończenia synaptycznego

3. Hamuje wychwyt zwrotny NA do części presynaptycznej (hamuje hamującą pętlę zwrotną NA)

4. Gdy podawana systematycznie to w ↑ ilości rec. α i β pobudza - nie wykorzystywane terapeutycznie; działanie tabletek exstasy

5. Składnik dodatkowy leków rozkurczających oskrzela

• Stosowany jako środek dopingowy. Może być wykryty w moczu kilka dni po spożyciu

Leki sprzedawan bez recepty - over the counter (OTC) :
Sprzedawane preparaty, w których jest dodatek pseudoefedryny. Stosowany głównie w obkurczaniu naczyń błony śluzowej nosa.

Były próby wykorzystania leku w celu odchudzania (nasila lipolizę i glikogenolizę) hiperglikemia powoduje obniżenie odczucia głodu, ale wzrasta „głód” tkankowy.

Uwaga na preparaty: zioła chińskie + pseudoefedryna - może dojść do ostrego zespołu wieńcowego.

Przykładowy preparat:
- Silbutramina,
- Disoflor (pseudoefedryna + antagonista H1) - przeciwwskazany u kierowców, ponieważ wzmaga senność

KLONIDYNA (Katapres, Iporel)

Pobudza rec. α2 - nie tylko receptory presynaptyczne ale też rec. α2 w mózgu…….

Zastosowanie:

1. W leczeniu nadciśnienia złośliwego - tabletki w ułamkach mg - bardzo silna substancja

2. Małe dawki w bolesnych miesiączkach

3. Leczenie abstynencji alkoholowej i opioidowej

Lek blokuje receptory w miejscu sinawym

DNP:

1. Uczucie suchości w nosie, mamie ustnej - czasem nie do zniesienia

2. Hipotonia - głównie ortostatyczna

3. Zatrzymanie Na i H20 - mogą być obrzęki. Należy stosować diuretyki

4. Zaburzenia OUN: senność, apatia, stany depresyjne

Przeciwwskazania:

1. Prowadzenie pojazdów, obsługa maszyn

2. Nie można odstawić nagle - efekt odbicia nagły wzrost ciśnienia krwi (ryzyko wylewów, udarów)

3. Wytworzenie tolerancji (prędzej czy później następuje)

Receptory (I1, I2 - imidazolowe) w rdzeniu przedłużonym, we wzgórzu - do specjalnego leczenie nadciśnienia opornego

LEKI:

Moksonidyna

Rilmenidyna

- naśladują trochę klonidynę - są bardzo selektywne, mało DNP

- można stosować, jak pacjent ma przeciwwskazania do leków β-adrenergicznych

Gdy nie możemy osłonić pacjenta przed katecholaminami więc hamujemy go ośrodkowo - w ciężkich przypadkach mogą być jednak za słabe.

METYLODOPA

Stosowana w ciężkim nadciśnieniu

Jest to fałszywy przekaźnik, nie pobudza neuronu postysaptycznego.

Wskazania:

1. Ciężkie nadciśnienie

2. Nie powoduje uszkodzenia płodu - w ciąży

DNP:

1. Mogą pojawić się fałszywe przeciwciała p-jądrowe, które są podstawą do rozpoznania tocznia i innych chorób autoimmunologicznych

REZERPINA

Pierwszy lek na świecie do leczenia nadciśnienia

DNP:

1. Spichrzeanie neuroprzekaźnika - depresja, próby samobójcze

2. Wzrost wydzielania soku żołądkowego - uczynnienie, zaostrzenie choroby wrzodowej

3. Możliwe działanie rakotwórcze (nie potwierdzone)

Zastosowanie:

1. Leczenie ciężkiego, złośliwego nadciśnienia

Lek często w preparatach złożonych

Lek działając ośrodkowo powoduje sedację - tonizuje neurony - dobry efekt w leczeniu nadciśnienia

WAMETYDYNA ???

Izoproterenol - agonista rec. β

Ritodryna - zastosowanie w ginekologii; agonista rec. β2

Salbutamol

Terbutamina

Fenoterol

Izoprenalina, Oksyprenalina - agonista rec. β2 i β1

Tamsulozyna - przerost prostaty (antagonista α_1c/a

Długo działające:

Salmoterol, Formoterol

NA RECEPTORY NIKOTYNOWE:

Labetalol - diagnostyka guza chromochłonnego

Nikotyna - działanie:

1. spadek ryzyka raka jelita grubego

2. ↓ apoptozy

3. Ew. działanie neuroprotekcyjne

4. Ew. wzrost ryzyka nowotworów

---