UKŁAD WEGETATYWNY

UKŁAD WEGETATYWNY

Acetylocholina –

Acetylocholina –

ACh

ACh

Noradrenalina -

Noradrenalina -

NA

NA

Dopamina - DA

Dopamina - DA

Adrenalina -

Adrenalina -

A

A

Biosynteza katecholamin:

Biosynteza katecholamin:

DA, NA, A

DA, NA, A

Układ współczulny

Układ współczulny

Receptory

Receptory

alfa -

alfa -

α

α

1

1

(postsynaptyczny)

(postsynaptyczny)

-

-

α

α

2

2

(presynaptyczny)

(presynaptyczny)

beta –

beta –

β

β

1,

1,

β

β

2,

2,

β

β

3

3

(postsynaptyczny)

(postsynaptyczny)

D – dopaminowy

D – dopaminowy

(postsynaptyczny)

(postsynaptyczny)

ACh

NA

Przenoszenie pobudzenia w

Przenoszenie pobudzenia w

synapsie adrenergicznej

synapsie adrenergicznej

Rozkład noradrenaliny

Rozkład noradrenaliny

1 – mitochondrium

1 – mitochondrium

2 – pęcherzyk z NA

2 – pęcherzyk z NA

3 – rec.

3 – rec.

α

α

2

2

4 – szczelina

4 – szczelina

synaptyczna

synaptyczna

5 – rec.

5 – rec.

α

α

1

1

NA

MA
O

COMT

Wpływ pobudzenia ukł.

Wpływ pobudzenia ukł.

współczulnego

współczulnego

oko

oko

α

α

1 rozkurcz źrenicy

1 rozkurcz źrenicy

serce

serce

β

β

1

1





częstości, przewodzenia, kurczliwości

częstości, przewodzenia, kurczliwości

naczynia

naczynia

α

α

1 skurcz tętnic

1 skurcz tętnic

β

β

2 rozkurcz tętnic: wieńcowych, w m. szkieletowych

2 rozkurcz tętnic: wieńcowych, w m. szkieletowych

oskrzela

oskrzela

β

β

2 rozkurcz

2 rozkurcz

p. pok.

p. pok.

α

α

1 - ślinianki

1 - ślinianki





,

,

α

α

1 – zwieracze – skurcz,

1 – zwieracze – skurcz,

α

α

2+

2+

β

β

2 mm rozkurcz

2 mm rozkurcz

trzustka

trzustka

β

β

2 -

2 -





insuliny,

insuliny,

α

α

2 -

2 -





insuliny

insuliny

macica

macica

α

α

1 - skurcz,

1 - skurcz,

β

β

2 - rozkurcz

2 - rozkurcz

przemiana materii

przemiana materii

β

β

2 – wątroba

2 – wątroba





glikogenoliza +

glikogenoliza +

glikoneogeneza

glikoneogeneza

- m. szkieletowe -

- m. szkieletowe -





glikogenoliza

glikogenoliza

- kom. tłuszczowe -

- kom. tłuszczowe -





lipolizy

lipolizy

Wpływ NA i A na

Wpływ NA i A na

receptory

receptory

rec. siła

rec. siła

działania

działania

α

α

1 NA = A

1 NA = A

α

α

2

2

A > /= NA

A > /= NA

β

β

1

1

NA > /= A

NA > /= A

β

β

2

2

A > NA

A > NA

β

β

3

3

NA > A

NA > A

Leki działające na ukł.

Leki działające na ukł.

współczulny

współczulny

Sympato

Sympato

lityki

lityki

α

α

2-agoniści

2-agoniści

klonidyna

klonidyna

Ganglio

Ganglio

plegiki

plegiki

N-antagoniści nikotyna (

N-antagoniści nikotyna (





d)

d)

Adreno

Adreno

mimetyki

mimetyki

α

α

1-agoniści NA, A,

1-agoniści NA, A,

fenylefryna

fenylefryna

β

β

1+2 - agoniści A, dobutamina

1+2 - agoniści A, dobutamina

β

β

2 - agoniści

2 - agoniści

salbutamol, fenoterol

salbutamol, fenoterol

Adreno

Adreno

mimetyki

mimetyki

pośrednie

pośrednie

efedryna

efedryna

Adreno

Adreno

lityki

lityki

α

α

1-antagoniści

1-antagoniści

prazosyna,

prazosyna,

doksazosyna

doksazosyna

β

β

1+2 - antagoniści propranolol

1+2 - antagoniści propranolol

Sympatolityki

Sympatolityki

wpływają na ośrodki pnia mózgu i podwzgórze,

wpływają na ośrodki pnia mózgu i podwzgórze,





aktywność neuronów współczulnych

aktywność neuronów współczulnych





aktywność neuronów przywspółczulnych

aktywność neuronów przywspółczulnych

metyldopa

metyldopa

- „fałszywy przekaźnik”

- „fałszywy przekaźnik”

wsk. nadciśnienie tętnicze ciężarnych i II - III

wsk. nadciśnienie tętnicze ciężarnych i II - III

°

°

dz. niepożądane

dz. niepożądane





RR, podciśnienie ortostatyczne

RR, podciśnienie ortostatyczne





częstości serca

częstości serca

suchość w ustach, zaparcia

suchość w ustach, zaparcia

zaburzenia snu, depresja, obj. pozapiramidowe

zaburzenia snu, depresja, obj. pozapiramidowe

Sympatolityki

Sympatolityki

cd.

cd.

klonidyna, rezerpina

klonidyna, rezerpina

agonista

agonista

α

α

2

2

objawy dz.

objawy dz.





RR, podciśnienie ortostatyczne

RR, podciśnienie ortostatyczne





częstości serca, objętości wyrzutowej

częstości serca, objętości wyrzutowej

dz. uspakajające i p/lękowe

dz. uspakajające i p/lękowe

wsk. nadciśnienie tętnicze ciężkie i złośliwe

wsk. nadciśnienie tętnicze ciężkie i złośliwe

klonidyna – też w jaskrze, migrenie

klonidyna – też w jaskrze, migrenie

dz. niepożądane – jw., uszkodzenie wątroby,

dz. niepożądane – jw., uszkodzenie wątroby,

szpiku

szpiku

rezerpina – nowotwory estrogrnozależne

rezerpina – nowotwory estrogrnozależne

Agoniści rec.

Agoniści rec.

imidazolowych

imidazolowych

są pochodnymi klonidyny (imidazoli)

są pochodnymi klonidyny (imidazoli)

mają bardziej selektywne działanie na rec.

mają bardziej selektywne działanie na rec.

I1 i I2

I1 i I2

zlokalizowane w rdzeniu przedłużonym,

zlokalizowane w rdzeniu przedłużonym,

kom.

kom.

α

α

trzustki i nerek

trzustki i nerek

Rylmenidyna

Rylmenidyna

–

–

agonista rec. I1

agonista rec. I1

dz.

dz.





RR

RR





korzystnie wpływa na serce (wyłącza

korzystnie wpływa na serce (wyłącza

nadaktywność ukł. renina-angiotensyna-aldosteron,

nadaktywność ukł. renina-angiotensyna-aldosteron,





przeciążenie i przerost serca)

przeciążenie i przerost serca)

nie wpływa na gospodarkę lipidową i glikemię

nie wpływa na gospodarkę lipidową i glikemię

Adrenomimetyki

Adrenomimetyki

=

=

α

α

1-

1-

agoniści

agoniści

=

=

α

α

-mimetyki

-mimetyki

NA

NA

–

–

podawana

podawana

iv, sc,

iv, sc,

miejscowo na śluzówkę

miejscowo na śluzówkę

wsk.

wsk.

stany hipotonii = wstrząsu

stany hipotonii = wstrząsu

łącznie z lekami miejscowo znieczulającymi –

łącznie z lekami miejscowo znieczulającymi –

opóźnia ich wchłanianie

opóźnia ich wchłanianie

dz. niepożądane

dz. niepożądane





RR i częstości serca

RR i częstości serca

p/wsk.

p/wsk.

ciąża, choroba wieńcowa, nadciśnienie tętnicze

ciąża, choroba wieńcowa, nadciśnienie tętnicze

Adrenomimetyki

Adrenomimetyki

miejscowe

miejscowe

fenylefryna

fenylefryna

nafazolina

nafazolina

oksymetazol

oksymetazol

ina

ina

ksylometazo

ksylometazo

lina

lina

skurcz naczyń tętniczych bł. śluzowej

skurcz naczyń tętniczych bł. śluzowej









obrzęku (zapalnego lub

obrzęku (zapalnego lub

alergicznego),

alergicznego),

anemizację (gorszą regenerację)

anemizację (gorszą regenerację)

Stosować doraźnie i

Stosować doraźnie i

krótko !!!

krótko !!!

Adrenomimetyki

Adrenomimetyki

=

=

β

β

1+2-

1+2-

agoniści

agoniści

=

=

β

β

-mimetyki

-mimetyki

A – adrenalina

A – adrenalina

dobutamina, izoprenalina

dobutamina, izoprenalina

podawane:

podawane:

iv, im, sc, wziewnie dooskrzelowo

iv, im, sc, wziewnie dooskrzelowo

wsk.

wsk.

stany hipotonii = wstrząsu

stany hipotonii = wstrząsu

(anafilaktycznego, septycznego, kardiogennego)

(anafilaktycznego, septycznego, kardiogennego)

łącznie z lekami miejscowo znieczulającymi, opóźnia

łącznie z lekami miejscowo znieczulającymi, opóźnia

wchłanianie

wchłanianie

dz. niepożądane

dz. niepożądane





RR i częstości serca, lęk, drżenie mięśniowe

RR i częstości serca, lęk, drżenie mięśniowe

p/wsk.

p/wsk.

ciąża, choroba wieńcowa, nadciśnienie tętnicze

ciąża, choroba wieńcowa, nadciśnienie tętnicze

Adrenomimetyki

Adrenomimetyki

=

=

β

β

2-

2-

agoniści

agoniści

=

=

β

β

2

2

-mimetyki

-mimetyki

dz. krótko – do 6 h

dz. krótko – do 6 h

salbutamol

salbutamol

fenoterol

fenoterol

orcyprenalina

orcyprenalina

wsk.

wsk.

spastyczność

spastyczność

oskrzeli

oskrzeli

skurcze macicy =

skurcze macicy =

tokoliza

tokoliza

dz. niepożądane

dz. niepożądane

tachykardia

tachykardia

drżenia mięśniowe

drżenia mięśniowe





K

K

dz. długo

dz. długo

salmeterol

salmeterol

12 h

12 h

formeterol

formeterol

24 h

24 h

wsk.

wsk.

spastyczność

spastyczność

oskrzeli

oskrzeli

wziewnie

wziewnie

Adrenomimetyki

Adrenomimetyki

pośrednie

pośrednie

efedryna, pseudoefedryny

efedryna, pseudoefedryny

kokaina

kokaina

amfetamina

amfetamina





uwalnianie NA z neuronu do synapsy,

uwalnianie NA z neuronu do synapsy,

hamują wchłanianie zwrotne i rozkład

hamują wchłanianie zwrotne i rozkład





pobudzenie rec.

pobudzenie rec.

α

α

+

+

β

β

dz.

dz.





RR, bladość skóry, anemizacja bł. śluzowych

RR, bladość skóry, anemizacja bł. śluzowych





F serca i zużycia tlenu

F serca i zużycia tlenu

rozkurcz oskrzeli, przyspieszenie, pogłębienie

rozkurcz oskrzeli, przyspieszenie, pogłębienie

oddechu

oddechu

pobudzenie, drażliwość, zaburzenie

pobudzenie, drażliwość, zaburzenie

koncentracji,

koncentracji,

oceny zdarzeń,

oceny zdarzeń,

uzależnienie psychiczne !!!

uzależnienie psychiczne !!!

Adrenolityki

Adrenolityki

α1 + α2

alkaloidy sporyszu

fentolamina

tolazolina

α1

prazosyna,

doksazosyna

terazosyna, urapidil

α2

johimbina

β

β

1 +

1 +

β

β

2

2

propranolol,

propranolol,

oksyprenolol

oksyprenolol

nadolol, pindolol,

nadolol, pindolol,

timolol

timolol

β

β

1 = kardioselektywne

1 = kardioselektywne

bisoprolol, betaksolol

bisoprolol, betaksolol

metoprolol, atenolol

metoprolol, atenolol

Β

Β

1 +

1 +

α1

karwedilol, labetalol

inne

–

acebutolol,

sotalol, celiprolol

blokery
rec. α

blokery rec. β
= LBA

Alkaloidy sporyszu

Alkaloidy sporyszu



wielkocząsteczkowe

wielkocząsteczkowe

ergotoksyna ergotamina

ergotoksyna ergotamina

wsk. w migrenie

wsk. w migrenie

mech. dz. – blok rec.

mech. dz. – blok rec.

α

α





rozkurcz naczyń tętniczych

rozkurcz naczyń tętniczych





bezpośrednio częściowy skurcz tętnic

bezpośrednio częściowy skurcz tętnic





skurcz toniczny

skurcz toniczny

macicy

macicy

słabo wchłaniają się z p. pokarmowego, działają wolno

słabo wchłaniają się z p. pokarmowego, działają wolno

uwodornione:

uwodornione:

DH- ergotamina, DH-ergotoksyna

DH- ergotamina, DH-ergotoksyna

wsk. w migrenie nadciśnieniu tętniczym

wsk. w migrenie nadciśnieniu tętniczym

blok rec.

blok rec.

α

α





rozkurcz / modulacja skurczu naczyń

rozkurcz / modulacja skurczu naczyń

tętniczych

tętniczych

Alkaloidy sporyszu

Alkaloidy sporyszu



drobnocząsteczkowe

drobnocząsteczkowe

ergometryna, metyloergometryna

ergometryna, metyloergometryna

nie blokują rec.

nie blokują rec.

α

α

bezpośrednio działając powodują

bezpośrednio działając powodują

perystaltyczne skurcze macicy

perystaltyczne skurcze macicy

przy wzmożonym napięciu

przy wzmożonym napięciu

wsk. w ginekologii i położnictwie

wsk. w ginekologii i położnictwie

do hamowania krwawień z macicy

do hamowania krwawień z macicy

α

α

- a

- a

drenolityki

drenolityki

syntetyczne

syntetyczne

pochodne imidzaoliny

pochodne imidzaoliny

Fentolamina

Fentolamina

wsk. nadciśnienie tętnicze w guzie rdzenia

wsk. nadciśnienie tętnicze w guzie rdzenia

nadnerczy

nadnerczy

dz. niepożądane -

dz. niepożądane -





RR,

RR,





F, apatia, senność

F, apatia, senność

Tolazolina

Tolazolina

działa słabiej, ale dłużej, uwalnia histaminę

działa słabiej, ale dłużej, uwalnia histaminę

wsk. zaburzenie krążenia kończyn dolnych

wsk. zaburzenie krążenia kończyn dolnych

p/wsk. choroba żołądka i XII-cy, astma oskrzelowa

p/wsk. choroba żołądka i XII-cy, astma oskrzelowa

α

α

1- a

1- a

drenolityki

drenolityki

selektywne

selektywne

prazosyna, doksazosyna,

terazosyna, urapidil

objawy dz.
RR,  obciążenie serca,  zastój krwi w

płucach
 HDL i  LDL - cholesterol

mogą powodować hipotonię ortostatyczną
stosować małą dawkę wieczorem

LBA =

LBA =

β

β

-adrenolityki =

-adrenolityki =

β

β

-

-

blokery

blokery

LBA =

LBA =

β

β

-adrenolityki =

-adrenolityki =

β

β

-

-

blokery

blokery

Wpływ pobudzenia rec.

Wpływ pobudzenia rec.

Β

Β

serce

serce

β

β

1

1





częstości, przewodzenia, kurczliwości

częstości, przewodzenia, kurczliwości

naczynia

naczynia

β

β

2 rozkurcz tętnic: wieńcowych, w m.

2 rozkurcz tętnic: wieńcowych, w m.

szkieletowych

szkieletowych

oskrzela

oskrzela

β

β

2 rozkurcz

2 rozkurcz

p. pok.

p. pok.

β

β

2 mm rozkurcz

2 mm rozkurcz

trzustka

trzustka

β

β

2 -

2 -





insuliny

insuliny

macica

macica

β

β

2 - rozkurcz

2 - rozkurcz

przemiana materii

przemiana materii

β

β

2 – wątroba

2 – wątroba





glikogenoliza + glikoneogeneza

glikogenoliza + glikoneogeneza

- m. szkieletowe -

- m. szkieletowe -





glikogenoliza

glikogenoliza

- kom. tłuszczowe -

- kom. tłuszczowe -





lipolizy

lipolizy

β

β

-blokery

-blokery

działania dodatkowe

działania dodatkowe

wewnętrzna aktywność

wewnętrzna aktywność

sympatykomimemtyczna =

sympatykomimemtyczna =

β

β

+

+

pindolol, praktolol, alprenolol, acebutolol

pindolol, praktolol, alprenolol, acebutolol

działanie błonostabilizujące = chinidynopodobne =

działanie błonostabilizujące = chinidynopodobne =

jak leki miejscowo znieczulające zwalniające

jak leki miejscowo znieczulające zwalniające

przezbłonowy

przezbłonowy

transport jonów

transport jonów

propranolol, alprenolol

propranolol, alprenolol

β

β

-blokery

-blokery





β

β

1 =

1 =

kardioselektywne

kardioselektywne

bisoprolol, betaksolol, metoprolol,

bisoprolol, betaksolol, metoprolol,

atenolol

atenolol





β

β

1+

1+

β

β

2 =

2 =

nieselektywne

nieselektywne

propranolol, oksyprenolol, pindolol,

propranolol, oksyprenolol, pindolol,

timolol

timolol





o dodatkowym działaniu

o dodatkowym działaniu

β

β

1+

1+

β

β

2 +

2 +

α

α

labetalol, karwedilol

labetalol, karwedilol

β

β

1-blok +

1-blok +

β

β

2-pobudza

2-pobudza

celiprolol

celiprolol

–

–

astma, ciąża

astma, ciąża

β

β

1+

1+

β

β

2 + błonowe

2 + błonowe

propranolol, sotalol

propranolol, sotalol

–

–

zaburzenia

zaburzenia

rytmu serca

rytmu serca

β

β

-blokery –

-blokery –

objawy działania

objawy działania

Blok rec.

Blok rec.

β

β

1

1





częstości serca (F=HR)

częstości serca (F=HR)

dz. chrono-,

dz. chrono-,

dromotropowe (-)

dromotropowe (-)





pracy serca i zużycia

pracy serca i zużycia

tlenu

tlenu





RR

RR





uwalniania reniny

uwalniania reniny

hamowanie drżenia

hamowanie drżenia

mięśni

mięśni

szkieletowych

szkieletowych

dz. uspakajające

dz. uspakajające

Blok rec. β2

skurcz oskrzeli

skurcz tętnic mm. szkieletowych

skurcz mm. macicy

hamowanie uwalniania insuliny

hamowanie glikogenolizy w

wątrobie i mm. szkieletowych

hamowanie lipolizy

w tk. tłuszczowej

β

β

-blokery –

-blokery –

zastosowanie

zastosowanie

kliniczne

kliniczne





choroba niedokrwienna serca = ch.n.s.

choroba niedokrwienna serca = ch.n.s.





nadciśnienie tętnicze

nadciśnienie tętnicze





zaburzenia rytmu serca

zaburzenia rytmu serca





nadczynność tarczycy obj. zaburzeń rytmu

nadczynność tarczycy obj. zaburzeń rytmu





migrena

migrena





profilaktyka stanów stresowych, nerwica

profilaktyka stanów stresowych, nerwica

lękowa

lękowa





abstynencja alkoholowa, drżenia

abstynencja alkoholowa, drżenia

mięśniowe

mięśniowe





jaskra

jaskra

β

β

-blokery –

-blokery –

działania

działania

niepożądane

niepożądane





rzadkoskurcz = bradykardia

rzadkoskurcz = bradykardia





blok przewodzenia przedsionkowo-komorowego

blok przewodzenia przedsionkowo-komorowego









RR = hipotensja

RR = hipotensja





zawroty, bóle głowy

zawroty, bóle głowy





nasilenie niewydolności krążenia

nasilenie niewydolności krążenia





skurcz oskrzeli

skurcz oskrzeli





zaburzenie ukrwienia kończyn

zaburzenie ukrwienia kończyn





drżenie i bóle mięśni szkieletowych

drżenie i bóle mięśni szkieletowych





uczucie zmęczenia, senność

uczucie zmęczenia, senność





nudności, wymioty, biegunka

nudności, wymioty, biegunka





impotencja, zaburzenia libido

impotencja, zaburzenia libido









stęż. Cholesterolu we krwi

stęż. Cholesterolu we krwi

Układ wegetatywny

Ukł. współczulny

Ukł. przywspółczulny

OUN

zwoje

zwoje

1
1
1

3

4

5

6

7

9

6

a

b

c

d

e

f

g

a - zwój szyjny górny

b – zwój szyjny
środkowy

c – zwój gwieździsty

d – zwój trzewny

e – zwój kreskowy
górny

f – zwój kreskowy dolny

1 – źrenica

2 – gr. łzowy

3 – naczynia oun

4 – serce

5 - płuca

6 – żołądek

7 – wątroba

8 – trzustka

9 – nerki

10 – jelito cienkie

11+12– jelito
grube

13– pęcherz
moczowy

14 – narządy
płciowe

g – zwój

podbrzuszny
dolny

A