Układ pokarmowy

Badanie żwacza

Oglądanie
Oglądamy okolicę lewego dołu głodowego – oceniamy wypełnienie żwacza (zapadnięty,
wypełniony, nadmiernie wypełniony)

Omacywanie:
Wyczuwamy ruchy żwacza (norma 7 – 14 w ciągu 5 min), mniejsza ilość świadczy o
głodzeniu lub atonii żwacza
Uciskanie palcami i pięścią lewego dołu głodowego i ściany brzucha pozwala na ocenienie
wypełnienia żwacza

●

Prawidłowo – ściana zwacza podatna na ucis, treść ma konsystencję miękką

●

Wzdęcie – dół głodowy wysklepiony i napiety

●

Przeładowanie – mniejsza podatnośc na ucisk, konsystencja ciastowata lub tęga

Opukiwanie

●

Prawidłowo – w górnej części bębenkowy lub jawny, w dolnej części przytłumiony
lub stłumiony

●

Wzdęcie – wypuk ostrzejszy i jednakowy nad całym żwaczem

●

Przeładowanie – wyraźnie stłumiony, nawet w okolicy dołu głodowego

Osłuchiwanie
W celu stwierdzenia szmerów powstałych podczas pracy żwacza i przesuwania treści,
osłabienie świadczy o uposledzeniu trawienia i ruchów żwacza

Badanie treści żwacza

Treść ze żwacza pobieramy za pomocą zgłębnika Hauptnera połaczonego z pompą ssącą
lub sondą metalową z końcówką Więckowskiego. Badanie należy wykonać jak najszybciej

Właściwości fizyczne
Zapach:

●

prawidłowo – woń aromatyczna, zależna od rodzaju skarmianej paszy

●

Kwaśny – niestrawność kwaśna (nadmiar węglowodanów w paszy)

●

Amoniakalny – niestrawność zasadowa (nadmiar białka, mocznika)

●

Gnilny – prcesy gnilne lub martwicze w żwaczu

Barwa
Prawidłowa – zależna od rodzaju karmy

●

Zielona – żywienie pastwiskowe

●

Zielonkawa – kiszonki

●

Żółtobrunatna – słoma, kiszonki

●

Szara – wysłodki, wywar, otreby

Konsystencja – ocenian podczas przelewania treści z nacznia do naczynia

●

Prawidłowo – płynna, w małym stopniu lepka

●

Silnie ciągliwa – domieszka śliny, w czasie sondowania

●

Pienista – wzdęcie żwacza

●

Zbyt płynna – mała aktywnośc procesow trawiennych

Szybkość opadania i podpływania cząstek stałych – drobne i ciężkie cząstki opadają,
cząstki grubsze, włókniste wypływają na powierzchnie. Wlewamy treść do 100 ml cylindra
i liczymy czas od momentu wlania do końca opadania i wypływania

●

Norma – 5 – 10 min (bezpośrednio po nakarmieniu 3 min)

●

Szybsze gromadzenie osadu i mała ilość pływającyh cząstek – zmniejszenie
aktywności trawiennej żwacza

●

Szybkie gromadzenie się cząstek pływających i duża ilość pęcherzyków
powietrznych – wzmożenie procesów fermentacyjnych (wzdęcie, gnicie żwacza)

Właściwości chemiczne
Odczyn (pH) płynnej treści – badamy za pomocą pehametru lub pasków wskaźnikowych

●

Norma 6,1 – 7,4

●

Kwaśny – bezpośrednio po spożyciu kiszonek, niestrawność kwaśna,

●

Zasadowy – niestrawność zasadowa, gnicie w żwaczu

Próba fermentacyjna – w żwaczu podczas procesów trawiennych tworzy się gaz (CO2,
metan) – do 20 ml treści dodajemy 1 ml 16% glukozy, mieszamy i wlewamy do
sacharometru, który wkładamy na płytce petriego do cieplarki (39ºC) i wynik odczytujemy
po 30 i 60 min

●

Norma 1 – 2 cm3/1h

●

Obniżenie – głód, niepełnowartościowa pasza,

●

Zwiększenie – ostre lub przewlekłe wzdęcie

Układ pokarmowyBadanie treści żwacza

Próba na redukcje azotynów – drobnoustroje żwacza redukują azotany zawarte w paszy
roślinnej do azotynów, a następnie do amoniaku. Próba ma na celu wykazanie aktywności
drobnoustrojów

●

Prawidłowo w:

●

W 1 probówce po 5 – 10 min

●

W 2 probówce po 20 min

●

W 3 probówce po 30 min

●

Przedłużenie czasu – niestrwność, głód,

●

Skrócenie czasu – pasza zielona, niestrawność z objawami wzdęcia i gnicia w
żwaczu

Badania mikroskopowe
Trawienie przebiega przy udziale flory bakteryjnej (przemiany enzymatyczne) i
wymoczków (rozdrabniają cząstki roślinne, budują własne struktury białkowe z
aminokwasów i białka pokarmowego, następnie są trawione i są ważnym źródłem białka
zwierzęcego i węglowodanów)
Ocena żywotności wymoczków metodą orientacyjną wg Halteniusa – na podgrzane
szkiełko podstawowe nakładamy krople płynnej treści i oglądamy pod mikroskopem

●

Żywotność I stopnia – liczne, żywe wymoczki, brak martwych

●

Żywotność II stopnia – liczne, mało ruchliwe wymoczki, liczne martwe

●

Żywotność III stopnia – średnio liczne, słabo ruchliwe wymoczki, liczne martwe

●

Żywotność IV stopnia – pojedyncze lub nieliczne, słabo ruchliwe wymoczki, liczne
martwe

●

Żywotność V stopnia – pojedyncze martwe wymoczki

Oznaczanie liczby wymoczków – do liczenia niezbedny jest mikroskop, komora Fuchsa –
Rosenthala – żywotnośc i liczba wymoczków odzwierciedła stan równowagi środowiska w
żwaczu
Norma – 600 – 800 tys/1 ml
Najprędzej giną wymoczki duże, później w miarę nasilania się procesów chorobowych
giną średnie i małe
W niestrawności mogą zamierać wszystkie wymoczki

Badanie czepca

To głównie diagnostyka niestrawności wtórnej na tle ciała obcego
Wykonuje się szereg prób

1. Próby bólowe

●

Ucisk na czepiec 6 – 7 p. mż. nad mostkiem po stronie lewej

●

Chwyt kłębowy

●

Próba drążkowa

●

Opukiwanie przyczepu przepony, okolicy chrząstki mieczykowatej, okolic
czepca

2. Próby na przeczulicę w strefach Heada (lewa strona od kręgosłupa do połowy klatki

piersiowej – w fazie wydechu naciągamy skóre

3. Próby z aparatem do wykrywania ciała ferromagnetycznych
4. Badanie krwi – leukocytoza (nie jest to swoiste badanie)
5. Badanie ogólne – podwyższenie temperatury ciała, zwiększenie liczby oddechów i

tętna, spadek mleczności

Badanie ksiąg

Omacywanie
Praktycznie nie są dostępne do badania, pole opukowe leży po prawej stronie między 7 a
9 żebrem na wysokości stawu barkowego, w stanach chorobowych można silnym
omacywaniem w tej okolicy wywołać reakcję bólową
Bezpośrednie omacywania można przeprowadzić podczas laparotomii
Przy niedowładzie – twarde, nie do uciśnięcia, bolesne
Opukiwanie
W stanie normalnym – wypuk nieco przytłumiony, trudny do odgraniczenia od otoczenia
W niedowładzie lub zatkaniu – wypuk staję się bardziej stłumiony, powieksza się pole
stłumienia
Osłuchiwanie
Stwierdzamy szmery o charakterze trzeszczenia, pojawiające się w czasie
przemieszczania treści z czepca do ksiąg

Badanie trawieńca

●

Normalnie część denna trawieńca leży za czepcem w okolicy wyrostka
mieczykowatego i rozciaga się ku tyłowi równomiernie na prawo i lewo od linii białej

●

Prawostronne przemieszczenie trawieńca – przemieszcza się na prawo i ulega
rozszerzeniu, leży między prawą ścianą brzucha a pętlami jelit. Na wskutek
nagromadzenia płynów i gazów rozciąga się ku górze do prawego dołu głodowego
gdzie jest wyczywalny podczas omacywania, przy przemieszczeniu dochodzi do
obbrotu o 180 – 360º i powstaje ostry stan niedrożności

●

Lewostronne przemieszczenie trawieńca – powiększony trawieniec przemieszcza
się na lewą strone i leży między żwaczem a lewą ścianą brzucha. Można go
wyczuć w lewym dole głodowym za ostatnim żebrem, jednak najczęściej dochodzi
do zapadnięcia okolicy lewego dołu głodowego z powodu odsunięcia żwacza od
powłok brzusznych

Osłuchiwanie
Przy przemieszczeniu można usłyszeć ostre, metaliczne dźwieki w obrębie prawego lub
lewego łuku żebrowego
Opukiwanie
Pole opukowe: od wyrostka mieczykowatego do pępka i prawego łuku żebrowego.

●

Prawidłowo – wypuk jawny,

●

Przeładowanie – wypuk stłumiony

●

Przemieszczenie – wypuk bębenkowy w okolicy lewego lub prawego łuku
żebrowego

Badanie rektalne

Polega na wewnętrznym omacywaniu narządów jamy brzusznej
Psy
Stwierdzamy stopień wypełnienia prostnicy, stan gruczołu krokowego,
Duże zwierzęta

●

Do badania używamy rękawicy pokrytej środkiem nawilżającym

●

Żwierzę musi być odpowiednio trzymane lub uwiązane

●

U koni przed badaniem można zrobić lewatywę, u bydła nie ma takiej koniczności

●

Przed badaniem oglądamy okolice odbytu

●

Rękę wprowadzamy poziomo, z palcami złożonymi w klin, druge rękę trzymamy na
zadzie, aby pokonać opór zwieracza wykonuje się powolne ruchy śrubowe

●

U bydła po wprowadzeniu ręki nastepuje odruch defekacji, ukonia trzeba usunąć
masy kałowe

●

Opuszkami palców omacujemy ściany miednicy, otrzewnej a następnie narządy
jamy brzusznej

Bydło

●

Wężły chłonne – mogą być powiększone w czasie białaczki limfatycznej

●

Staw krzyżowo – biodrowy – przy zaleganiu i niedowładach (rozluźnienie stawu i
ruchomość kości i trzeszczenia po urazach)

●

Wewnętrzne kanały pachwinowe – u samców

●

Pęcherz moczowy – gdy jest pusty ma postać elastycznego, gruszkowatego tworu

●

Dysk okrężnicy – po prawej stronie od miednicy do nerki

●

Jelita – w postaci pętli

●

Nerka lewa i prawa – okolica lędźwiowa (prawa bardziej dogłowowo)

●

Czepiec, księgi, trawieniec – prawidłowo niedostepne do badania

●

Macica – ciężąrna lub zmieniona chorobowo może przesuwać jelita i żwacz

Koń

●

Nadmierne wypełnienie kałem – zapalenie otrzewnej, porażenie rdzenia
kręgowego, utrata świadomości

●

Brak kału, lub mała ilość – niedrożność jelit

●

Krew na rękawicy badającego – uszkodzenie ściany jelita

●

Krew zmieszana z kałem – morzysko zakrzepowo – ztorowe, wgłobienie jelit

●

Omacywanie ścian miednicy pozwala na wykrycie ew złamań

●

Petle okrężnicy małej normalnie wypełnione uformowanym kałem, przy zaleganiu
kału maja postać grubych, tęgich walcowatych tworów

●

Zagięcie miedniczne okrężnicy dużej – lewa strona jamy brzusznej, jest miejscem
predylekcyjnym zalegania treści pokarmowej i niedrożności kałowej

●

Głowa jelita slepego w okolicy prawej słabizny (przy przeładowaniu ma
konsystencję ciastowatą lub tęgą)

●

Jelita luźno zawieszone na krezce , elastyczne, wypełnione treścia pokarmową, w
przebiegu wzdęcia zajmuą całą jamę brzuszną

●

W okolicy lędźwiowej można sięgnąć do lewej nerki

Nakłucie

●

1. Nakłucie żwacza (trokarowanie) - Często wykonywany zabieg leczniczy, wykonuje

się go za pomoca trokaru w środkowej części lewego dołu głodowego. Najczęście
w celu usunięcia nadmiaru gazów lub w celu dokonania wlewu środków
leczniczych, odpowiedno zabezpieczona tulejke możemy zostawić przez jakiś czas
w świetle żwacza

2. Nakłucie trawieńca - Wykonuje się rzadko, za pomocą igły z mandrynem, po prawej

stronie ciała w połowie odległości między wyroskiem mieczykowatym a pępkiem

3. Nakłucie głowy jelita ślepego

●

Za pomocą igły Łopatyńskiego w prawym dole głodowym, w celu usunięcia
nadmiaru gazów lub wykonania wlewu środków rozmiękczających

●

Nakłucie przez prostnicę za pomocą igły iniekcyjnej z wężykiem
wprowadzonej w dłoni do prostnicy

4. Nakłucie jelit cienkich

●

U koni w czasie wzdęcia w prawej słabiźnie lub przez prostnice jak w
przypadku głowy jelita ślepego

5. Nakłucie jamy otrzewnowej

Ma znaczenie diagnostyczne (określenie charakteru płynu w jamie brzusznej) i
lecznicze (uppust płynu)

●

Koń, pies – w dolnej części brzucha, obok linii białej, między wyrostkiem
mieczykowatym a pępkiem

●

Bydło – mniejsze znaczenie z powodu wystepowania żwacza który zajmuje
większą część jamy brzusznej

Prawidłowo w jamie brzusznej wystepuje niewlielka ilość przejżystego, lekko
żółtawego płynu

6. Nakłucie wątroby - W celu pobrania skrawków do badań histopatologicznych.

Najczęściej u przeżuwaczy, w obrębie pola stłumienia wątrobowego. U małych
zwierząt pod kontrolą USG