Przed przystapieniem do badania układu pokarmowego należy przeprowadzić ocene łaknienia i pragnienia.
Zwracamy następnie uwage na zaburzenia zycia, połykania, na ew wymioty, wydalanie kału, u przeżuwaczy na prawidłowośc czynności przezuwania i odbijania gazów.
Badanie jamy ustnej
Badamy poprzez oglądanie i omacywanie
Zwracamy uwagę na zapach z jamy ustnej, wystepowanie ślinienia, zmiany zapalne,
Badanie rozpoczynamy od oglądanie szpary jamy ustnej, zwracając uwage na jej symetryczność i rozwarcie
Następnie oceniamy wargi (opadniecie wargi może świadczyć o porażeniu nerwu twarzowego, zwarcie warg i cofnięcie kątów warg do tyłu może być przy tężcu)
Technika otwierania jamy ustnej
Konia
Między bezzębne krawędzie żuchwy u szczeki wsuwa się dwa lub trzy palce i przesuwa się je pomiędzy język i podniebienie twarde, wtedy koń samoczynnie otwiera jamę ustną. Należy chwycic pełnądłonią język i odciagnąć go na bok między zęby trzonowe
Bydło
Należy przytrzymywać za rogi i nozdrza bądź żuchwę, badający staje z przodu zwierzęcie wkładająć jedną rękę w okolicę bezzębengo brzegu do jamy ustnej, chwyta język i wyciąga go na zewnątrz, bardzo często język chwytamy przez ręcznik (z powodu śliskoci języka)
Świnie
Szczeki rozwiera się za pomocą 2 taśm umieszczonych za kłami
Psy
U łagodnych psów jedną ręka chwytamu szczękę a drugą ręką żuchwę, po czym kciukiem i palcem środkowym wciskamy policzki między szczeke i żuchwę, zabezpieczając się w ten sposób przed ugryzieniem
Badanie jamy ustnej
Ogladamy przedsionek jamy ustnej (dziąsła, policzki, zęby)
− Błona śluzowa
Zaczerwienienie: stan zapalny błony sluzowej
Czarnoszara: przewlekłe zatrucie ołowiem
Miejscowe ubytki tkanek: skaleczenia po cialach obcych
Ograniczone ciemnoczerwone zmiany: wrzodziejące zapalenie jamy ustnej
− Zeby
Obecność osadu, kamienia
Ubytki szkliwa, zaburzenia w wyrastaniu: mozliwe w krzywicy
Ubytki szkliwa, brunatne zabarwienie zębów: po przebyciu nosówki
Badanie zębów u koni – wykonujemy przy zaburzeniach pobierania karmy, żucia
Omacujemy zęby, każdy po kolei z osobna, sprawdzamy czy się nie ruszają, nie mają ostrych krawędzi, nie są bolesne
Badanie jamy ustnej
Badanie jamy ustnej właściwej, podniebienia miękkiego i twardego oraz języka
− Stwardnienie i zgrubienie języka „drewniany język” w promienicy
− U bydła przy badaniu języka zwracamy uwagę na obecność ciał obcych
− U psów, bydła i koni pod językeim mogą wystepować torbiele zastoinowe gruczołu podjęzykowego tzw „żabka” podjezykowa.
Ślinotok
− Zwykle przy stanach zapalnych jamy ustnej
− Niedrożności przełyku
− Zapaleniu gruczołów slinowych
Rozwarcie jamy ustnej
− Często przy wściekliźnie
− Przy porażeniu nerwu trójdzielnego
− Zwichnięciu stawu żuchwowego
Badanie gardła
Badamy poprzez oglądanie i omacywanie, zarówno po stronie zewnetrznej jak i wewnetrznej
Zwracamy uwage na sposób trzymania głowy, powiekszenie lub obrzeki okolicy podżuchwowej
Podczas omacywania zwracamy uwagę na boleność, ciepłotę, konsystencję tkanek, przesuwalność skóry
Bezpośrednio jame gardła można obejrzeć u mięsożernych, świń i małych przeżuwaczy
Po otwarciu pyska, należy wyciągnąć koniec języka do przodu oraz przycisnąć jego podstawę, uwidaczniamy wtedy podniebienie miękkie, migdalki, korzeń języka oraz boczno tylna ściana gardła
U duzych zwierząt do oglaania wykorzystujemy laryngoskop lub wziernik rurowy
Po załozeniu rozwieracza jamy ustnej możemy dokonac omacywania wewnętrznej ściany gardła
Badanie przełyku
Badanie przełyku przeprowadzamy przy wystapieniu zaburzeń w połykaniu (utrudnione połykanie, zwracanie treści w czasie jedzenia, przewlekłych wzdęciach, podejrzeniu ciala obcego)
Badamy poprzez oglądanie i omacywanie (oceniamy prawidłowość przechodzenia kęsa pokarmowego, stwierdzamy obecność miejscowego lub biegnącego wzdłuż całego przełyku powiekszenia jego objetości, określamy konsystencję, ew.
bolesność)
Podejrzewając niedrożność przełyku należy wykonać sondowanie przełyku
− Koń: sonde zakładamy przez nos, wprowadzamy ją przyciskając w kierunku dolno – przyśrodkowym, kciukiem wsuniętym maksymalnie w głąb jamy nosowej.
Po dojściu do gardła ganaszujemy głowę i poprzez delikatne naciskanie zgłębnikiem na gardło, wywołujemy odruc połykania, w tym momencie należy szybko przesunąć sonde do przełyku. Jeżeli jestesmy w przełyku bedziemy wyczuwaćopór podczas przesuwania i sonda będzie od zewnątrz widoczna w rynience szyjnej, jeśli trafimy do tchawicy, nie będziemy czuć oporu, a koń zacznie kaszleć
− Bydło: zakładamy sonce przez nos lub przez jamę ustna
− Pies: zakładamy sonde przez jamę ustną
Dojście sondy do żołądka świaadczy o drożności przełyku
Ogólne badanie brzucha
Oglądanie
Zwracamy uwagę na objetość, kształt, symetryczność, uwzględniając przy tym stan odżywienia
Obecność w jamie brzusznej ciał stałych (powiększona śledziona, wątroba, guzy) powoduje nierównomierne ukształtowanie ścian brzucha, nieulegające zmianom przy zmianie pozycji
Obecność płynów w jamie brzusznej (wodobrzusze) wywołuje tzw „żabi” brzuch, czyli wysklepienie dolnobocznych ścian brzucha i jego obwisłość przy równoczesnym zapadnięciu się okolic lędźwiowych, przy zmianie pozycji następuje zmiana kształtu brzucha
Wypełnienie płynem narządów jamy brzusznej (ropomacicze, silnie wypełniony pęcherz moczowy) powoduje równomierne powiększenie objetości brzucha, ma on kształt beczkowaty, nie zmienia się w czasie zmiany pozycji
Nagromadzenie się gazu w narządach (skręt żołądka, wzdęcie żoładka) daje równomerne uwypuklenie ścian brzucha, szczególnie jego górnych parti
− U bydła przy wzdęciu żwacza silne uwypukla się lewy dół głodowy
− U koni przy wzdęciu jelita ślepego
silnie uwypukla się prawy dół głodowy
Ogólne badanie brzucha
Omacywanie
Omacując duże zwierzęta jedną rękę opieramy na grzbiecie, drugą dłonią spokojnie, ale dosyć mocno naciskamy na różne miejsca powłok brzusznych
Małe zwierzęta badamy w pozycji stojącej, obiema rękoma od góry omacujemy całą powierzchnię brzucha, a następnie dłońmi należy objąć brzuch od dołu, po czym delikatnie naciskając na ścianę brzucha doprowadzić do zetknięcia palców, następnie powoli przepuszcza się między palcami zawartośc jamy brzusznej, zwracając uwagę na wielkość, kształt narządów i ew nieprawidłowości.
Omacując brzuch możemy stwierdzić:
− Zwiększone napięcie ściany tzw „twardy brzuch” - wystepuje przy bolesnych schorzeniach narządów wewnętrznych, zapaleniu otrzewnej, wzdęciu,
ropomaciczu
− Zmniejszone napiecie ściany – wyniszczenie
− Wrażliwość na ucisk (bolesność) – podobnie jak przy zwiększonym napięciu
− Wyczuwalne twory w jamie brzusznej – ciała obce (najczęściej w dwunastnicy,) twarde masy kałowe (jelito proste), powiększona śledziona, guzy nowotworowe, silnie wypełniony pęcherz moczowy
Ogólne badanie brzucha
Opukiwanie
W przypadku obecności płynów w jamie brzusznej przy opukiwaniu stwierdzimy słumienie horyzontalne
Osłuchiwanie
Ma zasadnicze znaczenie u dużych zwierząt, szczególnie u koni, przeprowadzać je można bezpośrednio lub pośrednio. Dla bezpieczeństwa kładziemy ręke na grzbiecie zwierzęcia
Osluchując zwracamy uwagę na szmery jelitowe, wystapienie pluskań (w obecności płynów), pluskań z podźwiękiem metalicznym (płyn+gaz), szmery z tarcia
Osłuchiwanie perystaltyki należy zawsze przeprowadzić przy podejrzeniu morzyska
Do tyłu od zatkania perystaltyka jelit i szmery zostają zniesione, do przodu od zatkania perystaltyka i szmery są początkowo wzmocnione, później ulegają osłabieniu
Ogólne badanie brzucha
cd osłuchiwanie
Przy osłuchiwaniu konia dzielimy jamę brzuszną na trzy części za pomocą poziomych linii
Po stronie lewej
− 1/3 górna – okrężnica mała
− 1/3 środkowa – jelita cienkie
− 1/3 dolna – okrężnica duża
Po stronie prawej
− 1/3 górna – głowa jelita ślepego
− 1/3 środkowa – trzon jelita ślepego
− 1/3 dolna – koniec jelita ślepego
Ogólne badanie brzucha
Punkcja
Wukonuje się ją w celu potwierdzenia obecności płynu w jamie brzusznej i określenia jego pochodzenia
Rodzaje punktatów
− Płyn wysiękowy – zapalenie otrzewnej
− Płyn przesiękowy – zastoje krwi w niewydolności serca, marskości wątroby, guzach nowotworowcyh)
− Płyn mleczowaty – odmiana przesięku charakteryzująca się duża liczba komórek tłuszczowych i kropelek tłuszczu
− Krew – przy peknięciu wątroby lub sledziony lub uszkodzeniu narządów wewnętrznych
− Treść zołądka lub jelit – przy pęknięciu tych narządów
− Mocz – przy pęknięciu pęcherza moczowego
Badanie wątroby
Badanie wątroby wykonujemy poprzez oglądanie, omacywanie, opukiwanie, biopsję oraz RTG i USG u małych zwierząt
Koń
Cała wątroba znajduje się w kopule przepony I przykryta jest przez płuca, nie wystepuje stłumienie związane z tym narzadem. Wypuk stłumiony jest zawsze patologiczny I wskazuje na powiekszenie wątroby. Znaczne powiekszenie wątroby może powodować stłumienie od 10 – 17 p. mż., a nawet przekraczać łuk żebrowy Bydło
Stłumienie wątrobowe zajmuje z prawej strony powierzchnię od 10 d 12 p. mż. W
pierwszej lini opukowej. Górna granica stłumienia wątrobowego, przechodzi w stłumienie nerkowe. Wysoka ciążą, przeładowanie lub wzdęcie żwacza powodują zmniejszenie stłumienia, głodówka lub biegunka przesuwa tylną granice o 2 – 3 cm.
Pies
Stłumienie z prawej strony znajduje się wzdłuz tylnej granicy płuc 7 – 12 p. mż., w zakresie 7 I 8 p. mż. łączy się ze stłumieniem wątrobowym strony przeciwnej, po stronie lewej zajmuje p. mż 7 I 9 I ku przodowi zlewa się z stłumieniem sercowym
Badanie wątroby
Diagnostyka laboratoryjna
− Próby czynnościowe
Określenie poziomu bilirubiny całkowitej i związanej w surowicy (wzrost bilirubiny wolnej wystepuje w żółtaczce hemolitycznej, a związanej i wolnej w żółtaczce miąższowej i mechanicznej)
Określenie poziomu albumin (w chorobach miąższu wątroby dochodzi do
spadku poziomu)
Określenie poziomu amoniaku (martwica i zanik wątroby prowadzi do
wzrostu poziomu)
Obciążenie galaktozą, fruktuzą, próba bromsulfaleinowa, poziom
cholesterolu
− Próby enzymatyczne
Wskażnikowe (ALAT, ASPAT
Wydzielnicze (esteraza cholinowa, protrombina, konwertyna)
Wydalnicze (AP – fosfataza alkaliczna (zasadowa))
Badanie trzutki
W normalnych warunkach niedostepna do badania poprzez omacywanie. Tylko przy silnym powiększeniu i stwardnieniu można ją omacywać u małych zwierząt. Znajduje się w dolnej części łuku żebrowego
Zaburzenia czynnościowe można podejrzewać przy wydalaniu połyskującego, mazistego kału (spowodowane obecnością tłuszczu w kale)
W badaniach krwi określamy poziom amylazy (wysoki wzrost w ostrym zapaleniu trzustki, prze przewlekłym zapaleniu wzrost nieznaczny lub jego brak)
Badanie śledziony
Koń
Znajduje się po lewej stronie , bezpośrednio za tylną granicą pola opukowego, tylny brzeg biegnie równolegle do łuku żebrowego, górny brzeg dotyka nerki, opukiwaniem możemy wykazać tylko bardzo silne powiekszenie śledziony, w badaniu rektalnym jesteśmy w stanie omacywać tylną krawędź śledziony
Bydło
Śledziona nie jest dostepna do badania zarówno poprzez prostnice jak i przy opukiwaniu, prz silnym powiększeniu można stwierdzić przytłumienie wzdłuż tylnej granicy żwacza
Mięsożerne
Niedostepna do badania, przy silnym powiekszeniu może wystawać poza łuk żebrowy, siegając do linii białej, tak powiększoną śledzione można wymacać, a także opukać