Układ autonomiczny
_ Funkcje
- Regulacja funkcji serca
- Regulacja temperatury
- Zachowanie równowagi wodno-elektrolitowej
- Regulacja procesów metabolicznych
- Regulacja trawienia
- Regulacja wydzielania
_ Neuroprzekaźnik- ACETYLOCHOLINA
_ Receptory muskarynowe - M1,2,3,4,5
_ Receptory nikotynowe:
- Nn- neuronalny
- Nm-mięśniowy
_ Leki:
- Cholinomimetyczne - pobudzające
- Cholinolityczne- hamujące
- Receptory muskarynowe:
-M1- OUN, neurony obwodowe, komórki okładzinowe Ŝołądka
-M2- mięsień sercowy, zakończenia presynaptyczne w OUN
-M3-gruczoły wydzielnicze (ślinowe, potowe, oskrzelowe), mm. gładkie narządów wewnętrznych i naczyń
krwionośnych
-M4, M5- niektóre struktury OUN
_ Receptory nikotynowe:
- Pierwsze receptory wyizolowane z narządów elektrycznych węgorza elektrycznego (Electrophorus
electricus)
- Nn- neuronalny- OUN, rdzeń nadnerczy, neurony pozazwojowe, zakończenia neuronów
cholinergicznych
- Nm-mięśniowy- połączenie nerwowo-mięśniowe
- Uwalniana z zakończeń neuronów do szczeliny synaptycznej
- Rozkładana przez acetylocholinoesterazę
- Uwalnianie hamowane przez toksyny bakteryjne z gatunku Clostridium- blokowanie przekaźnictwa w
płytce motorycznej- wiotkie poraŜenie mięśni poprzecznie prąŜkowanych
- Jad pająka Latrodectus mactans (czarna wdowa)- powoduje nagłe uwolnienie acetylocholiny z
pęcherzyków synaptycznych
- Układ krąŜenia- ↓ czynności serca, rozkurcz tętnic i Ŝył
- Układ oddechowy- skurcz mięśni gładkich oskrzeli, nasilenie wydzielania śluzu (ostroŜnie u chorych na
astmę)
- Przewód pokarmowy- nasilenie perystaltyki jelitowej, rozkurcz zwieraczy, nasilenie wydzielania
gruczołów egzokrynnych, ślinowych, Ŝołądkowych, ↑ wydzielania jelitowego, trzustkowego
- Oko- skurcz mięśnia zwieracza źrenicy, ↓ ciśnienia śródgałkowego, skurcz m. rzęskowego (akomodacja
na widzenie z bliska)
- Pęcherz moczowy- rozkurcz zwieracza, skurcz rozwieracza
_ Leki aktywujące układ przywspółczulny
- Cholinomimetyki bezpośrednie (agoniści receptorów muskarynowych)
- Inhibitory acetylocholinoesterazy
_ Leki hamujące układ przywspółczulny
- Cholinolityki
Cholinomimetyki bezpośrednie:
_ Acetylocholina- gwałtowne działanie, szybki rozkład w surowicy
_ Pilokarpina- (pilocarpinum hydrochloricum)- dospojówkowo w terapii jaskry (roztwór 0,5-4%)
_ Karbachol- j.w.(0,75-3%)
_ Metacholina i betanechol- atonia jelit, pęcherza moczowego
Działania niepoŜądane cholinomimetyków bezpośrednich
_ Skurcz oskrzeli (duszność)
_ Nudności, wymioty, biegunka, kolka jelitowa
_ Zwolnienie czynności serca, obniŜenie RR
_ Przeciwwskazania:
- ch. niedokrwienna serca, nadczynność tarczycy, choroba wrzodowa, astma oskrzelowa
_ Zatrucie muskaryną:
- Grzyby z rodzaju Inocybe (strzępaki)- objawy zatrucia juŜ po 30 min.- leczenie siarczan atropiny (1-2 mg co
30 min)
Cholinomimetyki- inhibitory acetylocholinesterazy
_ Hamują aktywność acetylocholinoesterazy - wzrost stęŜenia endogennej acetylocholiny w pobliŜu
receptorów
_ Wykazują działanie na receptor muskarynowy (M) oraz nikotynowy (N) w płytce nerwowo-mięśniowej
_ Odwracalne inhibitory (inhibitory AChE o krótkim działaniu)- iv, im, sc.
- Fizostygmina, Neostygmina, Pirydostygmina, Distigmina
_ Nieodwracalne inhibitory (estry kwasu fosforowego)
- Gazy bojowe (tabun, sarin, soman), pestcydy
- Fluostigmina, Ekotiopat- dospojówkowo w terapii jaskry
Cholinomimetyki- inhibitory acetylocholinesterazy
_ Hamują aktywność acetylocholinoesterazy - wzrost stęŜenia endogennej acetylocholiny w pobliŜu
receptorów
_ Wykazują działanie na receptor muskarynowy (M) oraz nikotynowy (N) w płytce nerwowo-mięśniowej
_ Odwracalne inhibitory (inhibitory AChE o krótkim działaniu)- iv, im, sc.
- Fizostygmina, Neostygmina, Pirydostygmina, Distigmina
_ Nieodwracalne inhibitory (estry kwasu fosforowego)
- Gazy bojowe (tabun, sarin, soman), pestcydy
- Fluostigmina, Ekotiopat- dospojówkowo w terapii jaskry
Odwracalne inhibitory acetylocholinesterazy (działanie/wskazanie)
_ Pobudzenie układ przywspółczulnego- zatrucie atropiną oraz innymi cholinolitykami (np. fizostygmina)
_ ZwęŜenie źrenicy, ↓ciśnienia śródgałkowego - terapia jaskry
_ Skurcz mięśni gładkich narządów wewnętrznych- atonia jelit i pęcherza moczowego (np. pooperacyjne)
_ Nasilenie skurczów mięśni poprzecznie prąŜkowanych- terapia miastenii
_ Zwolnienie czynności serca- tachykardia
_ Profilaktycznie przed atakiem gazami bojowymi (pirydostygmina- Zatoka Perska 1990 rok)
Zatrucie nieodwracalnymi inhibitorami AChE
_ Objawy pobudzenia układu cholinergicznego:
- łzawienie, ślinienie, biegunka, ból brzucha, pocenie, duszność, bradykardia, spadek ciśnienie tętniczego
krwi, zwęŜenie źrenicy, zaburzenia akomodacji, objawy z OUN (pobudzenie, drgawki, poraŜenie
ośrodka oddechowego)
UWAGA!!!
wchłaniają się ze skóry
Postępowanie w zatruciach pestycydami
_ Przemyć mydłem skórę i błony śluzowe (alkalizacja przyspiesza ich rozkład)
_ Zapewnić droŜność dróg oddechowych + tlenoterapia
_ Leczenie przyczynowe:
- Atropina (2 mg im co 5-10 min/ w pierwszej dobie 200 mg- 1 g)
- Pralidoksym, obidoksym- reaktywatory acetylocholinoesterazy, iv.
Cholinolityki
_ Konkurencyjni antagoniści receptorów muskarynowych
_ Znoszą objawy pobudzenia układu przywspółczulnego
_ Związki modelowe: atropina i skopolamina (alkaloidy) - preparaty pochodzenia naturalnego
- syntetyczne cholinolityki
Cholinolityki syntetyczne
_ Metyloskopolamina, butyloskopolamina (Scopolan, Buscopan)- stany skurczowe przewodu
pokarmowego, dróg moczowych i Ŝółciowych
_ Homatropina- stosowana w okulistyce (badanie dna oka), stanach skurczowych p.p
_ Oksyfenonium- spazmolityk- kolki jelitowe
_ Pirenzepina, telenzepina- działają wybiórczo na M1- terapia choroby wrzodowej, przewlekłe
obturacyjne zapalenie oskrzeli
Cholinolityki syntetyczne
_ Słabo wchłaniają się po podaniu doustnym i dospojówkowym
_ Słabo działają na oczy
_ Nie przechodzą przez barierę krew-mózg
_ Dodatkowo blokują receptory nikotynowe- spadek ciśnienia tętniczego, impotencja
ATROVENT
_ Mechanizm działania:
- Blokada receptorów cholinergicznych w mięśniach gładkich dróg oddechowych
- Zmniejsza ilość cGMP powodując lokalne rozszerzenie oskrzeli
- Zahamowanie sekrecji w drogach oddechowych
ATROPINA
_ ATROPINA ma duŜe powinowactwo do receptorów muskarynowych
_ Blokuje receptory muskarynowe zlokalizowane w ośrodkowych układzie nerwowym oraz obwodowym
ATROPINA-działanie
1.OKO:
_ Rozszerzenie źrenicy
_ Brak odpowiedzi na światło
_ Cykloplegia (zaburzenia akomodacji)
_ Ciśnienie śródgałkowe (osoby z jaskrą)
2. Przewód pokarmowy:
_ Zmniejszenie aktywności przewodu pokarmowego — ↓napięcia mięśni gładkich oraz zwolnienie
perystaltyki (zaparcia)
Działania niepoŜądane
w zaleŜności od dawki
_ suchość śluzówek jamy ustnej, zaburzenia wydzielania potu
_ zaburzenia widzenia; suche oczy; szerokie źrenice, poraŜenie akomodacji (cykloplegia)
_ Tachykardia
_ Zaparcia
_ Zatrzymanie moczu
_ Utrudniona eliminacja wydzieliny z dróg oddechowych
_ CNS: niepokój, wzrost pobudliwości, zaburzenia orientacji,
omamy, delirium
Depresja
Zaburzenia ze strony układu krąŜenia oraz oddechowego
Receptory adrenergiczne
_ Działanie adrenaliny
- Przyspiesza czynność serca, zwiększa pracę serca
- ZwęŜa naczynia, podwyŜsza ciśnienie tętnicze krwi
- Rozszerza oskrzela (udroŜnienie dróg oddechowych)
_ Endogenne aminy katecholowe
- Noradrenalina (norepinefryna)
- Adrenalina (epinefryna)
- Dopamina
_ Syntetyczne aminy katecholowe
- Isoproterenol
- Dobutamina
Aktywacja układu współczulnego
_ Efekt zarówno pobudzający jak i hamujący.
_ Odpowiedź zaleŜna od rodzaju pobudzanego receptora.
- a1 : skurcz mięśniówki naczyń
- a2 : skurcz mięśni gładkich
- b1 : wzrost HR oraz nasilene skurczu
- b2 : relaksacja mięśni gładkich ścian oskrzeli i macicy
- b3: tkanka tłuszczowa- wzrost termogenezy
_ Receptory β2:
- mm. gładkie tętniczek, mm. gładkich oskrzeli, macicy,
_ Pobudzenie powoduje:
- rozkurcz mięśni gładkich, poprawa klirensu śluzowo-rzęskowego
Wskazania do stosowania beta-adrenolityków:
_ Nadciśnienie tętnicze
_ Choroba niedokrwienna serca
_ Zaburzenia rytmu serca
_ Zawał i pozawałowa prewencja wtórna
_ Niewydolność serca
_ Alkoholowy zespół abstynencyjny
_ Nadczynność tarczycy
_ DrŜenia mięśniowe
_ Profilaktyka krwawień z Ŝylaków przełyku w nadciśnieniu wrotnym
_ jaskra