Adam Pietrzak, Wyższa Szkoła Marketingu i Biznesu, gr. 2

Kapitałowe uwarunkowania rozwoju przedsiębiorstw

Kapitał to nagromadzone dobro, służące do rozwijania dalszej produkcji, oraz zasoby pieniężne stosowane w produkcji. Kapitał stanowi wartość, mającą zdolność do wzrostu. Jest dobrem pożądanym, jego posiadanie umożliwia działalność, w wyniku której wzrasta jego wartość lub możliwy jest zwrot zaangażowanego dobra. Trzeba się jednak liczyć również z możliwością straty w wypadku nieodpowiedniego użycia.

W każdym przedsiębiorstwie niezbędne jest zaplanowanie odpowiedniej struktury kapitału. Istotne jest określenie proporcji między kapitałami własnymi i obcymi. Wysokość kapitałów własnych stanowi dla wierzycieli informację, do jakiej kwoty firma zdolna jest ponosić konsekwencje w razie powstania strat. Kapitały obce wymagają spłaty w ustalonych z wierzycielami terminach, w grę wchodzi jednak możliwość refinansowania kredytów. Skutkiem jest stałe występowanie kapitałów obcych w przedsiębiorstwie, ale w różnej wysokości i zmieniającej się strukturze. W praktyce często pojawiają się możliwości pozyskiwania alternatywnych źródeł kapitału o różnym ich charakterze. Przy wyborze najkorzystniejszej struktury kapitału należy uwzględnić:

1. maksymalizację korzyści udziałowców firmy, wyrażających się m.in. stopą zyskowności kapitałów własnych,

2. zapewnienie właściwego stopnia bieżącej i perspektywicznej płynności płatniczej, tj. ograniczenia ryzyka jej utraty do granic uznanych za rozsądne.

Właściwa struktura kapitału powinna być też uwarunkowana możliwościami i uwarunkowaniami. Optymalizacja struktury kapitałowej przedsiębiorstwa wiąże się z maksymalizacją wartości rynkowej firmy, która z kolei jest jednym z podstawowych kryteriów i miar oceny efektywności jej działania. W polityce kształtowania kapitału przedsiębiorstwo winno kierować się rentownością zastosowania kapitału łącznego i kapitału własnego. Poziomem rentowności kapitału są zainteresowani przede wszystkim właściciele przedsiębiorstwa, gdyż poziom ten wskazuje na siłę dochodową przedsiębiorstwa, tj. zdolność przynoszenia dochodu z zastosowanego kapitału. Rentowność kapitału własnego to stosunek zysku netto (lub brutto) do kapitału własnego, zaś rentowność kapitału obcego to stosunek sumy zysku netto (lub brutto) i odsetek od kapitału obcego do kapitału łącznego. Porównanie rentowności kapitału własnego i łącznego pozwala na ocenę tzw. efektu dźwigni finansowej. Dla przedsiębiorstwa ważne jest kształtowanie się poziomu i udziału środków właściciela i kredytodawców. Gdy nie zagraża to równowadze firmy to można wykorzystywać obce środki do pomnożenia zysków. Jeżeli stopa oprocentowania kapitału obcego będzie niższa od stopy rentowności kapitału obcego, przedsiębiorstwo będzie miało korzyść w postaci pozytywnego efektu dźwigni finansowej w kształtowaniu struktury kapitałowej i w takim razie osiągnie większy zysk niż przy zastosowaniu wyłącznie kapitału własnego. W rezultacie rentowność kapitału własnego rośnie tym silniej, im mniejszy jest jego udział w łącznym kapitale przedsiębiorstwa. Jeżeli stopa oprocentowania kapitału obcego będzie wyższa od stopy rentowności kapitału łącznego, to efekty dźwigni finansowej będą negatywne. W tym przypadku, im wyższy będzie wskaźnik zaangażowania kapitału obcego, tym bardziej będzie obniżała się rentowność kapitału własnego. Efekt dźwigni finansowej wyrażamy stosunkiem rentowności kapitału własnego do rentowności kapitału łącznego. Wartość wskaźnika wyższa od jedności oznacza pozytywny efekt dźwigni finansowej. Wartości niższe od jedności wskazują na występowanie negatywnego efektu dźwigni finansowej.

Prawidłowa struktura kapitałowa firmy powinna spełniać szereg wymogów nazywanych regułami finansowania. H. Albach wyróżnia wśród nich:

1. złotą regułę finansowania, która zakłada, że kapitału pożyczonego nie powinno być więcej niż własnego; graniczną dopuszczalna proporcja między kapitałem własnym i obcym to 1:1,

2. złotą regułę bankowości, która stwierdza, że kapitał, którym można dysponować w długim okresie, powinien być wykorzystany do zamierzeń długofalowych, a kapitał, który można wykorzystać tylko w krótkim okresie - do zamierzeń krótkoterminowych.

Według Albacha można przyjąć tu następujące dodatkowe założenia:

a) wartość majątku trwałego nie powinna być mniejsza od wartości kapitału własnego zaangażowanego w firmę,

b) biorąc pod uwagę fakt, że ziemia stanowi również element majątku trwałego, należałoby do majątku w maszynach i budynkach dodać równowartość renty gruntowej (przy dokonywaniu porównań między kapitałem własnym i majątkiem trwałym,

c) majątek trwały i majątek obrotowy łącznie winny być równe sumie kapitału własnego, długoterminowego kapitału obcego i minimalnej kwoty krótkoterminowych zobowiązań, których posiadanie jest dla firmy korzystne.

Mimo różnorodnych interpretacji co do minimum wymagań dotyczących właściwych proporcji między kapitałem a majątkiem, należy przyjąć zasadę, że wartość majątku przedsiębiorstwa reprezentowana przez budynki, ziemię, maszyny i urządzenia powinna być równa sumie kapitału własnego i długoterminowo zaangażowanego kapitału obcego

Duża jest liczba czynników wpływających na to, jakie proporcje kapitałowe w konkretnym przedsiębiorstwie, w konkretnych warunkach działania przedsiębiorstwa, będą najbardziej korzystne. Niektóre przedsiębiorstwa będą więc mogły sobie pozwolić na ukształtowanie struktury finansowej niezgodnie z przedstawionymi powyżej regułami. Duże przedsiębiorstwo może sobie pozwolić na przyjęcie większej ilości kapitału obcego, niż małe firmy, gdyż posiadają większy majątek, w tym najczęściej i więcej własnych środków finansowych, łatwiej jest więc im spłacić zaciągnięte zobowiązania. Również przedsiębiorstwa, które podjęły duże inwestycje, mają również trudności z utrzymaniem właściwych proporcji między kapitałem własnym, a obcym. W wielu przypadkach inwestycja finansowana jest ze środków obcych.

W celu utrzymania równowagi finansowej przez przedsiębiorstwo niezbędne jest pełne pokrycie majątku trwałego stabilnymi źródłami finansowania, nie wymagającymi szybkiego zwrotu, a więc kapitałami stałymi. Natomiast częściowe tylko finansowanie majątku trwałego krótkoterminowymi kapitałami obcymi grozi istotnymi napięciami w zachowaniu płynności finansowej firmy, a często prowadzi do jej upadłości. Wymaga to bowiem stałego, częstego odnawiania zobowiązań przez długi okres, w którym mogą występować nie zawsze dające się przezwyciężać trudności w pozyskiwaniu nowych źródeł finansowania. Upłynnienie w takich sytuacjach posiadanego majątku trwałego na pokrycie krótkookresowych zobowiązań w praktyce nie jest z reguły możliwe bez naruszania podstaw działalności przedsiębiorstwa.

Środki obrotowe natomiast uczestniczą w operacjach cyklicznie powtarzających się w krótkich okresach czasu. Dlatego mogą być finansowane krótkoterminowymi kapitałami obcymi, a w klasycznym ujęciu - dla zmniejszenia ryzyka - w finansowaniu środków obrotowych powinny być także zaangażowane częściowo kapitały stałe.

Należy dodać, że w strukturze kapitałów stałych powinny być uwzględnione odpowiednie proporcje między kapitałami własnymi i obcymi. W szczególności przy podejmowaniu inwestycji, które zamierza się sfinansować obcymi kapitałami długoterminowymi, trzeba uprzednio upewnić się o możliwości ich zwrotu dzięki nadwyżkom finansowym, jakie przedsiębiorstwo przewiduje uzyskać w przyszłości, pozostałym po zaspokojeniu innych potrzeb niezbędnych do pokrycia z tego źródła. Trzeba również dysponować realistycznymi ocenami na temat możliwości i opłacalności refinansowania długoterminowych zobowiązań po upływie terminu ich spłaty

Struktura kapitałowa powinna wiązać się z minimalizacją kosztu kapitałowego.

Nie ma uniwersalnej formuły umożliwiającej wyznaczenie optymalnej dla danej firmy struktury kapitałowej i zapewniającej maksymalną zyskowność własnych kapitałów przy rozsądnym stopniu ryzyka. Owa struktura zależy od wielu złożonych czynników, które ciągle się zmieniają, a przede wszystkim od trudnych do dokładnego przewidzenia zmian koniunktury gospodarczej.

Bardzo istotne znaczenie, gdy chodzi o kapitałowe uwarunkowania rozwoju przedsiębiorstw, ma racjonalne gospodarowanie majątkiem trwałym i majątkiem obrotowym.

Celem gospodarowania środkami trwałymi w przedsiębiorstwie jest takie działanie, które przy najmniejszym ich zużyciu pozwala osiągnąć określony efekt w postaci zwiększenia produkcji i obniżenia kosztów własnych. Coraz popularniejszym sposobem zwiększania zasobów środków trwałych będących w dyspozycji przedsiębiorstw jest ich wydzierżawienie i wynajem od innych jednostek gospodarczych lub użytkowanie w ramach umowy leasingowej. Poziom zdolności produkcyjnej przedsiębiorstwa zależy od wykorzystania środków trwałych; im jest ono pełniejsze, tym wyższe są rozmiary produkcji i niższe koszty jednostki wyrobu. Wpływ wykorzystania majątku trwałego na wyniki finansowe przedsiębiorstwa jest tym intensywniejszy, im wyższe jest techniczne uzbrojenie pracy, które wyraża się stosunkiem środków trwałych do wielkości zatrudnienia i jest relację obrazującą zastąpienie pracy żywej pracą uprzemysłowioną. Lepsze wykorzystanie przez przedsiębiorstwo zasobów środków trwałych daje przedsiębiorstwu możliwość bezinwestycyjnego zwiększania rozmiarów produkcji. Wykorzystanie środków trwałych winno być optymalne, czyli zapewniające przestrzeganie racjonalnej ich eksploatacji. Bardzo ważna jest właściwa gospodarka konserwacyjno-remontowa. Zaniedbania w tej dziedzinie mogą prowadzić do nadmiernego, przedwczesnego zużycia i konieczności wycofania środków trwałych przed upływem normatywnego okresu ich eksploatacji. Optymalna gospodarka środkami trwałymi polega na stworzeniu warunków maksymalnego ich wykorzystania przy równoczesnym zagwarantowaniu utrzymania tych środków w prawidłowym stanie technicznym. Do mierzenia efektywności wykorzystania środków trwałych służą wskaźniki produktywności i zyskowności środków trwałych. Pierwszy jest relacją produkcji do wartości środków trwałych, drugi zaś - zysku do wartości środków trwałych. Do obliczania tych współczynników stosuje się przede wszystkim mierniki wartościowe - produkcja wyrażona jest miernikiem produkcji globalnej, towarowej, czystej lub dodanej, a majątek trwały - jego wartością początkową brutto, przy czym często bywa ograniczany tylko do produkcyjnych środków trwałych lub maszyn i urządzeń. Zasoby środków trwałych ulegają zmniejszeniu w wyniku ich likwidacji. Najczęściej podlegają jej środki trwałe całkowicie zużyte fizycznie i moralnie. Tempo i skala likwidacji w dużej mierze decydują o strukturze wielu środków trwałych i ogólnym poziomie technicznym parku maszynowego przedsiębiorstwa. Zbyt niska lub zbyt wysoka skala likwidacji przynosi straty wynikające z nieprawidłowego wykorzystania pracy społecznej. Obiekty zbędne przedsiębiorstwo powinno sprzedać na organizowanych w tym celu giełdach lub przetargach, bądź też je wydzierżawić lub oddać w leasing. Należy podkreślić, że przedsiębiorstwa ponoszą koszty wynikające z samego faktu posiadania środków trwałych. Należą do nich przede wszystkim koszty: amortyzacji, konserwacji i przeglądów okresowych, utrzymania służby konserwacyjno-remontowej, opłat urzędowych i rejestracyjnych i in. Są to koszty stałe.

Wyniki produkcyjne i ekonomiczne przedsiębiorstw zależą więc w poważnej mierze od całokształtu gospodarowania środkami trwałymi. Dobór odpowiednich środków trwałych, w tym szczególnie ich części aktywnej, tj. maszyn, aparatów i urządzeń, oraz ich harmonizacja, prawidłowe rozmieszczenie i wzajemne dopasowanie pod względem możliwości technicznych w poszczególnych fazach procesu produkcyjnego oraz właściwe wykorzystanie - decydują w sposób istotny o rozmiarach produkcji, jej pracochłonności, jakości, strukturze asortymentowej, poziomie wydajności pracy żywej, długości cyklu produkcyjnego i kosztach wytwarzania. Podniesienie racjonalności gospodarowania środkami trwałymi wywołuje najczęściej zwiększenie efektów produkcyjnych zarówno pod względem liczby wykonanych wyrobów, jak i ich jakości, oraz obniżenie jednostkowych kosztów wytwarzania. Przyrost produkcji oraz względna obniżka kosztów wytwarzania przyczyniają się do zwiększenia zysku przedsiębiorstwa. Na wzrost zysku wpływa także zmniejszenie kosztów eksploatacji środków trwałych oraz nakładów na działalność konserwacyjno-remontową. Zwiększona kwota zysku podlegającego podziałowi może dodatkowo zasilić kapitał przedsiębiorstwa, a może być przeznaczona do zwiększenia funduszu nagród i premii dla załogi przedsiębiorstwa i dla jego kierownictwa lub do zwiększenia dywidendy dla właściciela(i) przedsiębiorstwa. Nagrody i premie mogą wpłynąć na intensyfikację procesów produkcyjnych i racjonalizację użytkowania środków trwałych, do zwiększenia ich zasobów lub zmiany struktury stosownie do planowanych zmian w programie produkcji.

Jeśli chodzi o majątek obrotowy, to warto kilka zdań poświęcić gospodarowaniu materiałami, ponieważ wpływa w zasadniczy sposób na wyniki ekonomiczne przedsiębiorstwa przemysłowego, gdyż zużycie materiałów stanowi główny czynnik kosztotwórczy, a zarazem kształtuje jakość wytwarzanych wyrobów. Podstawową zasadą ekonomiki wykorzystania materiałów jest minimalizacja nakładów materiałowych i energetycznych w fazie produkcji i eksploatacji wyrobu w przeliczeniu na jednostkę efektu użytkowego. Badanie materiałochłonności powinno umożliwić wskazanie przedsięwzięć techniczno-organizacyjnych służących realizacji tej zasady. Do głównych czynników ograniczenia materiałochłonności zalicza się:

1. postęp konstrukcyjny,

2. normalizację i unifikację,

3. postęp technologiczny,

4. dobór materiałów.

Wprowadzenie konstrukcji materiałooszczędnych łączy się z wieloma działaniami, m.in.:

1. z analizą funkcji wyrobów i kosztów ich spełniania prowadzącą do eliminacji zbędnych części (metoda analizy wartości),

2. z wyborem optymalnych zasad techniczno-fizycznych funkcjonowania wyrobu i metod obliczeń,

3. z miniaturyzacją wymiarów wyrobu i obniżeniem stopnia złożoności wyrobu i stopnia skomplikowania kształtów jego części składowych,

4. z wyborem najwłaściwszych materiałów.

W gospodarowaniu materiałami istotne znaczenie ma stopień zuifikowania i normalizacji części oraz materiałów. Normalizacja części według norm państwowych, czy ponadpaństwowych umożliwia ich masową produkcję przez wyspecjalizowane firmy. Unifikacja części oznacza możliwość ich zastosowania w innych wyrobach, a unifikacja materiałów prowadzi do ograniczenia rodzajów, gatunków, odmian i wymiarów materiałów stosowanych w przedsiębiorstwie. Skutkiem działań normalizacyjnych jest zwiększenie serii produkowanych części, a w następstwie możliwość zastosowania efektywniejszych technologii, poprawy jakości i obniżki kosztów. Normalizacja ułatwia ponadto sam proces projektowania wyrobów. Unifikacja materiałów, dzięki ograniczeniu liczby pozycji asortymentowych, zmniejsza zakupy w małych partiach i ułatwia planowanie i sterowanie zapasami oraz upraszcza magazynowanie.

Metody i sposoby obróbki materiałów określa technologia; ona też wpływa w znaczącym stopniu na poziom ich wykorzystania, wielkość powstających odpadów i strat oraz jakość uzyskiwanych produktów. Postęp technologiczny wyraża się we wprowadzaniu:

a. technologii bezodpadowych pozwalających na kompleksowe zagospodarowanie wsadu,

b. nisko energochłonnych technologii,

c. optymalizacji cięcia i rozkroju materiałów oraz doboru postaci technologicznej materiałów,

d. metod automatycznej kontroli jakości i technologii dokładnego formowania detali,

e. technologii opartych na przetwórstwie surowców i materiałów odpadowych.

Ważną dziedziną racjonalnego gospodarowania materiałami w przedsiębiorstwie jest badanie ich wykorzystania w procesach produkcyjnych i ustalanie miejsc oraz przyczyn nadmiernego zużycia. Podstawowe instrumenty stosowane w tym zakresie to normowanie i kontrola zużycia materiałów. Normowanie zużycia zmierza do ustalenia najbardziej celowego poziomu nakładów materiałowych w produkcji. Efekt tego procesu - norma zużycia - określa ekonomicznie uzasadniony poziom nakładu materiałowego na jednostkę wyrobu. Norma zużycia jest jednostką stosunkową i składa się z:

a. nakładu materiałowego (przedmiotu normy),

b. odniesienia normy - czyli produktu, na który jest zużywany materiał.

Normy służą przede wszystkim do planowania zużycia i kosztów materiałowych oraz sterowania zapasami. Norma pełni też rolę układu odniesienia w ocenie poziomu zużycia faktycznego, jest też podstawą analizy materiałochłonności wyrobu, poziomu technologii oraz nieprawidłowości w przebiegu procesów produkcji. Wskaźnik normy zużycia w postaci analitycznej jest sumą zużycia teoretycznego, strat produkcyjnych i odpadów.

Kontrola zużycia materiałów jest realizowana w formie:

a) kontroli wstępnej, która polega na dysponowaniu materiałami do produkcji na podstawie limitów poboru ustalanych według norm zużycia i zadań produkcyjnych, a dodatkowe ich pobranie musi być zaakceptowane przez komórkę organizacyjną, która nadzoruje dyspozycję materiałową,

b) kontroli bieżącej, polegającej na sprawdzaniu przestrzegania reżimu technologicznego przez wykonawców, zasad postępowania z odpadami, zasad transportu, magazynowania materiałów i półfabrykatów itd.,

c) kontroli wynikowej, której zadaniem jest rozliczenie zużycia materiałów i określenie faktycznego zużycia jednostkowego oraz odchyleń od normy.

Jeśli chodzi o gospodarowanie zapasami, to powinno ono zapewniać rytmiczne zaopatrzenie odbiorców między kolejnymi cyklami produkcji wyrobu. Ekonomika zapasów wiąże się z następującymi zasadami:

1. minimalizacja nakładów na zakup, sprowadzenie i utrzymanie zapasów,

2. zapewnienie ciągłości produkcji i rytmiczności obsługi odbiorców przy najniższych kosztach zapasów,

3. zapobieganie powstawaniu zapasów nadmiernych i zbędnych oraz optymalne ich zagospodarowanie w przypadku ich wystąpienia,

4. przeciwdziałanie stratom jakościowym i ilościowym oraz moralnemu zużyciu zapasów.

Racjonalny poziom zapasów produkcji nie zakończonej wyznaczają minimalne koszty całkowite obejmujące koszty przygotowania partii produkcyjnych oraz koszty finansowania i utrzymania zapasów produkcji w toku.

Współcześnie system gospodarowania zapasami materiałowymi koncentruje się na maksymalnej redukcji zapasów i optymalizacji przepływów. Jest on zatem coraz silniej związany z systemem sterowania produkcją i polega na dokładnym podporządkowaniu się temu, czego oczekuje odbiorca. Należy dokładnie opracowywać zapotrzebowania i zamówienia na materiały.

Istnieją pewne metody sterowania zapasami. Ustalają parametry, takie jak normy zapasów, optymalny poziom dostawy i zapasu rezerwowego, poziomy zapasów sterujących i in. Pozwalają na sterowanie procesem zaopatrzenia i utrzymanie uzasadnionego ekonomicznie poziomu zapasów oraz jego kontrolę. Istotne jest wybranie właściwej metody. Materiały o największym znaczeniu dla przedsiębiorstwa wymagają najdokładniejszego sterowania, ponieważ najczęściej mają wysoki udział w zapasach i zużyciu ogółem. Do wyselekcjonowania pozycji asortymentowych materiałów o znaczeniu newralgicznym służą metody ABC i XYZ. Metoda ABC polega na podziale dóbr zaopatrzeniowych na 3 grupy według ich relatywnego udziału w wartości zużycia materiałowego. Metoda XYZ będąca uzupełnieniem metody ABC bada stopień regularności zapotrzebowania na poszczególne materiały. Zastosowanie tych metod jest szerokie. Służą też do wyboru systemów zaopatrzenia, zakresu i dokładności działań w sferze marketingu zakupów. Wybór konkretnej metody zależy od warunków zaopatrzenia i zużycia materiałów w produkcji. Wyróżnia się 3 grupy metod sterowania zapasami - statystyczne, optymalizacyjne i dynamiczne.

W przypadku metod statystycznych normy zapasów ustala się na podstawie danych z ubiegłych okresów po przeprowadzeniu ewentualnych korekt i przewidywaniu ewentualnych zmian warunków zaopatrzenia i zużycia w okresie planowanym. W prostej metodzie statystycznej normę zapasów określa się wykorzystując dane o ich średnim poziomie w okresie sprawozdawczym oraz dobowe zużycie materiału. Metoda pozwala ustalać normy indywidualne i grupowe. W metodzie statystyczno-analitycznej obliczenia opierają się na analizie cykliczności dostaw, tj. odstępu między kolejnymi dostawami. Na podstawie średniego ważonego cyklu dostaw i przeciętnego odchylenia dodatniego od średniego cyklu dostaw wyznacza się 2 podstawowe normy: zapasu zmiennego i zapasu minimalnego. W metodach tych uwzględnia się z założenia warunki dyktowane przez dostawców, są one zatem przydatne w sytuacji nie zrównoważonego rynku. W zakresie charakterystyki zużycia przyjmuje się stały jego poziom.

W metodach optymalizacyjnych wielkości sterujące ustala się na podstawie kryterium funkcji kosztów całkowitych składających się z 3 podstawowych ich rodzajów:

1. kosztów tworzenia zapasów, tj. bezpośrednich kosztów związanych ze sprowadzeniem dostawy oraz kosztów pośrednich,

2. kosztów utrzymania zapasu, czyli kosztów magazynowania, kosztów finansowych i starzenia się zapasów,

3. kosztów wyczerpania zapasu.

W oparciu o minimum funkcji kosztu całkowitego ustala się podstawowy parametr sterujący - optymalną wielkość dostawy. Stosuje się różne odmiany metod optymalizacyjnych: metodę uproszczoną, metodę uwzględniającą ograniczenia w poziomie kapitału obrotowego, metodę optymalizacji zapasu rezerwowego i metody optymalizacji zakupów łącznych.

Do podstawowych metod sterowania dynamicznego należą 2 modele:

1. model poziomu zapasu wyznaczającego moment zamawiania,

2. model stałego cyklu zamawiania.

Model pierwszy opiera się na 2 parametrach sterujących: a) stałej partii dostawy ustalonej metodami optymalizacyjnymi, b) poziomie zapasów decydujących o poziomie zamawiania. Przebieg sterowania jest następujący: obniżenie faktycznego zapasu poniżej poziomu zapasu sterującego jest sygnałem do uruchomienia dostawy o stałej wielkości. Zapas sterujący określa się na podstawie okresu realizacji zamówienia i wielkości zużycia w jednostce czasu. W obliczeniach przyjmuje się wariantowo zarówno stałość czasu realizacji zamówień i zużycia. W modelu stałego cyklu postępowanie jest odwrotne. Materiał zamawia się w stałych odstępach czasu, a zmienna jest ilość zamawianego materiału. Parametrami sterowania są: 1) cykl zamawiania, 2) poziom zapasu sterującego wielkością zamówienia.

Istnieje również bezzapasowa strategia zarządzania przedsiębiorstwem. System realizujący te postulaty w zaopatrzeniu znany jest jako system dostaw dokładnie na czas. Do praktyki gospodarczej został wprowadzony przez koncern Toyota pod nazwą kanban i stosowany głównie do sterowania zapasami w toku produkcji w warunkach masowej produkcji złożonych wyrobów, a następnie przenoszony do sterowania zapasami materiałowymi i wyrobów gotowych. W zakresie produkcji w toku metoda ta zakłada:

1. maksymalne zmniejszenie partii produkcyjnych,

2. likwidację wąskich przekrojów i redukcję zapasów operacyjnych,

3. skracanie czasu przezbrojenia maszyn,

4. wysoką niezawodność technologii,

5. wysoką i stałą jakość produkcji,

6. zespołowy charakter pracy robotników i kierownictwa, wszechstronne umiejętności personelu i wysoki poziom zaangażowania, inicjatywy i motywacji pracowników.

Podejmowane są również rozszerzające tę metodę na sferę zaopatrzenia materiałowego, prowadzące do redukcji zapasów materiałowych. Oznacza to pominięcie fazy magazynowania i dostawy materiałów bezpośrednio na stanowiska robocze, co wymaga bardzo ścisłej współpracy z dostawcą, stałego kontaktu informacyjnego, wprowadzenia zasady dostaw gwarantowanych jakościowo i terminowo, sprawnych i niezawodnych systemów transportowych, ustalenia sposobów pakowania i kształtowania jednostek ładunkowych oraz ujednolicenia symboliki i zasad ewidencji.

Duże znaczenie ma też właściwe zaopatrzenie w materiały, które pozwala na:

1. obniżenia cen nabycia materiałów i kosztów zakupu,

2. pełne i rytmiczne zaopatrzenie,

3. obniżenie poziomu zapasów i uniknięcie zapasów nieprawidłowych.

Z pozyskaniem i zasilaniem przedsiębiorstwa w materiały wiąże się:

1. ustalenie właściwego poziomu zakupów,

2. wyszukanie optymalnych źródeł dostawy,

3. złożenie ofert i przeprowadzenie pertraktacji handlowych,

4. wybór rodzaju transportu,

5. opracowanie harmonogramów dostaw,

6. ewidencja i kontrola realizacji zamówień oraz ich aktualizacja,

7. przyjmowanie i rozliczanie dostaw.

W krajach o efektywnej gospodarce obniżenie rzeczowego majątku obrotowego postrzega się jako wielką szansę poprawy ekonomiki produkcji. Znajduje to wyraz w różnych praktycznych przedsięwzięciach doskonalących sferę zaopatrzenia. Do ważniejszych można zaliczyć:

1. marketing zaopatrzenia,

2. stosowanie podejścia logistycznego,

3. wykorzystanie koncepcji cyklu życia produktu w zaopatrzeniu.

Marketing zakupu pozwala poznać strukturę rynku zaopatrzenia, zapewnia jego przejrzystość, orientuje w potencjalnych kierunkach substytucji obiektów zakupu i dostarcza instrumentów aktywnego oddziaływania na rynek zaopatrzenia. Na możliwości wpływu na rynek - mix-marketing zakupu - składają się:

a) przedmiot zakupu,

b) cena,

c) źródło zaopatrzenia,

d) komunikacja z otoczeniem zaopatrzeniowym

Należy precyzyjnie określić przedmiot zakupu i wykorzystać go jako narzędzie aktywnej polityki na rynku zaopatrzeniowym. W marketingowej koncepcji zakupu takie parametry, jak rodzaj i jakość materiału czy ilość i termin zakupu, są traktowane jako zmienne wykorzystywane w oddziaływaniu na rynek zaopatrzenia oraz w celu spożytkowania pojawiających się w nim szans. W tym obszarze znajdują się decyzje o zakresie kooperacji, czyli: jakie materiały, detale czy części wytwarzać w przedsiębiorstwie, a jakie kupować na rynku.

Cena należy do głównych obiektów negocjacji handlowych. Warunkiem aktywnego wpływu na wynik pertraktacji i uzyskania niskich cen jest dobre przygotowanie nabywcy. Warto mieć świadomość ogólnych uwarunkowań rynkowych, stosować właściwą dla przedmiotu transakcji metodę analizy cen, znać politykę różnicowania cen przez dostawców, wykorzystywać analizę elastyczności cenowej popytu i cyklu życia nabywanych dóbr.

Podstawowym składnikiem marketingu zakupu jest też wybór źródła zaopatrzenia. Wybierając dostawcę należy zadecydować o:

- usytuowaniu dostawców w kanale dystrybucji,

- liczbie dostawców,

- wielkości dostawy,

- stałości powiązań.

Kryteriami wyboru dostawców są:

- cena i jakość produktu,

- ilość i termin dostawy oraz usługi komplementarne,

- zdolności techniczno-wytwórcze dostawcy,

- odległość dostawcy i koszty transportu,

- warunkach umowy i możliwościach ich zmiany,

- wizerunek firmy i sytuacja finansowa,

- możliwość i szybkość załatwienia reklamacji.

Komunikacja z otoczeniem obejmuje wszystkie powiązania z dostawcami, związane z przekazywaniem oczekiwań wobec obecnych i potencjalnych dostawców, a wynikających ze strategii przedsiębiorstwa, jego idei marketingowych oraz polityki w zakresie gospodarki materiałowej. Wiąże się to z przyjęciem właściwej postawy wobec dostawców oraz polityki informacyjnej, różnymi formami wspierania dostawców w działaniach adaptacyjnych, udzielaniem referencji, sprawiedliwym podziałem wspólnie wypracowanych korzyści.

Biorąc pod uwagę majątek finansowy, trzeba pamiętać, że przy kształtowaniu należności przedsiębiorstwo powinno kierować się zasadą minimalnego ich poziomu. Celowe utrzymywanie wysokiego stanu należności wynika z polityki marketingowej przedsiębiorstwa prowadzącej do wzrostu sprzedaży i związanego z nią wyznaczania dłuższych okresów płatności za dostawy wyrobów i usług. Jednocześnie uruchamia się bodźce w postaci rabatów dla płacących gotówką - nazywa się to „skonto” - oraz upustów cenowych w razie regulacji należności przed upływem terminu płatności. Poziom, a także ściągalność należności zależy też od czynników zewnętrznych, a zwłaszcza solidności, płynności finansowej i wypłacalności klientów. Koniecznie trzeba sprawdzić wiarygodność odbiorcy. Minimalizacja poziomu należności wymaga też bieżącej kontroli stanu należności, szybkiego identyfikowania należności przeterminowanych i opracowania sposobów ich ściągania oraz ubezpieczania dużych transakcji i kontraktów z klientami budzącymi wątpliwości, jak też prowadzenia analizy wskaźnikowej. Typowe mierniki służące ocenie należności w przedsiębiorstwie to: wskaźniki cyklu, należności określane w relacji do sprzedaży, udział należności w aktywach bieżących i aktywach ogółem oraz udział należności trudno ściągalnych w należnościach ogółem.

Utrzymanie właściwej płynności finansowej chroni przedsiębiorstwo przed utratą opinii solidnego kredytobiorcy lub dłużnika i związanych z tym możliwości zaciągania kredytów i uzyskiwania dogodnych warunków płatności. Chroni to przed wysokimi kosztami finansowymi z tytułu karnych odsetek. Z uwagi na często różny rozkład przychodów i wydatków w czasie, ważnym narzędziem regulowania płynności jest korzystanie z kredytów obrotowych zaciąganych na krótsze lub dłuższe terminy. Podobnie jak niedostateczny poziom płynności finansowej, tak i nadmierna płynność jest zjawiskiem nieracjonalnym. Wolne środki pieniężne powinny być inwestowane przez przedsiębiorstwo w miarę ich powstawania.

W celu prawidłowego sterowania aktywami obrotowymi oraz podejmowania decyzji w zakresie inwestowania nadwyżek pieniężnych oraz określania źródeł finansowania niedoboru środków pieniężnych jest niezbędne systematyczne prognozowanie przepływów pieniężnych.

Rozwój przedsiębiorstw zależy w decydującym stopniu od uwarunkowań kapitałowych. Od tego, jak kapitał gromadzimy, jak wielkim kapitałem dysponujemy, jak kształtujemy strukturę kapitału, wreszcie - chyba w największym stopniu od tego - jak kapitałem gospodarujemy. Z powyższych rozważań wynika, że istnieje szereg reguł dotyczących umiejętnego kształtowania wszystkich wspomnianych elementów. Warto jednak wspomnieć, że sukces przedsiębiorstw zależy także od szeregu innych czynników, często niezależnych od przedsiębiorcy. W moim przekonaniu ogromną rolę odgrywa koniunktura gospodarcza, która może spowodować niepowodzenie nawet przedsiębiorstwa doskonałego pod względem kwestii kapitałowych. Pocieszające (a dla niektórych nie) jest to, że wiele zależy od twórczego myślenia przedsiębiorcy, jego intuicji, wreszcie od szczęścia. Chociaż każdy człowiek rodzi się kreatywnym lub nie, to intuicji i szczęściu w biznesie można pomóc poprzez znajomość kapitałowych uwarunkowań rozwoju przedsiębiorstw i wykorzystywanie tej wiedzy w praktyce.

Bibliografia

1. „Podstawy nauki o przedsiębiorstwie” pod redakcją Jana Lichtarskiego, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej im. Oskara Langego we Wrocławiu, Wrocław 1997,

2. „Podstawy ekonomiki i zarządzania przedsiębiorstwem” Jerzy Kortan, Wydawnictwo C.H.Beck, Warszawa 1997,

3. „Ekonomia - przewodnik dla studiujących” Witold Lejman, Stanisław Mikosik, Jerzy Szpakowski, Wydawnictwo Edukacyjne Res Polona, Łódź,

4.. „Zarządzanie finansami przedsiębiorstwa” Witold Bień, Difin, Warszawa 1997, 5. „Podstawy zarządzania finansami firm” Jan Czekaj i Zbigniew Dresler, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1995.

2

HACKING STUDIO RETKINIA @

2

HACKING STUDIO RETKINIA @

---