Jakie fundamentalne pojęcia etyczne wyróżnia Maritain
Zastanawiając się nad fundamentalnymi pojęciami etycznymi musimy wcześniej określić czym jest sama etyka ?.
Trudne jednoznacznie określić czym jest etyka. „Etyka” odnosi się do postępowania moralnego jednostki lub społeczności zgodne z określonymi normami.
Jednak sam termin nadal nie mówi nam czym jest etyka. Istnieje wiele rodzajów etyki np. etyka zawodowa, lekarska itp.
Aby określić termin „etyka” należy zacząć od tego, że etyka jest ściśle związana z filozofią. Nie można uprawiać etyki bez osadzenia jej w obrębie filozofii. Etyka jest filozofią praktyczną, jest działem filozofii będącą umysłem nad dzielnością etyczną w sobie.
Skoro już określimy, czym jest etyka zajmijmy się tym, co buduje etykę. Jakie pojęcia wchodzą w jej skład?
Jacques Maritain dzieli te pojęcia na trzy kategorie:
Fundamentalne pojęcia systematyczne
Fundamentalne pojęcia praktyczne
Fundamentalne pojęcia przedpraktyczne
Fundamentalnymi pojęciami systematycznymi Maritain nazywa te, które są najbliższe metafizyce. Są to pojęcia: „dobra” , „wartości moralnej”, „celu”, „normy”.
Klasyczna definicja dobra brzmi: „Dobro jest tym czego pożądają wszystkie były”. Aby dobro moralne zaistniało musi istnieć jakaś osoba, w której czynach może zaistnieć dobra są takie same. Istnieje rozróżnienie na dobra; hedoniczne, witalne, estetyczne, duchowe. Dobra te nie mogą być ze sobą porównywane.
Kolejnym pojęciem należącym do klasy systematycznych jest pojęcie „wartości moralnej”. Wartość jest pierwotnym obiektem etyki. Pierwotnie wartością było to „co piękne i dobre to, co raduje rozum, ponieważ jest wzniosłe i proporcjonalne, harmonizuje z pełnią istoty ludzkiej”.
Dla Maritaina wartość „(...) jest jakością, ze względu na które działanie ludzkie jest wewnętrznie dobre, (...)”.
Także wartości mają swój hierarchiczny podział. Wartość witalna jest niższa od wartości duchowej. Obcowanie z sacrum daje większe zadowolenie niż zjedzenie kawałka chleba. Wszystkie wartości obejmuje wartość moralna. Hierarchią wartości jest trudno uchwytna. Możemy dostrzegać pewne wartości, ale nie wszystkie możemy realizować, np. wartości starożytnych greków dla nas są już nieaktualne/
Następnym pojęciem należącym do etyki jest „cel”. Czym jest cel ostateczny życie człowieka?.
Cel jest ściśle związany z dobrem, jest jednym z pierwotnych aspektów dobra. Dla starożytnych Greków celem najwyższym jest dobro „ w którym spełnia się i uzyskuje doskonałość życie ludzkie, jako „moje” dobro najwyższe”.
Dla chrześcijan celem najwyższym jest przedmiot miłości, przyjaźni. Jest to miłość rozumiana jako caritas. Kant nazywa to „etyką dobra prawdziwego„(...) nie kocham mego przyjaciela z mego powodu, w sposób egoistyczny, lecz kochając drugiego dla niego samego i być może bardziej niż siebie samego, troszczę się zarazem o swoje własne dobro, o szczęście, które przynosi mi przyjaźń (...)”.
Ostatnim pojęciem uznawanym jako systematyczne jest termin „norma”.
„Norma” - terminu tego używa się na oznaczanie wszelkich zasad moralnych, także ocen czyli zasad wartościujących.
Wg. Maritaina norma jest, „(...) regułą przypisaną przez rozum do osiągnięcia określonych celów, w szczególności celu ostatecznego, reguły wskazującej to co wypada czynić, nie zaś w sensie absolutnego nakazu, (...)”.
W tradycji judeochrześcijańskiej normy stały się nakazami wyróżniającymi wolę Boga.
Drugą kategorią będącą etyką są fundamentalne pojęcia praktyczne. Są to pojęcia prawa i powinności, winy moralnej, zasługi, sankcji, karą i nagrody. Wszystkie te pojęcia mają znaczenie racjonalne i historyczne.
Żadne pojęcie dotyczące ludzi nie może, (...) trwać w ludzkim duchu bez historycznej powłoki, (...)”.
Istotną rolę dla tych pojęć odgrywa ich racjonalne znaczenie. Dzięki racjonalności możemy w tych pojęciach wyróżnić to co je relatywizuje.
Trzecią kategorią etyczną są fundamentalne pojęcia przedpraktyczne.
Do tej kategorii należą pojęcia, które etyka zakłada. Są to pojęcia filozofii teoretycznej, metafizycznej. Dotyczą istnienia Boga, duszy, wolności i prawdy.
W swej pracy opisałem fundamentalne pojęcia etyczne oraz pokrótce opisałem czym jest sama etyka.
Jednak w tym momencie nasuwa się pytanie: Czy znając podstawowe pojęcia filozofii moralnej człowiek jest moralnym?. Czym znajomość funda mentalności etyki sprawia że jest on dobry?
Wydaje my się, że oprócz teorii, terminów potrzebny jest jeszcze człowiek, jego wole, wybór cz być dobrym.
Biografia:
Cytaty z testu Maritaina
„Słownik terminów i pojęć filozoficznych” Antoni Podsiad - Warszawa 200