Teorie samobójstw
Psychoanalityczne
Tragiczne zakończenie wewnętrznego konfliktu, upokorzenia, rozczarowania, utraty części samego siebie
Sposób reagowania na separację, stratę, odrzucenie
Samobójstwo i zabójstwo (podobne źródło nieświadome) - skutek zależy od tego czy ofiara jest umieszczona wewnątrz siebie (samobójstwo) czy w przestrzeni zewnętrznej (zabójstwo)
Freud - przeniesienie nienawiści z obiektu miłości (rodzica) na siebie (odbicie rodzica w nas)
Karen Horney - duża dysproporcja między ja-idealne a ja-realne
W procesie samobójstwa uczestniczą dwa czynniki (pomieszane):
- agresywne - zabijania
- uległe - bycia zabitym (Menninger)
Fantazje samobójcze
Scalenie się, przeniesienie do innego świata
Połączenie z inną (bliską osobą)
Wspólne odchodzenie (motywy religijne, rytuały)
Wymierzanie kary sobie - innym (poczucie winy)
Obawa przed realną (domniemaną karą)
Fascynacja śmiercią
Teorie behawioralne i poznawcze
Podatność na depresję, brak wzmocnień pozytywnych (Ferster i in.)
Nieracjonalne myślenie, niekorzystne stany emocjonalne (poczucie odpowiedzialności za niepowodzenia) (Ellis)
Negatywne przekonania poznawcze odnośnie powtarzania zjawisk negatywnych (Beck)
Wyuczona bezradność (Seligman)
Poczucie beznadziejności, depresja (Beck)
Teorie społeczne
Zaburzona relacja między jednostką a społeczeństwem (Durkheim)
Altruistyczne (nadmierna integracja, samobójstwa akceptowane społecznie)
Egoistyczne (konflikty, nieprzystosowanie, niedostateczna integracja)
Fatalistyczne (ograniczenie wolności jednostki)
Anomiczne (kryzysy, niedostosowanie społeczne)
Efekt Wertera - czynnik naśladownictwa, utożsamianie się z bohaterami książek - publikacje (Philips)
Media
CZYNNIKI RYZYKA SAMOBÓJSTW
Czynniki pierwszorzędowe
Obecność zaburzeń psychicznych
- depresja (najwyższe ryzyka - brak sensu życia, ograniczenia poznawcze dotyczące przyszłości)
- schizofrenia paranoidalna (poczucie winy, nakaz samobójstwa - halucynacje; ryzyko wzrasta u osoby wracającej ze szpitala i osoba musi się pogodzić z przewlekłą chorobą psychiczną - POCZUCIE CHOROBY; stygmatyzacja społeczna)
- uzależnienia (szczególnie od alkoholu)
- zaburzenia osobowości (osobowości dyssocjalne, osobowość borderline)
Obecność uporczywych myśli
Konkretne plany i działania
Deklarowanie samobójstwa (wcześniejsze próby) - 8/10 osób mówiących o chęci samobójstwa, podejmuje próbę samobójczą!
Transmisja wzorców pokoleniowych
Czynniki drugorzędowe
Wydarzenia traumatyczne i doświadczenia w dzieciństwie (przemoc, upokorzenia, utrata rodzica)
Przewlekła zła sytuacja rodzinna, socjalno-bytowa
Deprywacja potrzeb rozwojowych
Ostre stresory rodzinne, szkolne, emocjonalne, zawodowe, sytuacyjne
Obecność ciężkiej choroby (przewlekłe choroby somatyczne - bóle stawów, nowotwory)
Czynniki trzeciorzędowe
Cechy społeczno-demograficzne (wiek, płeć, stan cywilny, wykształcenie)
Przynależność do mniejszości etnicznych, seksualnych
Status emigranta, szczególnie w pierwszym i drugim pokoleniu
CZYNNIKI RYZYKA U OSÓB STARSZYCH
Zmiana statusu społeczno-ekonomicznego - utrata ról społecznych, znaczenia, pogorszenie sytuacji finansowej, zmiana statusu społecznego
Utrata dobrych relacji z osobami bliskimi (utrata małżonka); osłabione więzi, samotność, izolacja, utrata pozycji w rodzinie
Zmiany depresyjne, początek zespołu otępiennego
Czynniki ryzyka:
Stan zdrowia
Zdrowie psychiczne
Ogólny stan zdrowia
Czynniki ekonomiczne
Gilotyna ekonomiczna
Czynniki rodzinne
Izolacja rodzinna
Konflikty międzypokoleniowe
Stosunki interpersonalne
Czynniki społeczne
CZYNNIKI CHRONIĄCE
Rodzinne
Pozytywne relacje
Wsparcie
Poznawczo - osobowościowe
Zaufanie do siebie
Otwartość na doświadczenia
Korzystanie z pomocy
Poszukiwanie rozwiązań
Społeczno-kulturowe
Zaangażowanie w pracę, szkołę
Udział w życiu społecznym
Udział w życiu religijnym
Dobre kontakty z ludźmi
Związane ze zdrowiem psychicznym
Wysoki poziom odporności
Radzenie sobie ze stresem
Zaburzenia psychiczne i samobójstwa
- RYZYKO SAMOBÓJSTWA POSZERZONE - najpierw zabicie bliskich osób, potem samobójstwo
- bezsenność
- nastrój dysforyczny
- wysoki poziom lęku, niepokój psychoruchowy, zaburzenia snu
- poczucie beznadziejności, brak wsparcia
- dysymulacja
- poczucie winy, dążenie do poniesienia kary
Sposób dokonania zamachu:
Gaz
Środki nasenne, trucizna
Uszkodzenie układu krwionośnego
Samookaleczenie
Rzucenie się z wysokości
Utopienie
Powiedzenie
Rzucenie się pod pojazd
Zastrzelenie
Inny sposób
Przyczyny samobójstw:
Choroba psychiczna 572
Nieporozumienia rodzinne 509
Choroba przewlekła 238
Zawód miłosny 249
Warunki ekonomiczne 267
Nagła utrata źródeł utrzymania 83
Śmierć bliskiej osoby 64
Problemy szkolne 24
Stan cywilny:
Kawaler/panna 1299
Żonaty/zamężna 1731
Konkubinat 168
Wdowiec/wdowa 247
Rozwiedziony 273
Wykształcenie:
Podstawowe niepełne 51
Podstawowe 487
Zasadnicze zawodowe 485
Średnie 249
Wyższe 66
Brak informacji 2761
Stan świadomości:
Trzeźwi 445
Pod wpływem alkoholu 1012
Substancje psychotropowe 23
Źródło utrzymania osób podejmujących zamachy samobójcze:
Praca 934
Na utrzymaniu innej osoby 537
Renta, emerytura, alimenty 672
Praca sezonowa
Wiek - czynnik wzrasta od 15-59 r.ż. wysoki w 50-54 i 55-59 (brzytwa emerytalna, okres okołomenopauzalny, mniejsza sprawność radzenia sobie), nagle wzrasta w okresie dorastania 10-14 29; 15-19236
ZACHOWANIA AUTODESTRUKCYJNE
Bezpośrednie
Samobójstwa
- usiłowane
- dokonane
- poszerzone
Samookaleczenia ( w dużym stopniu opierają się na głębokim poczuciu winy i nieakceptacji siebie, mogą mieć kontekst urojeniowy np. robaki)
Samouszkodzenia - zespół parasuicydalny, czyn samobójczy
Pośrednie
Zaniechanie troski o zdrowie
- odmowa przyjmowania pokarmów
- wyniszczający tryb życia
Zachowania związane z ryzykiem śmierci
- alkohol
- sport wyczynowy
- szybka jazda
Zaniedbania własnego rozwoju intelektualnego/moralnego/bierność
TYPOLOGIA SAMOBÓJSTW (Płużek)
Prawdziwe
Stosunek do śmierci:
- świadomy wybór śmierci
- decyzja pozbawienia siebie życia
Motywy
- pragnienie śmierci
- brak konkretnego motywu
- brak poczucia sensu życia
KRYZYS EGZYSTENCJALNY
Rzekome
Stosunek do śmierci
- śmierci się nie wybiera, ale się ją dopuszcza
- samobójstwo - forma ucieczki od sytuacji trudnej
- brak sił, aby żyć
Motywy
- akt rozpaczy, poczucie bezradności, beznadziejności
- śmierć jako forma zapomnienia
- protest, szantaż
- jedyne wyjście z sytuacji
- wołanie o pomoc
Gesty samobójcze
Stosunek do śmierci
- śmierci się nie planuje i nie bierze pod uwagę
- lęk przed śmiercią
Motywy
- chęć zwrócenia na siebie uwagi
- wzbudzanie współczucia
Samobójstwa altruistyczne(śmierć za cenę wartości wyższej)
Stosunek do śmierci
- jest ceną za miłość bliźniego
- obrona wartości najwyższych
Motywy
- oddanie życia za najwyższą wartość
ZESPÓŁ PRESUICYDALNY (E. Ringel)
Ograniczenie życia psychicznego w zakresie:
Osobistych możliwości
Dynamiki rozwojowej (sztywność poznawcza, emocji, obronna) kontaktów interpersonalnych
Systemu wartości (zawężenie, subiektywizm)
Hamowanie agresji i skierowanie jej do siebie
Struktura osobowości
Relacje z innymi
Mechanizm tłumienia
Wyobrażenia o śmierci
Pesymizm, negacja życia
Rodzaj przemyśleń
DYNAMIKA SYNDROMU PRESUICYDALNEGO (Płużek)
Kryzys myśli tendencjedecyzjaakt
Kryzys psychologiczny
Myśli samobójcze
Tendencje samobójcze
Decyzja popełnienia samobójstwa
Akt samobójczy
Diagnoza czynników ryzyka
Rodzaj myśli samobójczych (kontrolowane, natrętne)
Stadium zachowań suicydalnych (myśli, tendencje, plany)
Rozmiar zawężenia
Rodzaj próby samobójczej
Mocne strony i zasoby zaradcze jednostki pomocne w radzeniu sobie
INTERWENCJA KRYZYSOWA
Po ostrzeżeniu o zamiarze próby samobójczej
- wobec osoby zagrożonej
- wobec rodziny
2. po próbie samobójczej
- diagnoza stanu somatycznego, psychicznego, obszarów wsparcia
- udzielenie pomocy członkom rodziny w poradzeniu sobie z sytuacją kryzysową
- wzmocnienie więzi rodzinnych i poszerzenie obszaru bezpieczeństwa
SYNDROM ŻAŁOBY PO ŚMIERCI SAMOBÓJCZEJ
Samobójstwa
4