Krzyż
Słowo krzyż pochodzi od łacińskiego słowa crux. Jest to znak, kształt lub przedmiot w postaci dwóch lipni przecinających się pod kątem prostym. Jest to jeden z najstarszych symboli ludzkości. Znak krzyża wiązano przeważnie z formą jakiegoś kultu sił przyrody.
Historia krzyża jest bardzo długa. Ja chciałbym zatrzymać się jedynie na kilku ważnych elementach z historii. Każda historia danego symbolu jest ciekawa i atrakcyjna. Jednak ja nie chce zatrzymywać się jedynie na samej historii, bo nie o to chodzi. Jeśli jednak kogoś interesuje historia krzyża to może sięgnąć po fachowa literaturę z tego tematu.
W Babilonii i Asyrii znak krzyża był symbolem boga słońca. Łączy się go z mistycznym znakiem tau, który pochodzi od imienia chaldejskiego boga Tammuza ( bóstwo przyrody czczone pierwotnie w Babilonie). W Egipcie popularny był krzyż anch, który oznaczał życie, oraz był symbolem greckiego boga Dionizosa. Natomiast w starożytności dla ludów Persji i Indii krzyż był symbolem ognia, a czasem nawet przybierał formę swastyk. Na długo przed rozpoczęciem ery chrześcijańskiej w różnych religiach krzyż symbolizował swego rodzaju bóstwo- również w odniesieniu, co do kultury łużyckiej czy pomorskiej. Również Celtowie, Słowianie czy ludy germańskie posługiwały się znakiem krzyża przed erą chrześcijańską, o czym wspomniałem powyżej.
Największa popularność krzyż zyskał w Rzymie w II i III w. n.e. Wiązało się to z rozwojem kultu perskiego boga słońca Mitry. Wyznawca tego boga był cesarz Konstantyn Wielki, który uczynił krzyż swoim godłem i umieszczał go na monetach i sztandarach wojskowych. Konstantyn miał jednak duży wpływ na zalegalizowanie chrześcijaństwa-313r. i edykt mediolański oraz rozwój chrześcijaństwa, co się wiązało z soborem w Nicei w 325r. Dopiero, gdy chrześcijaństwo otrzymało status religii państwowej krzyż stał się symbolem religii. Nawiązano w ten sposób do dwóch pierwszych liter greckich słowa Christos (chi i ro) a następnie również do ukrzyżowania Chrystusa. Wprowadzenie krzyża greckiego do chrześcijaństwa przypisuje się mnichowi egipskiemu Pachomiuszowi w roku 322. Krzyż był także motywem ornamentalnym i dekoracyjnym sztuki świata chrześcijańskiego. W roku 691 synod trullański postanowił, że zamiast baranka na oficjalnym krzyżu ma znajdować się popiersie młodego mężczyzny. Z czasem powstał z tego krucyfiks, czyli krzyż z podobizną zawieszonego ciała Chrystusa.
Na przestrzeni wieków pojawiło się około 400 różnych rodzajów krzyża. Wśród nich można wymienić: krzyż łaciński, krzyż grecki, krzyż pizański, krzyż maltański, krzyż patriarszy, krzyż jerozolimski, krzyż celtycki, krzyż św. Piotra, krzyż św. Andrzeja, krzyż papieski, krzyż kardynalski, krzyż prawosławny, krzyż pacyfistyczny i wiele innych.
Krzyż w chrześcijaństwie
W kościołach chrześcijańskich a zwłaszcza w Kościele katolickim i prawosławnym krzyż jest otaczany szczególnie nabożną czcią. Wierni w jego kierunku zanoszą modlitwy, jest umieszczany w centralnym miejscu w budynkach sakralnych. W sensie mistycznym symbolizuje mękę Chrystusa. Dla wielu wyznawców ma on jednak moc sam w sobie, jest traktowany wręcz jako amulet czy talizman. Bywa też przedmiotem dysput politycznych. Niektóre kościoły protestanckie uznają krzyż za swój symbol, ale odrzucają jego kult, jako narzędzia zbrodni, na którym stracono Jezusa. Inne wyznania (np. Świadkowie Jehowy) odrzucają w ogóle symbol krzyża, jako symbol niechrześcijański, twierdząc, że Jezus umarł na palu.
Relikwie krzyża świętego
Największą część drzewa Krzyża św. posiada obecnie kościół Św. Guduli w Brukseli. Bazylika św. Piotra w Rzymie przechowuje część relikwii noszonych na piersi przez cesarzy bizantyjskich podczas galowych uroczystości. Wedle wyników badań cząstek relikwii ustalono, iż pochodzą one z drzewa sosnowego, a przypuszczalne rozmiary Krzyża to 4,80 metra wysokości i 2,30 do 2,60 metra szerokości.
Największą część relikwii w Polsce posiadała bazylika dominikanów w Lublinie, aż do rabunku w 1991 r. Wydaje się, że obecnie największa część drzewa Krzyża znajduje się w posiadaniu kościoła św. Krzyża na Łysej Górze w górach Świętokrzyskich, które stąd właśnie biorą swoją nazwę.
Święto Podwyższenia Krzyża Świętego
Obchodzimy je 14 IX. Jest ono dla każdego chrześcijanina ważne, gdyż przypomina o dziele Odkupienia, które dokonało się na drzewie krzyża na Kalwarii. W Liturgii Godzin - w Godzinie Czytań tego święta, czytamy, że gdyby nie było krzyża, Chrystus nie zostałby ukrzyżowany. Gdyby nie było krzyża, Życie nie zostałoby przybite gwoździami do drzewa. Gdyby nie było krzyża śmierć nie byłaby zwyciężona, piekło nie zostałoby pozbawione swej mocy. Wielką zaiste i cenną rzeczą jest krzyż. Można by jeszcze wiele pisać na temat krzyża. Trzeba jednak odkryć samemu, czym jest krzyż dla każdego nas, jakie ma on znaczenie. Drzewo Krzyża jest źródłem naszego zbawienia wiecznego.
Teologiczne znaczenie krzyża
Ojcowie Kościoła podkreślali, że krzyż jest symbolem, w którym streszczają się najistotniejsze prawdy wiary chrześcijańskiej: ukazuje głębszą rzeczywistość i uobecnienia zbawienia, które stał się narzędziem. Św. Ambroży wzywa: „adorujmy Chrystusa, naszego Króla, który zawisł na drzewie, a nie samo drzewo.” Krzyż jest nazywany drzewem życia, które przynosi wybawienie w odróżnieniu od drzewa rajskiego, które zapoczątkowało grzech. Św. Jan Damasceński pisze: „Krzyż Pana naszego Jezusa Chrystusa, a nie cokolwiek innego, zwyciężył śmierć, zgładził grzech praojca, pokonał piekło, darował nam zmartwychwstanie, udzielił siły do wzniesienia się ponad doczesność i ponad samą śmierć, zgotował powrót do dawnej szczęśliwości, otworzył bramy raju, umieścił naturę naszą po prawicy Boga, uczynił nas Jego dziećmi i dziedzicami”.
Całe życie chrześcijańskie powinno być wpisane w krzyż, powinno być umieraniem dla grzechu, aby żyć tylko dla Boga. Św. Paweł pisze: „świat ma być ukrzyżowany dla mnie, a ja dla świata” (Ga 6, 14), a sam Chrystus wzywa:, „kto chce pójść za Mną, niech zaprze się samego siebie, niech weźmie swój krzyż i naśladuje Mnie” (Mt 16,24). Krzyż przypomina, że śmierć i cierpienie nie są ostatecznym wymiarem ludzkiego życia, gdyż drugą stroną jest chwała zmartwychwstania, tryumfu nad złem, nowym życiem. Współczesny nam niemiecki teolog i wybitny duszpasterz, Romano Guardini, napisał: „Czyniąc znak krzyża, czyń go starannie. Nie taki zniekształcony, pośpieszny, który nie wiadomo, co oznacza. Czyń powoli duży, staranny znak krzyża: od czoła od piersi, od jednego ramienia do drugiego, czując, jak on cię całego ogarnia. Staraj się skupić wszystkie swoje myśli i zawrzyj całą siłę swojego uczucia w tym geście kreślenia krzyża”.
2