ERIKSEN (według wszelkich znalezionych przeze mnie źródeł - czyt. Internet ;) - jest to jednak EriksOn, tak jak mówił Trutkowski)
OSIEM OKRESÓW W ŻYCIU CZŁOWIEKA
Opisywanie rozwoju i kryzysów człowieka w postaci szeregu wzajemnie wykluczających się elementarnych postaw (ufność-nieufność itp.).
„Poczucia czegoś”, to:
sposoby doświadczania dostępne introspekcji
sposoby zachowania zauważalne przez innych
nieświadome stany wewnętrzne, rozpoznawalne za pomocą badań i analiz”.
Podstawowa ufność a podstawowa nieufność - „przygody”, przeżywane przez zmysły niemowlęcia, skutkują oswojeniem się z otoczeniem, „zbiegającym się z odczuciem wewnętrznego dobra”. Matka staje się czymś wewnętrznie pewnym i zewnętrznie przewidywalnym, więc można jej pozwolić zniknąć z pola widzenia.
Stan ufności - „dziecko nauczyło się polegać na identyczności i ciągłości zewnętrznych dostawców pokarmu, ale i może ufać samemu sobie i zdolności swoich narządów do radzenia sobie z popędami”.
Rozróżnianie tego, co wewnętrzne, od tego, co zewnętrzne, jest źródłem projekcji (ból wewnętrzny odczuwamy jako coś zewnętrznego - przypisujemy innym zło, które tkwi w nas samych) i introjekcji (odczuwamy i działamy tak, jakby zewnętrzne dobro stało się wewnętrznym pewnikiem).
Faza ta wprowadza poczucie rozdarcia i tęsknoty za rajem utraconym.
Ufność dziecka zależy od relacji z matką, poczucia sensu i znaczenia.
„Życie ludzkie i instytucje społeczne ewoluowały wspólnie (…). Człowiek wnosi do tych instytucji pozostałości mentalności dziecka i młodzieńczą energię, a otrzymuje od nich (…) wzmocnienie swych dziecięcych osiągnięć." Odpowiednik tej fazy w społeczeństwie - religia:
„Wspólne wszystkim religiom jest cykliczne poddanie się, na podobieństwo dziecka, Dawcy bądź dawcom, którzy rozdzielają ziemskie szczęście i zdrowie duchowe”; okazywanie znikomości człowieka w geście pochylenia, przyznawanie się do grzesznych czynów; świadomość, że indywidualne zaufanie musi stać się wspólną wiarą; indywidualna nieufność wspólnie wyartykułowanym złem.
Autonomia a wstyd i zwątpienie - zatrzymywanie i puszczanie.
Wstyd - „gniew zwrócony przeciwko sobie samemu, przeciw ja”. „Zawstydzenie wykorzystuje rosnące poczucie własnej małości”.
Zwątpienie - związane z tym, co jest z tyłu, „za”.
Wstyd i zwątpienie wyrastają z poczucia utraty samokontroli i bycia kontrolowanym przez kogoś innego.
Odpowiednik w społeczeństwie: „Potrzeba jednostki, by wpisać swą wolę w porządek świata dorosłych i potwierdzić w nim jej obecność (…) posiada instytucjonalne zabezpieczenie w postaci „zasady prawa i porządku”. Przywileje, ograniczenia, obowiązki, prawa.
Inicjatywa a poczucie winy - inicjatywa, to aktywność, nadwyżka energii, przedsiębiorczość, planowanie, „atakowanie” jakiegoś zadania. Inicjatywa, to „niezbędny element każdego czynu”. Związana jest ze współzawodnictwem, np. o uprzywilejowaną pozycję wobec matki.
„Sumienie człowieka przez całe jego życie pozostaje sumieniem dziecka”, superego dziecka potrafi być okrutne i prymitywne (np. nadmierna samokontrola dzieci, posłuszeństwo większe niż wymagane przez rodziców…) nienawiść do rodzica, który stanowił wzór i był wykonawcą superego, ale który puścił płazem coś, czego samo dziecko nie mogło już u siebie tolerować.
Odpowiednik w społeczeństwie: Etos ekonomiczny, w postaci idealnych dorosłych w mundurach ;)
Pracowitość a poczucie niższości - dziecko uczy się zyskiwać uznanie dzięki wykonywaniu pewnych rzeczy. „Granice ego poszerzają się o narzędzia i umiejętności”. Dziecko czerpie przyjemność z ukończenia pracy.
Poczucie niższości - pojawia się, gdy dziecko nie ma szans na opanowanie narzędzia/umiejętności lub nie ufa własnej pozycji wśród partnerów.
„Faza ta nie jest przejściem od wewnętrznych wstrząsów do nowych sprawności”.
Freud wyróżniał podobną fazę latencji, podczas której gwałtowne popędy są uśpione, ale na krótko.
Faza o największym znaczeniu - podział pracy, robienie różnych rzeczy obok ludzi i z nimi; poczucie zróżnicowanych szans.
Odpowiednik w społeczeństwie: Etos technologiczny.
Tożsamość a niepewność roli - rozpoczęcie młodości. Człowiek zaczyna się interesować tym, jak go widzą inni i porównywać z tym, za kogo sam się uważa oraz tym, jak połączyć role i umiejętności dotąd kultywowane z aktualnymi wzorcami zachowań.
„Zakochiwanie się” - chęć zobaczenia odbicia swojej tożsamości w kimś innym.
Umysł znajduje się w moratorium - psychospołecznej fazie między dzieciństwem a dorosłością i moralnością dziecka a etyką dorosłego.
Odpowiednik w społeczeństwie: Podział społeczeństwa na warstwy. Ideologia i arystokracja - ci, którzy odnoszą sukcesy w świecie dorosłych, muszą być, zdaniem młodzieży, najlepsi.
Intymność a izolacja - intymność, to zaangażowanie się w konkretne związki i wspólnoty i rozwinięcie w sobie etycznej siły, by sprostać temu zaangażowaniu.
Zmysł etyczny - oznaka dorosłości. Rozwój „prawdziwego genitalizmu”.
Freud: osoba normalna powinna dobrze „kochać i pracować” („Lieben und arbeiten”).
Izolacja - unikanie kontaktów prowadzących do intymności.
Odpowiednik w społeczeństwie: wzorce relacji społecznych.
Kreatywność a stagnacja - kreatywność, to przede wszystkim troska o powołanie i wychowanie następnego pokolenia = produktywność = twórczość. Libido jest inwestowane w to, co właśnie kreowane; jeśli nie - jednostka traktuje siebie jak swoje jedyne dziecko.
Odpowiednik w społeczeństwie: edukacja, sztuka i nauka.
Integralność ego a rozpacz - integralność ego obejmuje:
„utwierdzenie się ego w skłonności do porządku i sensu”
„ponarcystyczna miłość do człowieczego ego jako doświadczenie, które przekazuje porządek świata i poczucie duchowości”
„akceptacja własnego, jedynego życia jako czegoś, co musiało się dokonać i jako takie nie dopuszcza żadnych substytutów”.
Brak bądź utrata integralności prowadzi do lęku przed śmiercią.
„Rozpacz wyraża się w uczuciu, iż zostało już niewiele czasu, zbyt mało, by rozpocząć nowe życie i spróbować innych dróg do integracji”.
Integralność ego - integracja emocjonalna umożliwiająca uczestnictwo w stowarzyszeniach oraz przyjęcie odpowiedzialności związanej z przywództwem.
Webster: ufność jako poleganie na integralności (prawości, uczciwości) drugiego - wzór kołowy: pierwsza i ostatnia wartość (czyli ufność i integralność).
„Dzieci zdrowe nie będą się bać życia, jeśli ich rodzice osiągnęli na tyle dużą integralność, by nie bać się śmierci”.
Odpowiednik w społeczeństwie: filozofia.
Wykres epigenetyczny (nie wklejam go tu, bo jest zamieszczony w uproszczonej formie w wykładzie nr 5, który przesłał nam Trutkowski - chyba ostatni slajd) - przedstawia kolejność faz, pojawiający się w każdej fazie konflikt jądrowy” w ego oraz stopniowy rozwój części składowych. „U podstaw wykresu leżą dwa założenia: a) osobowość człowieka rozwija się zasadniczo według kolejnych stopni, określonych z góry tym, czy jednostka jest gotowa na to, by zwrócić się w stronę poszerzającego się kręgu związków społecznych i by stać się stroną wzajemnych oddziaływań; b) społeczeństwo zmierza do przyjęcia takiej struktury, która uwzględnia kolejność występowania po sobie interakcji i prób inicjowania i utrzymania odpowiedniego tempa i porządku, w jakim są podejmowane, i która kolejność tę również wywołuje.”
Społeczeństwa łagodzą nieuchronne konflikty dzieciństwa, przynajmniej obiecując osiągnięcie bezpieczeństwa, tożsamości i integracji. Społeczeństwa tworzą jedyne możliwe warunki dla rozwoju człowieka, poprzez umacnianie wartości, dzięki którym funkcjonuje ego.