REUMATOLOGIA I- 13.11.2006r

Osteoporoza

Etiopatogeneza i epidemiologia

Jest chorobą metaboliczną kości i najczęstszą z form osteopatii. Tkanka kostna podlega stałej przebudowie w okresie życia osobniczego i jest dynamicznie modelowana i remodelowana.

Tempo procesu jest różne i zależy od szeregu czynników wpływających na metabolizm tkanki kostnej. Przyjmuje się, że u dorosłego człowieka w średnim wieku mamy do czynienia z 8% odnową kości rocznie.

Metabolizm tkanki kostnej realizuje się poprzez procesy resorbcji i tworzenia kości. Za tworzenie kości odpowiedzialne są osteoblasty, a za resorbcję osteoblasty.

Od urodzenia do osiągnięcia szczytowej masy kostnej ( 30-35 roku życia), której wielkość jest genetycznie uwarunkowana oraz zależy od występowania czynników ryzyka osteoporozy, przeważają procesy tworzenia.

Po okresie równowagi, już w czwartej dekadzie życia, rozpoczyna się powolna, ale stała przewaga resorpcji, której tempo i sposób mogą być uważane za fizjologiczne lub przybierać zdecydowanie patologiczne formy.

Szczególnym okresem jest pierwszych 5 lat po menopauzie, gdy przewaga resorbcji jest wyraźnie nasilona.

Krytyczne wielkości masy kostnej, przy której kość już nie może spełniać funkcji podporowej nazywa się „ progiem złamań”. Jest to umowna granica, najczęściej jest to 2,5 SD (odchylenie standardowe) w stosunku do szczytowej masy kostnej młodych zdrowych kobiet.

Jeśli utrata kości jest fizjologiczna to próg złamań występuje ok. 80 roku życia. Istnieje jednak szereg czynników, które wpływają na przyspieszenie tego procesu. W wyniku ich działania dochodzi do zachwiania równowagi pomiędzy aktywnością czynników stymulujących tworzenie kości na korzyść czynników pobudzających resorbcję.

Występowanie obniżonej masy kości zależne jest od:

• Badanej populacji (wiek, płeć, rasa);

• Przyjętych wartości progowych i metod w diagnostyce;

• Lokalizacja pomiaru (kręgosłup, bliższa część kości udowej);

Występowanie obniżonej masy kości:

• Wzrasta z wiekiem u kobiet i mężczyzn;

• Jest wyższa u kobiet- 80% przypadków stanowią kobiety;

• Jest wyższe u osób odmiany kaukaskiej niż czarnej;

Występowanie Osteoporoza u kobiet powyżej 50 roku życia:

• Trzony kręgów- 16,5%

• Bliższa część kości udowej- 16,2%

• Kość promieniowa- 17,4%

• Którakolwiek z tych lokalizacji-30,3%

Diagnostyka osteoporozy

Najczęściej dotychczas używano do diagnostyki tradycyjnych zdjęć radiologicznych kości. Zaletą ich jest niski koszt i łatwa dostępność. Wadą natomiast jest to, że dopiero 30-40% ubytek masy kostnej powoduje zauważalne na zdjęciu rtg rozrzedzenie struktur, a taki ubytek stwarza bardzo duże zagrożenie złamaniem.

Zdjęcie rentgenowskie obrazuje:

• Zmiany kształtu kości;

• Ścieńczenie warstwy korowej;

• Rozrzedzenie struktury;

• Zmieniony obraz beleczek kostnych.

Obecnie jednak bardziej skuteczną metodą jest:

1. Densytometria kostna

W badaniu gęstości kostnej najszersze zastosowanie ma metoda podwójnej absorbcjometrii promieni rentgenowskich (DXA). Metoda opiera się na radiologicznej ocenie różnicy pomiędzy materiałami, z których zbudowana jest kość a tkankami miękkimi.

Oznaczany jest stopień mineralizacji tkanki kostnej, zawartość tkanki tłuszczowej i mięśniowej. Jako punkt odniesienia wartości pomiaru przyjmowana jest :

• Szczytowa masa kostna (T-score)

lub

• Wartość równowiekowej grupy kontrolnej (Z-score)

Wartości te wyrażane są w liczbach bezwzględnych, odchyleniach standardowych lub procentach. Wartości te przeliczane są na względne lub bezwzględne ryzyko złamań.

Miejsca pomiarów to centralnie:

• Kręgosłup lędźwiowy

• Część bliższa kości udowej

Oraz lokalizacje dystalne:

• Przedramię

• Podudzie

• Kość piętowa

Prowadzone są także pomiary całego kośćca.

Densytometria ma zastosowanie w diagnostyce osteoporozy, umożliwia ocenę zagrożenia złamaniami oraz podjęcie decyzji terapeutycznej. Uwzględnianie czynników ryzyka zwiększa czułość metody. Pozwala na wyłonienie grup ryzyka w badaniu skriningowym, a także na prowadzenie monitorowania leczenia.

Ponadto w diagnostyce densometrycznej zastosowanie znalazły tomografia komputerowa oraz ilościowa metoda pomiarów z zastosowaniem ultradźwięków.

Interpretacja wyników w świetle zaleceń WHO.

Norma- wartość BMD- bone mineral density- gęstość mineralna kości lub BMC -bone mineral content- zawartość składników mineralnych kości w zakresie 1 SD w odniesieniu do szczytowej masy kostnej.

---