Nauczyciel nauczania początkowego

Kod klasyfikacji: 233108

Rozdział klasyfikacji: Nauczanie, wychowanie i działalność kulturalna

Klasa klasyfikacji: Nauczyciele i wychowawcy szkolni

Zadania i czynności

Nauczyciel nauczania początkowego pracuje w szkole podstawowej w klasach I-III. Celem jego pracy jest wyposażenie dzieci w wiedzę i umiejętności co najmniej w granicach podstawy programowej, rozwijanie twórczego myślenia, kształtowanie nawyków systematycznej pracy, przygotowanie do kontynuowania nauki w klasach starszych. Nauczyciel nauczania początkowego pracuje z jedną klasą przez trzy lata. Obejmuje ją w pierwszym roku nauki i prowadzi aż do klasy trzeciej. W tym czasie uczy wszystkich przedmiotów z wyjątkiem religii, a więc: języka polskiego, matematyki, środowiska społeczno-przyrodniczego, muzyki, plastyki, techniki i wychowania fizycznego. Jest odpowiedzialny za realizację programu nauczania, to znaczy zapoznanie uczniów z tymi tematami, wyćwiczenie takich umiejętności, które zaleca w danej klasie Ministerstwo Edukacji Narodowej. Na lekcjach języka polskiego nauczyciel uczy poprawnego mówienia i pisania, pomaga w opanowaniu techniki czytania, omawia z wychowankami wybrane pozycje z literatury dziecięcej. Podczas lekcji matematyki zapoznaje dzieci z liczbami, figurami geometrycznymi, dodawaniem i odejmowaniem, mnożeniem i dzieleniem. Uczy posługiwania się zegarkiem i kalendarzem. Wdraża do rozwiązywania zadań tekstowych. Na zajęciach ze środowiska społeczno-przyrodniczego zapoznaje uczniów z najbliższym otoczeniem społeczno-kulturalnym, roślinnością i zwierzętami łąk, pól i lasów, a także zwraca uwagę na potrzebę ochrony środowiska i skutki, jakie wywołuje niewłaściwa gospodarka człowieka. Częściowo realizuje wychowanie komunikacyjne (bezpieczeństwo na drodze, w lesie, na wycieczce). Lekcje muzyki, plastyki i techniki rozwijają uzdolnienia i sprawność manualną dzieci, mają na celu zapoznanie ich z dorobkiem słynnych malarzy, kompozytorów i architektów. Są także okazją do nauki posługiwania się różnymi przyborami: nożyczkami, pędzlem, ołówkiem, nożem itp. Zajęcia z kultury fizycznej wyrabiają sprawność fizyczną przez różnego rodzaju gry i zabawy sportowe. Uczą współzawodnictwa i zasad uczciwej gry. Każda lekcja wymaga od nauczyciela odpowiedniego przygotowania. Nauczyciel sam ustala, jakie chce zrealizować cele, w jaki sposób chce je osiągnąć i jakie zamierza wykorzystać pomoce dydaktyczne. W nauczaniu początkowym pomoce są bardzo różnorodne: podręczniki, środki audiowizualne, mapy, przybory geometryczne, liczydła, ruchomy alfabet, rozsypanki wyrazowe i zdaniowe itd. Część z nich można kupić w CEZASIE (sieć sklepów zaopatrująca szkoły w pomoce dydaktyczne, meble), ale część nauczyciel musi zrobić sam, lub wspólnie z dziećmi, co wymaga wielu dodatkowych godzin pracy. Wiele czasu pochłania systematyczne i częste sprawdzanie i ocenianie prac uczniów. Podczas całego pobytu uczniów w szkole nauczyciel odpowiada za bezpieczeństwo swoich wychowanków, a pełniąc dyżur podczas przerwy dodatkowo za bezpieczeństwo innych uczniów. Czas trwania dyżurów i ich zasięg ustala dyrekcja. Każdy nauczyciel klas młodszych jest jednocześnie wychowawcą. Do niego należy organizowanie wycieczek, uroczystości i zabaw dla swojej klasy, prowadzenie dokumentacji, dziennika lekcyjnego, arkuszy ocen, a także dbanie o estetyczny wygląd sali lekcyjnej. Nauczyciel klas I-III, podobnie jak inni nauczyciele, uczestniczy kilka razy w roku w posiedzeniach rady pedagogicznej. Prowadzi spotkania z rodzicami, na których omawia problemy klasy i poszczególnych uczniów. Nauczyciel w szkole integracyjnej, tzn. takiej, w której uczą się również dzieci niepełnosprawne, w większym stopniu sprawuje funkcje opiekuńcze i pielęgnacyjne. Pomaga dzieciom nie tylko w nauce, ale i w wykonywaniu podstawowych czynności życiowych (poruszaniu się, jedzeniu, zmienianiu pieluch).

Środowisko pracy

materialne środowisko pracy

Praca nauczyciela nauczania początkowego odbywa się głównie w budynku szkolnym (klasie), ale nie tylko. Część zajęć prowadzona jest na wolnym powietrzu: boisku, w ogródku zabaw, a także w muzeach, teatrach i galeriach. Specyfika pracy w klasach młodszych zmusza nauczyciela do pracy głosem szczególnie w klasie I, w której oprócz prowadzenia zajęć dydaktycznych nauczyciel musi objaśniać uczniom zasady życia szkolnego: gdzie zostawiać ubranie, jakie przygotować zeszyty i książki, co należy do obowiązków dyżurnego itd., oraz odpowiadać na liczne pytania dzieci. Dlatego wśród nauczycieli obserwuje się częste zapadanie na przewlekłe choroby narządu głosu. Dużym utrudnieniem w pracy jest hałas na przerwach, który niekiedy powoduje bóle głowy i przytępienie słuchu.

warunki społeczne

Praca nauczyciela nauczania początkowego ma charakter indywidualny. Nauczyciel sam odpowiada za treści, które przekazuje, i metody, jakie stosuje. Wyjątek stanowią tu nauczyciele w szkołach integracyjnych. W tych placówkach, ze względu na obecność dzieci niepełnosprawnych, do każdej klasy przypisanych jest dwóch nauczycieli: nauczyciel nauczania początkowego i pedagog, którzy ściśle ze sobą współpracują. Razem ustalają tok postępowania w stosunku do każdego dziecka: jakie zastosować ćwiczenia, aby usprawnić pracę ucznia, z których treści zrezygnować, a które wprowadzić dodatkowo. Nauczyciel może się zwrócić do pedagoga szkolnego lub psychologa z różnymi problemami dydaktyczno-wychowawczymi. Wówczas razem ustalą metody postępowania z uczniem. W czasie pracy nauczyciel ma stały kontakt z innymi ludźmi. Są to przede wszystkim dzieci, którym poświęca najwięcej czasu, ale również rodzice i inni pedagodzy. Z rodzicami często omawia pracę dziecka w szkole. Doradza jak postępować, gdy uczeń ma trudności, jakiego rodzaju dodatkowych ćwiczeń potrzebuje. Korzysta również z pomocy rodziców w czasie wycieczek lub uroczystości klasowych. Szczególnie trudne problemy szkolne są dyskutowane na radach pedagogicznych lub spotkaniach zespołów samokształceniowych. Wówczas nauczyciele wymieniają się doświadczeniami, niekiedy korzystają z pomocy psychologów i terapeutów w kontaktach z rodzicami może dochodzić do konfliktów. Dzieje się tak wówczas, gdy wymagania rodziców są inne niż wymagania szkoły i nauczyciela, lub gdy rodzina zaniedbuje dziecko.

warunki organizacyjne

Wymiar pracy nauczyciela wynosi 18 godzin tygodniowo. Nauczyciel klas młodszych pracuje 5 dni w tygodniu. Godziny pracy nie są stałe i zależą od planu lekcji. Praca nauczyciela nauczania początkowego nie ogranicza się tylko do 18 godzin zajęć lekcyjnych tygodniowo. Aby proces dydaktyczny przebiegał prawidłowo, trzeba poświęcić wiele czasu i wysiłku między innymi na: przygotowanie się do lekcji, sprawdzenie prac i zeszytów, spotkania rady pedagogicznej, zespołów samokształceniowych i zebrania z rodzicami. Nauczyciel ma więcej czasu na odpoczynek: dwa miesiące wakacji, 2-tygodniowa przerwa międzysemestralna i kilkudniowa na Boże Narodzenie oraz Wielkanoc. Raz lub dwa razy w roku wyjeżdża ze swoją klasą na wycieczkę. Mogą to być jednodniowe wycieczki turystyczne lub tzw. ‘’zielone szkoły’’, które trwają kilka do kilkunastu dni. W tym czasie oprócz zwiedzania i zabaw nauczyciel realizuje program nauczania. Podczas wycieczek i „zielonej szkoły” nauczyciel odpowiada również za bezpieczeństwo dzieci. Opiekuje się nimi przez 24 godziny na dobę. Ubiór nauczyciela jest dowolny, ale powinien być schludny i estetyczny. Praca nauczyciela klas młodszych jest nadzorowana przez dyrekcję szkoły oraz władze oświatowe. Nadzór ten dotyczy celów nauczania i realizacji programu. Sam nauczyciel może wybrać podręczniki, metody i formy pracy. Może nawet zrezygnować z niektórych proponowanych przez Ministerstwo Edukacji Narodowej tematów, wprowadzając na ich miejsce nowe, własne.

Wymagania psychologiczne

Nauczyciel nauczania początkowego współpracuje z wieloma osobami, dlatego bardzo ważną cechą jest umiejętność nawiązania kontaktów, tak z dziećmi jak i rodzicami. Ułatwia to kierowanie zespołem dziecięcym i stanowi ważny element współpracy z opiekunami przy wychowywaniu dzieci. Nauczyciel powinien mieć zdolność przekonywania, tak aby pod jego wpływem rodzice zmieniali swoje niewłaściwe postawy i stosunek do dziecka, nawiązywali współpracę ze szkołą, a jeśli istnieje taka konieczność, również z innymi placówkami. Omawiając problemy rodziny, nauczyciel powinien zapewnić dyskrecję. Rozmówca musi być pewien, że informacje o jego sprawach osobistych nie staną się tematem plotek i rzeczywiście pomogą w rozwiązaniu problemu. Każdy dzień pracy w szkole niesie ze sobą nieprzewidziane sytuacje i zdarzenia, dlatego nauczyciel musi umieć trafnie je oceniać, szybko podejmować właściwe decyzje (np. gdy była zaplanowana wycieczka, a warunki pogodowe uniemożliwiają jej odbycie, lub gdy zdarzy się wypadek). Dzieci są różne i pracują w różnym tempie, trzeba zatem dostosować tok lekcji do możliwości wszystkich uczniów. W takich sytuacjach przydaje się umiejętność planowania i organizowania pracy. Dobrze jest, jeśli nauczyciel posiada uzdolnienia artystyczne (gra na instrumencie, ładnie śpiewa, rysuje) i umie zainteresować swoich wychowanków pracą twórczą (np. układaniem melodii, wierszy, malowaniem). W pracy nauczyciela klas I-III niezbędne są takie cechy, jak: umiejętność logicznego myślenia, cierpliwość, spostrzegawczość. Odgrywają one znaczną rolę zwłaszcza w pracy z dzieckiem trudnym, kiedy ważne jest znalezienie przyczyn niepowodzeń i opracowanie strategii ich przezwyciężenia. Bogactwo form życia klasy zależy od inicjatywy nauczyciela. Nieraz trzeba do takiej pracy włączyć rodziców, innych pedagogów. Wówczas umiejętności współdziałania są bardzo przydatne. Nauczyciel nauczania początkowego, podobnie jak inni nauczyciele, ma do wykonania pewne czynności administracyjne związane z koniecznością systematycznego i skrupulatnego prowadzenia dokumentacji klasy. Każdy nauczyciel powinien doskonalić swoje umiejętności zawodowe czytać literaturę przedmiotową, brać udział w spotkaniach metodycznych, pracach zespołów samokształceniowych.

Wymagania fizyczne i zdrowotne

Praca nauczyciela klas I-III, ze względu na wydatek energetyczny, jest zaliczana do prac lekkich. Mimo to nauczyciel powinien mieć dobrą ogólną sprawność fizyczną, a zwłaszcza odporny układ nerwowy. Istotna jest także sprawność narządu wzroku i słuchu (sprawdzanie prac, poprawianie wypowiedzi ustnych). Do zawodu nie kwalifikują się osoby z wadą wymowy, upośledzeniem słuchu, wadą wzroku, której nie można skorygować szkłami, osoby stanowiące zagrożenie epidemiologiczne (będące nosicielami chorób zakaźnych) oraz z chorobami skóry, znacznym kalectwem, a także z zaburzeniami w układzie nerwowym. O przydatności do zawodu decyduje lekarz.

Warunki podjęcia pracy w zawodzie

Osoba ubiegająca się o pracę w zawodzie nauczyciela nauczania początkowego powinna ukończyć studia wyższe zawodowe (tzw. licencjat) lub wyższe magisterskie o kierunku nauczanie początkowe. W Polsce jest wiele szkół przygotowujących do pracy w tym zawodzie. Są to kolegia nauczycielskie, uniwersytety, wyższe szkoły pedagogiczne. Mile widziane są dodatkowe kwalifikacje. Mogą to być kursy organizowane przez różne ośrodki czy instytuty naukowe lub studia podyplomowe organizowane przez wyższe uczelnie.

Możliwości awansu w hierarchii zawodowej

Nauczyciel klas młodszych ma ograniczone możliwości awansu. Może awansować na stanowisko wicedyrektora lub dyrektora szkoły, jeżeli wygra konkurs. Wiadomo przy tym, że liczba wolnych miejsc na stanowisku dyrektora jest zdecydowanie mniejsza niż liczba nauczycieli. Nauczyciel nauczania początkowego może też pełnić funkcję doradcy metodycznego, nauczyciela konsultanta w danej dzielnicy lub w Wojewódzkim Ośrodku Metodycznym, albo funkcję wizytatora w Kuratorium Oświaty i Wychowania.

Możliwości podjęcia pracy przez dorosłych

W zawodzie nauczyciela klas młodszych mogą podjąć pracę wszyscy, którzy posiadają odpowiednie kwalifikację i nie mają przeciwwskazań zdrowotnych. Nie ma formalnych ograniczeń wiekowych. Liczą się umiejętności. Jednak praktyka pokazuje, że osobom, które nigdy nie pracowały w szkole, trudno jest przystosować się do nowych warunków pracy. Z reguły również dyrektorzy szkół wolą ludzi młodych. Nie wyklucza to jednak możliwości podjęcia pracy w tym zawodzie nawet w starszym wieku.

Polecana literatura

Brak

Źródło danych: Przewodnik Po Zawodach, wyd. II, MPiPS

1

---