Psychologia zarządzania

Wykład 5

24/04/06

Decyzje

Decyzja - akt wolnego wyboru, jednego z możliwych przyszłych zachowań się

Proces podejmowania decyzji - rozpoznanie i zdefiniowanie istoty sytuacji decyzyjnej, zidentyfikowanie alternatywnych możliwości, wybór „najlepszej z nich” i wprowadzenie jej w życie

Czynniki behawioralne wpływające na decyzję:

• intuicja (wewnętrzne przekonanie o czymś bez świadomego rozważania)

• narastanie zaangażowania (obstawanie przy podjętej decyzji, mimo, że okazuje się ona błędna)

• skłonność do ryzyka (zakres, w jakim podejmujący decyzję gotów jest do podjęcia ryzyka)

• etyka indywidualna (osobiste przekonania jednostki dotyczące zachowania słusznego i niesłusznego)

Podział decyzji:

Najbardziej ogólny jest podział decyzji na kierownicze i niekierownicze. Decyzje kierownicze są związane z realizacją funkcji kierowniczych, a ich treść związana jest z:

• z wyznaczaniem celów i kierunków działania organizacji

• z wyborem sposobów realizacji i kierunków działania oraz tworzenia struktur organizacyjnych

• z wyborem sposobów skłaniania uczestników organizacji do działania w celu realizacji założonych celów

• z wyborem sposobów kontroli realizacji przyjętych celów oraz wykorzystywania wyników kontroli

Decyzje, które nie spełniają tych warunków są decyzjami niekierowniczymi.

Kryterium wagi, zasięgu i horyzontu czasowego:

• decyzje strategiczne

• decyzje taktyczne

• decyzje operacyjne

Decyzje strategiczne związane są z określaniem celów organizacji i metod działania, ich przedmiotem są skomplikowane problemy występujące w trudnych do przewidzenia sytuacjach, obarczone są zatem zwykle większym poziomem ryzyka co wiąże się ze stopień trudności problemu decyzyjnego i z długim horyzontem czasowym.

Decyzje taktyczne różnią się od strategicznych przede wszystkim horyzontem czasowym. Przedmiotem są problemy wynikające ze strategicznych decyzji przedsiębiorstwa.

Decyzje operacyjne dotyczą najbliższej przyszłości, do głównych decyzji operacyjnych zaliczamy te, które wpływają na wykonywanie zadań ilościowych przedsiębiorstwa np. obrót, dochód, zysk ze sprzedaży oraz decyzje związane z wszelakiego rodzaju usprawnieniami.

Kryterium stopnia powtarzalności:

• decyzje programowane, czyli takie które mają jasną strukturę lub powracają z pewną częstotliwością, albo jedno i drugie

• decyzje nieprogramowane, czyli te, które mają względnie mało wyraźna strukturę i podejmowane są raczej rzadziej

poziom niejasności i niebezpieczeństwa, podjęcie błędnych decyzji

stan pewności - sytuacja , w której podejmujący decyzję zna z rozsądnym zakresem pewności dostępne warianty wyboru oraz ich warunki

stan ryzyka - sytuacja, w której dostępność poszczególnych możliwości, związane z każdą z nich potencjalne korzyści i koszty są znane z pewnym szacunkowym prawdopodobieństwem

stan niepewności - sytuacja, w której podejmujący decyzję nie zna wszystkich możliwości wyboru, ryzyka związanego z każdą z nich ani ich możliwych konsekwencji, ważna tu jest intuicja i doświadczenie

Modeli podejmowania decyzji jest wiele:

• racjonalny (klasyczny)

• proceduralny (biurokratyczny)

• pragmatyczny (kompromisowy)

• fundamentalistyczny

• ...

Normatywne podejście do podejmowania decyzji określaja sposób, w jaki menedżerowie podejmują decyzję; zakłada on logiczną i racjonalną naturę menedżerów oraz przyjmuje, że ich decyzje najlepiej służą interesom organizacji

Klasyczny model podejmowania decyzji:

Etapy racjonalnego podejmowania decyzji:

• rozeznanie i zdefiniowanie sytuacji decyzyjnej

• identyfikacja alternatywnych wariantów

• ocena wariantów z punktu widzenia wykonalności, wystarczalności, konsekwencji

• wybór wariantu

• wdrożenie wybranego wariantu

• obserwacja i ocena wyników

Ocena wariantów:

Administracyjny model podejmowania decyzji:

Bariery utrudniające podejmowanie obiektywnych i racjonalnych decyzji:

Do barier, które stają na przeszkodzie podejmowanie decyzji obiektywnych należą przede wszystkim:

• bariera hierarchiczna: opiera się na błędnym mniemaniu, że decydent musi więcej znać i wiedzieć niż podlegli mu pracownicy, mimo iż nie imponuje on wiedzą fachową (bariera posłusznego myślenia)

• bariera nienaruszalności: o pewnych rzeczach się nie mówi i nie krytykuje

• bariera mądrości grupowej: zasadza się na fałszywe opinii, że decyzja zespołowa jest bardziej rozsądna od indywidualnej (bariera własnej niepewności)

• bariera taktyczna: inaczej indywidualnego interesu

• bariera pozornych kompetencji: czyli taka, która zadowoli przełożonego

• bariera racjonalności

3

Osoba podejmująca decyzję

pewność

ryzyko

niepewność

niskie

średnie

wysokie

Wobec sytuacji wymagających decyzji menedżer powinien...

... uzyskać pełna i doskonałą informację, wyeliminować niepewność, ocenić wszystko racjonalnie i logicznie...

... i podjąć w końcu decyzję służącą najlepiej interesom firmy.

Czy warunek jest wykonalny?

Wykluczyć z dalszych rozważań

Czy jest wystarczający?

Wykluczyć z dalszych rozważań

Czy nie pociąga za sobą niemożliwych do przyjęcia następstw

Wykluczyć z dalszych rozważań

Zachować do dalszego rozważenia

TAK

TAK

TAK

NIE

NIE

NIE

W rzeczywistości menedżerowie w sytuacji decyzyjnej...

... wykorzystują niepełną i niedoskonałą informację, są ograniczani w swej racjonalności, są skłonni zadowalać się pierwszym dopuszczalnym rozwiązaniem...

... i podejmują w końcu decyzję, która może służyć interesom organizacji albo nie

---