Wstęp do farmakologii.

Farmakologia - nauka o leku i o tym czemu ten lek będzie podlegał w organizmie.

Farmakokinetyka - procesy kinetyczne leku.

Lek - każdy związek, który wykazuje określone działanie.

Teoria działania leku w/g Ariensa.

Efekt działania leku wiążącego się z receptorem zgodnie z prawem działania mas jest wyznaczony dwoma charakterystykami receptora:

• jego powinowactwem do leku - odpowiedzialnym za siłę działania - miarą powinowactwa jest stężenie molarne leku, powodujące działanie o wielkości połowy działania maksymalnego - (stała dysocjacji K_d; przy tym stężeniu cząsteczki leku zajmują 50% receptorów badanej tkance)

• aktywnością wewnętrzną - odpowiedzialną za moc leku - miarą tego jest wielkość działania maksymalnego

Agonista - ligand o pewnym powinowactwie do receptora i dużej aktywności wewnętrznej alfa

Antagonista - ligand o dużym powinowactwie do receptora, ale o aktywności wewnętrznej alfa=0

Antagonista częściowy - duże powinowactwo i mała, ale większa od 0 aktywność wewnętrzna

Receptor - wysoce wybiórcze struktury znajdujące się na powierzchni komórki (ale także i w jej wnętrzu) w bardzo niewielkich ilościach, które po reakcji z określoną grupą związków zmieniają jakiś krytyczny biochemiczny proces komórkowy, co prowadzi ostatecznie do uogólnionej odpowiedzi całej komórki.

Kompartment.

Kompartment - obszar kinetycznie homogeniczny, tzn. taki, w którym każdy punkt jest jednakowo dostępny dla cząsteczki leku.

Kompartment centralny - łożysko naczyniowe

Kompartment tkankowy - obwodowy

Dostępność biologiczna - zdolność leku do przedostawania się z miejsca podania do krwiobiegu; określa ją współczynnik dostępności biologicznej oznaczający ułamek podanej dawki, która uległą wchłonięciu.

Objętość dystrybucji - objętość płynu, w której rozmieszcza się lek w stężeniu równym stężeniu tego leku we krwi; taka objętość wody ustrojowej, jakiej należałoby rozpuścić ilość leku obecną w organizmie, aby otrzymać to jego stężenie, które zmierzono w osoczu.

Objętość dystrybucji prawdziwa - rzeczywista objętość wszystkich płynów ustrojowych.

Biologiczny okres półtrwania - czas, po upływie którego stężenie nie zmienionego leku maleje do połowy po uprzedniej dystrybucji w tkankach.

Wskaźnik terapeutyczny - stosunek między dawką bezpieczną, działającą skutecznie, a dawką mogącą wywołać niepożądane objawy toksyczne:

maksymalna dawka tolerowana

wskaźnik terapeutyczny = ----------------------------------------

minimalna dawka terapeutyczna

DL₅₀ (dawka toksyczna u 50%)

wskaźnik=-----------------------------------------------------

DE₅₀ (dawka skuteczna u 50%)

Klirens leku - objętość płynu, z której lek jest całkowicie usuwany w określonej jednostce czasu.

Biotransformacja.

Biotransformacja (metabolizm) leku - przemiany biochemiczne, jakim podlega lek w organizmie żywym, a także inne zjawiska związane z wchłanianiem, przenoszenie i rozmieszczeniem leku w organizmie oraz wydalaniem leku i jego metabolitów z organizmu.

Procesy jakim ulega lek w organizmie:

1. uwolnienie

2. wchłanianie

3. dystrybucja

4. procesy metaboliczne

Drogi podania leku:

1. pozajelitowa

2. na skórę

3. doodbytniczo

Wchłanianie leków po podaniu doustnym:

1. w jamie ustnej

2. żołądku (np. salicylany)

3. w jelitach

Wchłanianie zależy od:

1. pokarmu - np. wit. ADEK wchłaniane są razem z tłuszczami

2. pH - leki hydrofilne wchłaniane są w postaci niezdysocjowanej

3. postaci leku - wielofazowe leki z otoczkami, które rozpuszczają się w odpowiednim pH

4. czynności perystaltycznej

5. ukrwienie - lepsze ukrwienie, lepsze wchłanianie

Fazy biotransformacji:

1. utlenianie, hydroksylacja, redukcja

2. sprzęganie z kwasem glukuronowym,, siarkowym, alaniną

Wydalanie leku:

1. przez nerki - zależy od:

• postaci cząsteczki - cząsteczka lipofilna ulega zwrotnemu wchłanianiu, cząsteczka polarna ulega wydalana w postaci zdysocjowanej, a w postaci niezdysocjowanej wchłaniana zwrotnie; sole słabych zasad są wydalane w kwaśnym pH, a słabych kwasów w zasadowym pH

• czynności nerek - zależy od klirensu kreatyniny - jego spadek warunkuje zmniejszenie wchłaniania

2. z żółcią - część antybiotyków - np. makrolidy

3. przez płuca - związki lotne

4. przez skórę z potem - wit. B₆ i związki jodu

Tachyfilaksja - zjawisko polegające na tym, że przy dożylnym stosowaniu, w krótkich odstępach czasu, małych dawek niektórych leków, np. efedryny, po każdym następnym wstrzyknięciu występuje coraz słabsze podwyższenie ciśnienia tętniczego krwi, aż w końcu mięśnie gładkie naczyń przestają reagować na wprowadzony lek.

Tolerancja - rozwija się wolniej niż tachyfilaksja; konieczność podawania coraz wyższych dawek, gdyż jest przyśpieszony mechanizm metabolizowania leku.

Idiosynkrazja - stan zwiększonej wrażliwości na określony związek chemiczny; odmienna ilościowo reakcja na lek związana z osobniczą wrażliwością wynikająca z nieprawidłowości przemian biochemicznych leku w organizmie

Kumulacja - gromadzenie się leków w organizmie; zachodzi w przypadku podawania leku w zbyt krótkich okresach czasu, tak, że organizm nie jest w stanie całkowicie wydalić dawki poprzedniej

Interakcje leków.

1. farmakokinetyczne - wpływ leków na poziomie kinetycznym na poziomie wchłaniania, dystrybucji metabolicznej

2. farmaceutyczne - oddziaływanie leków przed podaniem do organizmu, np. nierozpuszczanie się wzajemne, rozdzielanie się

Synergizm.

Synergizm - dwa leki lub więcej zastosowanych równocześnie lub w krótkich odstępach czasu wspiera się wzajemnie w działaniu farmakologicznym.

1. addycyjny - działanie dwóch lub więcej leków poddanych razem jest równe sumie działania poszczególnych składników; np. adrenalina - noradrenalina

2. hiperaddycyjny - działanie leków podanych razem jest większe niż suma działania poszczególnych składników; najczęściej przy zastosowaniu leków mających różny punkt uchwytu, przy tym samym jednak kierunku działania; np. alkohol etylowy i barbiturany

Antagonizm.

Antagonizm - wzajemne oddziaływanie dwu leków działających przeciwnie, dających w efekcie zahamowanie lub zniesienie ich działania farmakologicznego.

1. konkurencyjny - ten sam punkt uchwyty i leki konkurują o ten sam receptor (wypierają się wzajemnie) - np. norepinefryna z prazosyną obrębie receptora N

2. funkcjonalny - dwa leki o różnych punktach uchwyty mają przeciwne działanie - np. epinefryna zwęża naczynia, a acetylocholina rozszerza

3. chemiczny - dwa leki reagując ze sobą tworzą związek słabszy lub nieczynny biologicznie

FARMAK1 strona - 1

---