OPIEKUNOWIE LUDZI I NARODÓW
Poprzednio pisałem o aniołach, którzy byli posyłani, niemalże jak komandosi, z misją ratowania ludzkiego życia. Były to czasami spektakularne wyczyny (anioł towarzyszył młodzieńcom w piecu ognistym, uspokajał głodne lwy). Działalność aniołów nie ogranicza się jednak tylko do takich widowiskowych akcji. Tym razem chciałbym zająć się aniołami jako obrońcami i opiekunami. Ten aspekt posłannictwa aniołów dotyczy zarówno poszczególnych ludzi, jak i ludzkich społeczności, takich jak państwa i narody.
Nasi aniołowie
Z Biblii można wywnioskować, że każdy człowiek posiada swego anioła, opiekuna i orędownika przed Bogiem. Troska Boga przybiera postać konkretnego, duchowego, osobowego bytu, który towarzyszy każdemu człowiekowi na drodze do Królestwa Niebieskiego. Bóg, szanując wolność człowieka, nie przestawia człowieka jak pionka na szachownicy, ale poprzez swojego anioła, którego nazywamy stróżem, roztacza nad nim dyskretną opiekę. Anioł stróż jest więc uosobieniem Opatrzności Boskiej w stosunku do każdego z nas z osobna. Nasz protektor jest wyrazem Bożej miłości i całym swoim jestestwem, modlitwą zanoszoną do Najwyższego, natchnieniami, które wsącza w serce i umysł człowieka, stara się wspierać swojego podopiecznego, by kroczył drogami dobra, a unikał skręcania na manowce.
Istnieje wiele tekstów biblijnych, które stanowią podstawę wiary w aniołów stróżów. Na przykład, gdy Jezus mówi o dzieciach: „Baczcie, abyście nie gardzili żadnym z tych małych, bo powiadam wam, że aniołowie ich w niebie ustawicznie patrzą na oblicze Ojca mojego, który jest w niebie”.(Mt 18, 10). Bóg dał każdemu człowiekowi, od narodzenia aż do śmierci, nieodłącznego towarzysza - Anioła Stróża. Funkcja ta jest konsekwencją faktu, że Bóg uczynił aniołów posłańcami swojego zamysłu zbawienia. W liście do Hebrajczyków czytamy: „Czyż nie są Oni wszyscy duchami przeznaczonymi do usług, posłanymi na pomoc tym, którzy mają posiąść zbawienie?” (Hbr 1,14).
Kiedy Abraham powierzał swemu słudze Eliezerowi delikatną misję, by w Haranie, mieście jego przodków, znalazł żonę dla jego syna Izaaka, zalecił mu ufność w opiekę anioła stróża: „Jahwe, któremu służę, pośle z tobą swego anioła i sprawi, że zamiar twój powiedzie ci się, że weźmiesz żonę dla mego syna z rodziny mojej, z rodu mojego ojca” (Rdz 24,40). Podobna wiara ożywiała ojca Tobiasza, gdy po jego odejściu tymi słowy pocieszał swoją żonę: „Nie martw się! Nasze dziecko pójdzie w drogę zdrowe i zdrowe powróci do nas, a oczy twoje zobaczą ten dzień, w którym on zdrów przyjdzie do ciebie. Nie martw się i nie lękaj o niego, siostro. Towarzyszy mu bowiem dobry anioł, więc będzie miał szczęśliwą podróż i wróci zdrowy” (Tb 5,21-22).
Wyrazem wiary w indywidualną opiekę aniołów są również Dzieje Apostolskie, które opisując początek Kościoła, przytaczają przykłady anielskiej protekcji nad apostołami.
Teologia katolicka nie pozostawia w tej kwestii wątpliwości, że aniołowie stróżowie służą wszystkim ludziom, bez względu na ich wiarę. Każdy człowiek ma takiego towarzysza niezależnie od tego, czy w to wierzy czy nie; czy jest Żydem, katolikiem, czy człowiekiem bez religii, to nie odgrywa roli. Albowiem miłość Boga jest bezwarunkowa i dlatego duchowego towarzysza otrzymuje każdy człowiek.
Opiekun Ludu Bożego
Wiemy z Biblii, że Bóg za pośrednictwem aniołów otaczał swą opieką naród wybrany. Jeden z aniołów był jednak w sposób szczególny opiekunem Ludu Bożego. Czytamy o nim w Księdze Wyjścia. „Oto Ja posyłam anioła przed tobą, aby cię strzegł w czasie twojej drogi i doprowadził cię do miejsca, które ci wyznaczyłem. Szanuj go i bądź uważny na jego słowa. Nie sprzeciwiaj się mu w niczym, gdyż nie przebaczy waszych przewinień, bo imię moje jest w nim. ” - mówi Jahwe do Narodu Wybranego.
Anioł z Wj 23:20-23, którego Bóg „przydzielił” Izraelitom, wiódł naród wybrany do Ziemi Obiecanej (Wj 14,19), Dzięki jego pomocy naród żydowski wszedł w posiadanie ziemi Kanaanu. Właśnie u jej wrót, po cudownym przejściu przez Jordan, którego wody rozstąpiły się przed Izraelitami, anioł opiekujący się Izraelem objawił się Jozuemu, wypowiadając te same słowa, które kiedyś usłyszał Mojżesz: „Zdejmij obuwie z nóg twoich, albowiem miejsce na, którym stoisz, jest święte”. W Księdze Jozuego anioł ten przedstawiony jest z wydobytym mieczem i nazwany wodzem wojsk Pana (Joz 5, 13.13)
Później anioł ów orędował za narodem wybranym podczas niewoli babilońskiej, gdy na Izraelitów spadła kara za odstępstwo od przymierza z Bogiem.
W Księdze Zachariasza opisana jest niezwykły proces, który odbywa się gdzieś w sferze niebiańskiej, ponad ludzką rzeczywistością. Zachariasz widzi w jednej z wizji Anioła Jahwe, który przeciwstawia się oskarżeniom szatana skierowanym przeciwko arcykapłanowi Jozuemu, symbolizującemu cały naród żydowski (Za 3,1-10). Używa modlitwy: “Jahwe (TEN KTÓRY JEST) niech cię powstrzyma szatanie, Jahwe niech cię powstrzyma, On który wybrał Jeruzalem. Czyż nie jest on [Izrael] jak polano wydobyte z ognia?” (Za 3,2 Biblia Jeroz.). Anioł opierając się na mocy Boga odwołuje się do wierności Jahwe wobec przymierza zawartego z Izraelem i do Bożego miłosierdzia. Interwencja była skuteczna, bowiem szatan odstąpił od Jozuego. Jednocześnie Anioł, wstawiając się za arcykapłanem sprawił, że brudne szaty które miał na sobie Jozue, oznaczające winy całego narodu, zostały zamienione na szaty czyste, co oznaczało odzyskanie utraconej łaski (por. Mt 21,ln; Łk 15,22).
Tożsamość tego szczególnego obrońcy narodu wybranego zostaje ujawniona dopiero w Księdze Daniela, gdy Bóg przedstawił Izraelitom ich anioła opiekuna: „Oznajmię tobie, co jest napisane w Księdze Prawdy. Nikt zaś nie może mi skutecznie pomóc przeciw nim, z wyjątkiem waszego księcia, Michała” (Dn 10,21). „Wtedy przybył mi z pomocą Michał, jeden z pierwszych książąt” (Dn 10,13). Tylko on może przeciwstawić się, symbolizującej zło, potędze perskiej: „W owych czasach wystąpi Michał, wielki książę, który jest opiekunem dzieci twojego narodu. Wtedy nastąpi okres ucisku, jakiego nie było, odkąd narody powstały, aż do chwili obecnej. W tym czasie naród twój dostąpi zbawienia: ci wszyscy, którzy zapisani są w księdze” (Dn 12, 1). Michał, dzięki nadprzyrodzonej zwycięskiej mocy, którą posiada od Boga, występuje jako opiekun ludu świętego, sprawiedliwych i świętych, tj. zapisanych w księdze życia.
Opiekunowie narodów
Przedmiotem troski Boga nie jest wyłącznie historia jednego narodu (Izraela) lub jednego miasta (Jerozolima), lecz historia wszystkich państw świata.
Z Biblii wynika, że również pozostałe narody znajdują się pod opieką Bożych wojowników, a aniołowie pełnią funkcję opiekuńczą nad konkretnymi przypisanymi im narodami. W Księdze Powtórzonego Prawa czytamy: „Kiedy Najwyższy rozgraniczał narody, rozdzielał synów człowieczych, wtedy ludom granice wytyczał według liczby synów Bożych” (Pwt 32,8). W apokryficznej Księdze Jubileuszów wyrażona jest podobna myśl: „Wiele jest narodów… A ponad wszystkimi Pan ustanowił duchy” (Jub 15,31).
Zgodnie z wykazem ludów w Księdze Rodzaju (rozdz. 10), który wymienia 70 ludów, tradycja żydowska uznawała, że istnieje siedemdziesięciu aniołów narodu, ale oczywiście narodów jest znacznie więcej. Powstają też nowe państwa i wyłaniają się nowe narody.
Pismo Święte oraz Tradycja są źródłem naszej wiary, że każda taka społeczność narodowa posiada swego anioła stróża, którego możemy, zgodnie biblijną terminologią, nazywać Księciem Narodu. Właśnie takim hebrajskim tytułem „książe” („sar” - Dn 10,13.20n; 12,1) określony jest Michał jako opiekun Izraela i inni aniołowie, będący opiekunami narodów. Od czasów Pseudo Dionizego-Areopagity uważa się, że istnieje odrębny anielski chór księstw, lub inaczej -zwierzchności (Principatus), aczkolwiek na gruncie biblijnym taka systematyzacja nastręcza pewne problemy, gdyż Michał jest w innym miejscu nazwany archaniołem.
Opierając się na Biblii, wierzymy, że każdy naród przed tronem Majestatu Bożego ma swego anioła, swego świętego obrońcę, który przedstawia wszystkie prośby i sprawy danego narodu. Aniołowie narodów składają meldunki i raporty, święte prośby i modlitwy, które wyrażają zawsze obronę i prośbę o łaskę dla danego narodu. Czuwają nad narodami i próbują zainspirować ich przywódców do podejmowania mądrych decyzji. Aniołowie narodów są niejako ich duchowymi tarczami ochronnymi.
Jak wiemy ludzkie społeczności i państwa miewają nieraz sprzeczne interesy. Nie istniał chyba naród, który w przeciągu całej swej historii nie popadł w konflikt z innym narodem. Czytając Stary Testament, możemy nawet odnieść wrażenie, że w jakiś sposób byli w te konflikty wciągani także aniołowie, co wydaje się dość szokującym okryciem, bo wygląda to tak, jakby istniało niebiańskie odbicie ziemskich walk poszczególnych narodów. Według wizji proroka Daniela (Dn 10) Archanioł Michał - opiekun narodu żydowskiego - wstawiał się za Żydami i prosił o uwolnienie ich z niewoli perskiej. Przeciw temu wystąpili aniołowie Persów i Greków (Dn 4,10-5,1), prosząc Boga, by Żydzi nadal pozostali w niewoli. Jak to wytłumaczyć? Niektórzy egzegeci w swych interpretacjach poszli w kierunku uznania, że ci sprzeciwiający się uwolnieniu Izraelitów aniołowie byli aniołami upadłymi, ale jest to chyba pogląd błędny. Aniołowie Persów i Greków po prostu pragną dla nich dobra i o to dobro proszą Boga. Uwolnienie z niewoli perskiej było dobrodziejstwem dla Żydów, ale dla Persów było niekorzystne. Pozorny konflikt aniołów nie dowodzi jednak tego, że sprzeciwiają się woli Bożej, ale tego, że nie znają jeszcze Boskich zamiarów wobec poszczególnych narodów, którymi się opiekują. Ostatecznie to Bóg jest Panem historii, a wiedza aniołów odnośnie przyszłości jest ograniczona.
Roman Zając