Dziennikarz

Kod klasyfikacji: 245101

Rozdział klasyfikacji: Nauczanie, wychowanie i działalność kulturalna

Klasa klasyfikacji: Dziennikarstwo i praca wydawnicza

Zadania i czynności

Zadaniem dziennikarza jest przekazywanie rzetelnych, bezstronnych informacji oraz różnorodnych opinii. W tym celu dziennikarz zbiera informacje, korzystają z różnych źródeł. Redagując informację, powinien przestrzegać trzech warunków: dotyczy szczególnej staranności w ich opracowaniu, korzystać ze wszystkich dostępnych źródeł informacji oraz weryfikować otrzymany materiał. Najwięcej trudu i czasu zabiera samo poszukiwanie informacji, często napisanie tekstu wydaje się przy tym już drobnostką. Dziennikarz pracuje bardzo często w szybkim tempie, musi reagować błyskawicznie na rozwój wydarzeń, być wszędzie tam, gdzie coś się dzieje, bywa że ma mało czasu na wnikliwość analizy informacji. Dziennikarz np. w dziale miejskim redakcji gazety lokalnej często korzysta z wywiadów jako źródła informacji o wydarzeniach. W pracy dziennikarza działu miejskiego nie ma miejsca na twórcze inwencje, nie wolno prezentować własnych poglądów ani osobistych spostrzeżeń. Musi szybko zredagować materiał, ponieważ informacja przekazana z opóźnieniem, nie trafi na czas do odbiorcy i może się zdezaktualizować. Pracując w redakcji, można specjalizować się w określonej tematyce: zwyczajowo jest podział na tematykę związaną ze służbą zdrowia, wymiarem sprawiedliwości, sprawami społecznymi i interwencjami, samorządem; liczba specjalizacji zależy od tego, ilu dziennikarzy ma do dyspozycji redakcja.

Dziennikarz pracujący w czasopiśmie-tygodniku lub miesięczniku, pracuje zwykle w mniejszym tempie. Wymaga się od niego głębszej analizy sytuacji. Dziennikarze, zwłaszcza z dużym doświadczeniem w zawodzie, mogą mieć swoją rubrykę w gazecie i komentować różne wydarzenia, ale nawet wówczas ich wypowiedzi ma umożliwiać odbiorcy odróżnienie faktów od komentarza.

Różnice warsztatu dziennikarza wynikają z miejsca pracy. Inaczej się pracuje w gazecie, inaczej w radiu czy telewizji, jeszcze inaczej w portalu internetowym. W telewizji dziennikarz musi znać niektóre elementy warsztatu filmowego, np. obsługiwać kamerę, mikrofon.

Do jego zadań należy nie tylko zebranie informacji, bywa, że przygotowuje koncepcję scenariusza programu, samodzielnie montuje materiał, wykonuje pewne czynności reżyserskie. Dziennikarz radiowy musi poznać techniki nagrywania, często samodzielnie montuje zebrany materiał, co wymaga od niego znajomości obsługi np. stopu montażowego.

Dziennikarstwo internetowe tak naprawdę nie różni się wiele od pracy np. dziennikarza prasowego. Przygotowuje się relacje na temat wydarzeń i faktów z myślą o publikacji w internecie i rozpowszechnianiem jej za jego pośrednictwem. Jednak tekst artykułu musi być na ogół krótszy i bardziej zwarty, ponieważ internauci nie oczekują informacji rozbudowanych, liczy się bardziej szybkość ich przekazywania.

Dziennikarze często specjalizują się w określonych branżach, np. można mówić o dziennikarstwie politycznym, sportowym, naukowym, biznesowym, śledczym. Wymaga to od dziennikarzy wielu umiejętności, znajomości branży, stosowania języka informacji, trafiającego do odbiorców. Specjalizacja sprzyja doskonaleniu warsztatu, budowaniu i utrzymywaniu kontaktów z różnymi środowiskami. Dotyczy to jednak tylko dużych ośrodków miejskich, gdzie jest wiele mediów i duża konkurencja. W mniejszych ośrodkach, gdzie jest jedna gazeta, czy rozgłośnia radiowa bądź telewizyjna, dziennikarze zajmują się różnorodnymi informacjami, nie są specjalistami w określonej dziedzinie.

Dziennikarz musi znać bardzo dobrze język polski i stale pracować nad swoim warsztatem, rozszerzać słownictwo. Bardzo pożądana jest znajomość języków obcych, co może wpłynąć na możliwość rozwoju kariery, np. można zostać korespondentem zagranicznym, dokonywać wywiadów z różnymi ludźmi w ich językach.

Niewielu dziennikarzy bywa zatrudnionych na podstawie umowy o pracę, większość z nich, zwłaszcza na początku pracy oraz w lokalnych mediach, pracuje na podstawie umowy o dzieło lub są tzw. wolnymi strzelcami, którzy dopiero chcą sprzedać gotowy materiał.

Media są uznawane za czwartą władzę w państwie, a ranga zawodu dziennikarza stale rośnie. To nakłada na dziennikarzy dodatkową odpowiedzialność za swobodę. Ważne jest, aby mieć co do powiedzenia, umieć to przekazać w sposób ciekawy i w atrakcyjnej formie. Warto pisać już na studiach, żeby zaistnieć w zawodzie jak najszybciej.

W tym zawodzie często zaciera się granica między życiem prywatnym a zawodowym, dziennikarzem jest się przez całe życie, bez względu na to, gdzie się jest i ile ma się lat.

Środowisko pracy

Warunki materialne

Dziennikarz wykonuje swoją pracę w pomieszczeniach redakcji, studiach radiowych czy telewizyjnych, biurach portali internetowych, gdzie wyszukuje informacje, odbiera telefony, e-maile, pisze teksty, nagrywa programy, często bierze udział w montażu, przekazuje wiadomości na żywo.

Specyfika tej pracy wymaga przekazywania wiadomości z różnych wydarzeń, a to wiąże się również z pracą na ulicy, w siedzibach różnych instytucji np. w kuluarach sejmu. To wymaga od dziennikarza konieczności pracy w ruchu, w zmieniających się warunkach, także atmosferycznych. Dziennikarze pracujący w rozgłośniach radiowych, telewizyjnych, a zwłaszcza ci występujący na żywo, stale muszą pracować nad głosem i doskonalić swoje umiejętności w tym zakresie.

W tym zawodzie dużo się pracuje w pomieszczeniach, przy sztucznym świetle i przy monitorach komputer w, co może powodować pogorszenie wzroku.

Warunki społeczne

Praca dziennikarza wymaga intensywnych kontaktów społecznych z innymi ludźmi. Dziennikarz prasowy pracuje w zespole, pisząc artykuły, których tematyka zostać uzgodniona na kolegiach redakcyjnych. W radiu czy telewizji często zaczyna się od indywidualnej koncepcji programu, ale aby mógł on się ukazać na antenie, wymaga to pracy całego zespołu ludzi- operatora dźwięku, światła, montażysty, kamerzysty. W redakcjach tygodników i miesięczników dziennikarze mogą pracować w zespole, choć mogą także pisać np. w zaciszu domowym i mają większą swobodę w wyborze tematu, w tym sensie ich praca jest indywidualna.

Warunki organizacyjne

Zależnie od miejsca pracy i swojej funkcji dziennikarz pracuje w różnych porach. W prasie codziennej, zwłaszcza w dziale miejskim, są dyżury nocne. W radiu czy telewizji są dyżury w nocy- trzeba przygotować programy na rano. Kiedy radiowiec prowadzi poranny program, musi wstawać nawet o 4 rano.

W redakcjach czasopism dziennikarze pracują zwykle w stałych porach. Bywa że przysyłają gotowe materiały korzystając z e-maili, czy pracują w formie telepracy.

Praca dziennikarza może być związana z koniecznością wyjazdów, a nawet zamieszkania w innym kraju, np. kiedy się jest korespondentem zagranicznym. Czasem, aby urozmaicić swoje relacje, dziennikarze pojawiają się, zwłaszcza na żywo, w różnych miejscach np. na pokładzie helikoptera, dachu wieżowca czy szybu w kopalni.

Praca dziennikarza jest w pewnym zakresie nadzorowana. Adepci zawodu wykonują polecenia przełożonych i mają małą swobodę decydowania. W miarę nabywania doświadczenia, ich samodzielność rośnie. Kiedy wyrobią sobie nazwisko, pracują z dużą swobodą, rośnie ich prestiż społeczny, zdobywają popularność.

Dziennikarstwo nie jest zawodem rutynowym, wymaga ogromnego zaangażowania, odpowiedzialności za słowo, działania wg zasad etyki zawodu.

Wymagania psychologiczne

Rozległe i różnorodne kontakty z ludźmi, praca w dużym tempie, w stresie, presja, aby opracowany materiał okazał się ciekawy, konkurencja to wszystko powoduje, że zawód dziennikarza wymaga dużej odporności psychicznej. Kiedy dziennikarz pracuje w radiu, telewizji bywa na wizji, prowadzi audycje na żywo - stres jest dodatkowy. Jeśli ma się kontakt na wizji z reporterem w terenie lub np. odbiera telefony od słuchaczy na żywo, trzeba wyczuć, kiedy i co należy powiedzieć. Przydają się zdolności aktorskie. Dziennikarze muszą być odporni na krytyk, która jest elementem tego zawodu.

Zawód dziennikarza wymaga kreatywności i nieustannej ciekawości otaczającego świata. W tym zawodzie bardzo pomaga łatwość nawiązywania i utrzymywania kontaktów z ludźmi. Przydatne się również umiejętności spojrzenia na sprawę z różnych punktów widzenia, umiejętności analityczne.

Dziennikarz powinien być w swojej pracy dociekliwy, rzetelny i odpowiedzialny. łatwo jest kogoś skrzywdzić, nie sprawdzając dokładnie informacji i nawet pewniejsze sprostowanie nie wynagrodzi tej krzywdy.

Dziennikarze muszą być cierpliwi, bywa że muszą czekać godzinami na wywiad, informację, która jest ważna dla odbiorców. Cenna jest umiejętność koncentracji uwagi i pracy w szybkim tempie. Dziennikarze prasowi często muszą zredagować szybko notatki, która powinna być trafna i ciekawa.

Wszystkie te wymagania sprawiają, że zawód dziennikarza jest bardzo trudny, ale może przynieść wiele satysfakcji.

Wymagania fizyczne i zdrowotne

Mimo że zawód dziennikarza wymaga odporności psychofizycznej, nie zamyka drogi do zawodu osobom niepełnosprawnym. Nie ma przeciwwskazań do tego, aby osoba poruszająca się na wózku inwalidzkim czy o kulach, pracowała w redakcji gazety, w radiu, telewizji czy w portalu internetowym. Liczą się kwalifikacje i traktowanie zawodu jako pasji życiowej; niewidomy dziennikarz może być felietonistą radiowym, osoba niesłysząca czy niedosłysząca może pisać artykuły, przygotowywać scenariusze programów. Uregulowania prawne systemu telepracy dały możliwość pracy w domu i kontaktowania się z pracodawcą przy pomocy internetu i telefonu, zwiększając tym samym możliwości pracy osobom mającym trudności w poruszaniu się.

Warunki podjęcia pracy w zawodzie

Trudno zostać dziennikarzem bez wykształcenia wyższego. Najlepiej przygotowują do zawodu studia dziennikarskie magisterskie lub studia podyplomowe. Większość dziennikarzy to jednak absolwenci innych kierunków np. politologii, socjologii, filologii polskiej. W prasie branżowej autorami artykułów w pismach o tematyce np. technicznej, prawniczej się najczęściej inżynierowie, prawnicy, ekonomiści.

Dziennikarz to zawód z pasją, a tej trudno się nauczyć na studiach dziennikarskich. W wielu redakcjach na etatach dziennikarzy pracują osoby bez dyplomu. Zdarza się, że osoba bez wykształcenia pisze lepiej niż niejeden dziennikarz po studiach. To kwestia talentu. W każdym zawodzie można spotkać zwykłego rzemieślnika i artysty, tym niemniej każdy dziennikarz powinien poznać tajniki swego zawodu.

Dziennikarze chcący pracować w radiu lub telewizji, powinni poddać fachowej ocenie swój wygląd, emisji głosu oraz dykcji.

Możliwości awansu w hierarchii zawodowej

Rozwój kariery zawodowej w zawodzie dziennikarz jest możl0iwy- zwykle zaczyna się od stanowiska dziennikarza stażysty, który, np. w redakcjach gazet, najczęściej rozpoczyna od działu miejskiego. Następnym szczeblem w rozwoju kariery jest w zależności od miejsca pracy- reporter, dziennikarz, publicysta, dziennikarz prowadzący swój program w tv, radiu czy kolumnę w czasopiśmie. Na szczycie kariery zawodowej znajduje się kierownik działu, redaktor, redaktor naczelny. Często awans jest związany ze zmianą działu, miejsca pracy, czasem miejscowości, np. dziennikarz z lokalnej rozgłośni, telewizji, gazety przenosi się do mediów ogólnopolskich. Stosunkowo rzadko zdarza się, aby mało znany dziennikarz natrafił na temat, który go wyniósł na wyżyny popularności i pozwolił uzyskać prestiż środowiska. Najczęściej dziennikarz wolno zdobywa doświadczenie czy sympatię słuchaczy, czytelników. Łatwiej jest zaistnieć w zawodzie w lokalnych mediach, gdzie konkurencja jest mniejsza, zdobywać szlify dziennikarskie, uczyć się warsztatu także od starszych dziennikarzy, a potem stopniowo zmieniać media na większe- wojewódzkie i ogólnopolskie.

Możliwości podjęcia pracy przez dorosłych

Chociaż zawód dziennikarza można zacząć wykonywać w różnym wieku - liczą się przede wszystkim zdolności i predyspozycje, to jednak większość dziennikarzy zaczyna pracę bezpośrednio po studiach magisterskich dziennikarskich lub po studiach podyplomowych o takim samym profilu. Absolwenci innych kierunków studiów mogą podjąć również pracą dziennikarza, muszą mieć tylko lekkie pióro, wysokie umiejętności komunikacyjne i ducha motywacji do pracy.

Rozwój kariery zawodowej przebiega w taki sposób, że zanim dziennikarz zdobędzie doświadczenie i pozna tajniki warsztatu swego zawodu, mijają lata. Stąd większość dziennikarzy zaczyna przed trzydziestym rokiem życia, osiągając po kilku latach swoje cele zawodowe. Ze względu na duże wymagania psychofizyczne młodym ludziom jest łatwiej znieść stres towarzyszący temu zawodowi i wytrzymać bardzo szybkie tempo pracy.

Polecana literatura

Russ-mohl, m. ChylińSki ,Dziennikarstwo, polskapresse, 2008,

J. CieLak ,Jak zostać dziennikarzem, astrum, 2007,

P. Mancini, d.c.hallin, Systemy medialne, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2008,

L. Olszański ,Dziennikarstwo internetowe, Wydawnictwa akademickie i profesjonalne,

K. Mroziewicz , Dziennikarz w globalnej wiosce, Branta, 2006,

S. Adams, W. Hicks , Wywiad dziennikarski, Wydawnictwo UJ, 2007,

D. Spark , Dziennikarstwo ¦ledcze, Wydawnictwo UJ, 2007,

W. Wolny-Zmorzyński, A. Kaliszewski, W. Furman, Gatunki dziennikarskie. Teoria-praktyka-język, Wydawnictwa akademickie i profesjonalne, 2000.

Źródło danych: Przewodnik Po Zawodach, wyd. II, MPiPS

1

---