Teoretyczne podstawy polityki handlowej

Polityka handlowa - polityka oddziaływania przez państwo (lub grupę państw) na wymianę z zagranicą za pomocą specyficznych grup instrumentów.

Towar (wg ETS) - produkty, które dają się wyrazić w pieniądzu
i jako takie mogą być przedmiotem wymiany handlowej.

Instrumenty realizacji polityki handlowej można sklasyfikować według następujących grup:

• Instrumenty taryfowe - cła i opłaty równoważne cłom;

• Instrumenty parataryfowe - obciążenia fiskalne;

• Instrumenty pozataryfowe - ograniczenia ilościowe
  i jakościowe.

Obciążenia taryfowe

Cło (wg Begg, Fischer, Dornbusch) to specyficzny rodzaj podatku nałożony na towary importowane.

Opłata równoważna cłu - każde obciążenie finansowe inne niż cło, nakładane przez jedno z państw na towar przekraczający jego granicę celną, niezależnie od tego, jaką ta opłata ma wartość i bez względu
na technikę jej stosowania.

Funkcje ceł:

• fiskalna;

• ochrona poszczególnych gałęzi przemysłu;

• ochrona poziomu cen wewnętrznych;

• ochrona bilansu płatniczego.

Podział ceł w zależności od sposobu ustalania:

• Cła ad valorem są ustalane w procentach w stosunku do wartości towaru.

• Cła specyficzne ustala się kwotowo w stosunku do ilości towaru wyrażonej w odpowiednich jednostkach wartości i wagi.

• Cła kombinowane są powiązaniem ceł ad valorem
  i specyficznych.

Podział ceł z punktu widzenia charakteru zagranicznej polityki ekonomicznej:

• Cło autonomiczne jest wprowadzane z nikim nieuzgadnianą decyzją jednego państwa.

• Cła umowne - porozumienia takie (mające często formę umów) określają poziom wprowadzanego cła, czas jego obowiązywania, zróżnicowanie asortymentowe itp.

Podział ceł z uwagi na kierunek ruchu towarów:

• Cła importowe są nakładane na towary przywożone do danego kraju w celu ochrony bilansu handlowego, poziomu cen wewnętrznych, ochrony produkcji krajowej przed konkurencją zagraniczną lub też w celu zabezpieczenia wpływów budżetowych państwa.

• Cła eksportowe służą państwu do kształtowania wielkości i kierunków wywozu. Są one nakładane w pierwszej kolejności na wyroby mające długofalowo zagwarantowany zbyt na rynku jednego lub wielu krajów (np. dany kraj jest monopolistą w ich produkcji i wywozie).

• Cła tranzytowe są nakładane na towary przewożone przez terytorium danego kraju. W praktyce ta forma ceł nie jest już stosowana.

Podział ceł ze względu na cel zastosowania

• Cła ochronne - zabezpieczają produkcję krajową przed konkurencją zagraniczną.

• Cła ekspansywne - cła importowe wprowadzane w celu ochrony poziomu cen wewnętrznych.

• Cła fiskalne - cła importowe wykorzystywane w celu zapewnienia państwu odpowiednich dochodów z przywozu towarów. Są one na ogół nakładane na towary nie produkowane w kraju.

Inne środki taryfowe

Zawieszenie poboru ceł oznacza ustalenie ich na poziomie ,,0" (zawieszenie w całości) lub na poziomie niższym niż dotychczas.

Kontyngent taryfowy to określona ilościowo lub wartościowo pula towaru, na którą ustalono obniżone stawki celne. Najczęściej określony jest także czas jego obowiązywania.

Plafon taryfowy to określona ilościowo lub wartościowo pula towaru, dla której ustalono obniżone stawki celne. W porównaniu do kontyngentu taryfowego określona w plafonie ilość towaru może zostać przekroczona, jeżeli nastąpi to przed terminem zamknięcia. Import w ramach plafonu nie wymaga pozwoleń.

Unia celna

• Znoszenie ceł w wymianie handlowej między krajami będącymi członkami unii celnej;

• Wprowadzenie Wspólnej Taryfy Celnej i stworzenie identycznych barier celnych na granicach zewnętrznych państw członkowskich.

Unia celna na terenie Wspólnot Europejskich istnieje
od 1 lipca 1968 r. (data zniesienia ceł w handlu wewnątrzwspólnotowym).

Opłaty równoważne cłu zniesiono 31 grudnia 1969 r.

Wspólna Taryfa Celna

Wspólna Taryfa Celna - zestawienie ujednoliconych stawek celnych na importowane do krajów członkowskich Unii Europejskiej towary
z krajów trzecich.

Środki taryfowe stosowane w Unii Europejskiej:

• Cła ad valorem

• Cła specyficzne

• Cła kombinowane

• Specyficzne schematy ustalania ceł dla określonych towarów

• Kontyngenty taryfowe

• Cena wejścia

• Zwolnienia z poboru cła

Przykład: cło ad valorem

Do Unii Europejskiej sprowadzono z kraju trzeciego 5 ton migdałów po cenie jednostkowej 2000 €/t. Jaka była wartość cła, którą zapłacił importer, jeżeli przyjęta stawka ad valorem wynosiła 5,6%?

5t*2000€/t*0,056=560€

Importer zapłaci 560 € cła.

Przykład: cło specyficzne

Na rynek Unii Europejskiej wprowadzono 1 000 ton łuskanego ryżu brązowego. Stawka cła dla tego produktu, określona we Wspólnej Taryfie Celnej wynosi 264 € za tonę. Jaką kwotę cła zapłaci importer?

264 €/t *1000t=264.000 €

Importer zapłaci 264.000 € cła.

Przykład: cło kombinowane

Importer chce wprowadzić na rynek wspólnotowy 10 ton margaryny
o zawartości do 15% tłuszczów mleka. Wartość nieoclonego kontraktu wynosi 5.000 €. Jaka będzie kwota cła na ten produkt, jeżeli stawka WTC wynosi 8,3% wartości kontraktu i 28,4 € za każde
100 kg produktu?

0,083*5.000€ + 10.000 kg*28,4€/100kg = 415€ + 2840 € = 3255 €

Kwota do zapłaty wyniesie 3.255 €

Przykład: rozwiązania specyficzne (1) - maksymalne i minimalne stawki ceł

Importer sprowadza do jednego z krajów UE 100 ton tytoniu. Jaką kwotę cła zapłaci, skoro cena tytoniu u producenta wyniosła w przybliżeniu 1,8 €/kg? Stawka cła wynosi 11,2%, jednak nie mniej niż 22€ i nie więcej niż 56€ za 100 kg surowca.

100t*1,8€/kg*0.112=20160€ (co daje 20,16€/100kg)

Ponieważ stawka minimalna wg WTC wynosi 22€/100kg, importer zapłaci 22000€ cła.

Motywy i skutki zastosowania ceł:

• Wpływ na terms of trade;

• Stabilizacja lub wzrost podaży danego produktu, również ze względów społecznych (np. zatrudnienie) lub politycznych;

• Ograniczenie konsumpcji danego dobra;

• Generowanie dochodów budżetowych;

• Ograniczenie importu.

Cena dobra importowanego po nałożeniu cła

(pozostałe czynniki wpływające na cenę towaru
na rynkach krajowych pomijamy)

Cenę światową towaru oznaczmy jako p, a cenę krajową po nałożeniu cła jako p_t. Wówczas cena towaru importowanego jest równa:

• W przypadku nałożenia na towar cła ad valorem oznaczonego jako t_a:

p_t =p(1+ t_a)

• W przypadku zastosowania dla danego towaru cła specyficznego oznaczonego jako t_s:

p_t =p+ t_s

System cen wejścia

• Stosowany np. na rynku owoców i warzyw;

• Ma za zadanie dostosować cenę wchodzącego na rynek wspólnotowy produktu do cen na rynku unijnym;

• System zróżnicowanych stawek celnych dostosowanych do sezonowych zmian cen produktów, wahań podaży oraz cen światowych.

Przykład:

Stawki celne dla pomidorów wyznaczone we Wspólnej Taryfie Celnej w okresie od 01 stycznia do 31 marca 2009 r.

Cena wejścia za 100 kg masy netto	Stawka cła
Nie mniejsza niż 84,6 €	8,8%
Od 82,9 € do 84,6 €	8,8% + 1,7 €/100 kg
Od 81,2 € do 82,9 €	8,8% + 3,4 €/100 kg
Od 79,5 € do 81,2 €	8,8% + 5,1 €/100 kg
Od 77,8 € do 79,5 €	8,8% + 6,8 €/100 kg
Mniejsza niż 77,8 €	8,8% + 29,8€/100 kg

Instrumenty parataryfowe

Instrumenty parataryfowe - ograniczenia w handlu zagranicznym mające charakter fiskalny i powodujące skutki identyczne jak cła. Prowadzą one do wzrostu ceny importowanego towaru i zmniejszają jego konkurencyjność na rynku wewnętrznym kraju, który je stosuje. Jako narzędzia selektywne obejmują one niektóre podmioty gospodarcze i wybrane towary. Jest to najbardziej zróżnicowana grupa instrumentów stosowanych w polityce handlowej.

Rodzaje instrumentów parataryfowych:

• Opłaty wyrównawcze, fiskalne etc.

• Subwencje eksportowe (subsydia)

• Podatki eksportowe;

• Dumping i in.

Opłaty wyrównawcze - różnica miedzy niższą ceną towaru importowanego a wyższą, ustaloną i gwarantowaną przez państwo, ceną wewnętrzną towaru produkowanego w kraju. Podstawowym celem opłat wyrównawczych jest podniesienie ceny towaru importowanego do poziomu ceny towaru krajowego w celu zrównania ich konkurencyjności.

Opłaty fiskalne - są stosowane wobec towarów nie produkowanych w kraju importera w celu zwiększenia dochodów budżetowych. Rzadziej opłaty te są wykorzystywane do ochrony bilansu płatniczego.

Opłaty specjalne - np. konsularne, stemplowe, statystyczne, administracyjne. Mogą one pełnić różne funkcje, a wiec zwiększać dochody budżetowe, chronić bilans płatniczy, zwiększać popyt na substytuty krajowe itp.

Podatki - są ograniczeniami, jeśli różnią się w odniesieniu do towarów importowanych w porównaniu z towarami produkowanymi w danym kraju. Podatki wewnętrzne mogą mieć charakter bezpośrednio obniżający zysk importera, jak również pośredni, a więc wpływać na zmniejszenie zysku importera przez podniesienie ceny wewnętrznej przywożonego towaru.

Subwencje eksportowe (subsydia) - świadczenia ze strony państwa na rzecz przedsiębiorstw produkujących i sprzedających swoje towary za granicą. W zakres tych subsydiów wchodzą m.in. premie, ulgi i ułatwienia udzielane przez państwo eksporterom w celu obniżenia kosztów eksportu.

Powody stosowania subsydiów:

• eksport nadwyżek towarowych niemoż1iwych do sprzedaży
  na rynku wewnętrznym;

• pełniejsze wykorzystanie możliwości produkcyjnych i wzrost zatrudnienia;

• przeciwdziałanie deficytowi bilansu handlowego.

Subsydia bezpośrednie - polegają na wypłacaniu eksporterom okreś1onych premii za1eżnie od wielkości zrealizowanego eksportu. Mogą one być udzielane w formie zwrotu eksporterowi różnicy między wyższą ceną wewnętrzną a niższą ceną światową, a także w formie wypłat na sfinansowanie badań rynków zagranicznych, akwizycji, reklamy itp.

Subsydia pośrednie - cechą ich jest przyjmowanie przez nie formy różnego typu ulg i ułatwień, obniżających koszty produkcji i ułatwiających eksport. Można podzielić je na trzy grupy:

• Ułatwienia fiskalne - przede wszystkim ulgi podatkowe;

• Ulgi kredytowe - obniżki oprocentowania kredytów udzielonych eksporterowi przez państwo, udzielanie gwarancji i poręczeń kredytowych lub też wydłużenie okresu karencji kredytowej;

• Korzyści z pokrywania przez państwo wydatków marketingowych eksportera.

Instrumenty pozataryfowe

Instrumenty pozataryfowe - inne niż cła i narzędzia parataryfowe bariery w handlu międzynarodowym, których funkcją jest bezpośrednie ograniczenie obrotów towarowych z zagranicą, a zwłaszcza ich wolumenu.

W praktyce są to:

• Ograniczenia ilościowe - kontyngenty, licencje importowe

• Ograniczenia dewizowe

• Ograniczenia jakościowe

• Ograniczenia techniczne

Ograniczenia ilościowe (kontyngenty) - okreś1enie przez państwo wolumenu importu lub eksportu, który nie może być przekroczony w skali roku (lub w innym okresie).

Przyczyny ilościowego ograniczania importu:

• ochrona produkcji krajowej, potrzeba skierowania popytu z towarów importowanych na krajowe,

• przeciwdziałanie deficytowi bilansu handlowego,

• względy sanitarne,

• względy bezpieczeństwa.

Przyczyny ilościowego ograniczania eksportu:

• potrzeba przeciwdziałania eksportowi towarów deficytowych
  na rynku krajowym,

• względy bezpieczeństwa;

• konieczność zastosowania retorsji wobec kraju, który postępuje nie fair wobec eksportera.

Kontyngenty globalne są ustalane autonomicznie przez rządy
i wyrażane w maksymalnych wielkościach importu poszczególnych towarów ze wszystkich krajów lub pewnej ich części.

Kontyngenty bilateralne (dwustronne) są uza1eżnione od ustępstw partnera.

Licencje importowe - zezwolenia wydawane przez władze państwowe przedsiębiorstwom na przywóz określonej ilości konkretnego towaru.. W praktyce państwo niekiedy zaprzestaje wydawania licencji, chociaż ustalony kontyngent nie został jeszcze wyczerpany.

Dobrowolne ograniczenia eksportu są wprowadzane przez kraj zmniejszający swój wywóz, ale na żądanie importera.

Ograniczenia dewizowe - całkowite lub częściowe zniesienie swobody obrotów dewizowych z zagranicą. W warunkach ograniczeń obroty te zostają poddane kontroli lub są w pełni przejmowane przez administrację państwową.

Niewymienialność wewnętrzna ma miejsce wówczas, gdy osoby, przedsiębiorstwa i instytucje danego kraju nie mają swobody wymiany swojej waluty wewnętrznej na waluty obce.

Niewymienialność zewnętrzna ma miejsce wówczas, gdy osoby, przedsiębiorstwa i instytucje zagraniczne nie mają zezwolenia
na wymianę waluty wewnętrznej danego kraju na inne waluty.

Transakcje barterowe - wymiana jednego towaru na inny, dokonywana w formie naturalnej, a więc bez udziału dewiz. Wymiana typu barterowego jest realizowana w sytuacjach szczególnie trudnych dla jednego z partnerów, gdy brak zagranicznych środków płatniczych nie pozwala mu na inną formę rozliczeń.

Zakupy rządowe - preferowanie towarów krajowych nawet wtedy, gdy są one droższe od przywożonych z zagranicy.

Umowy clearingowe - polegają na rozliczeniach między krajami z tytułu eksportu i importu, dokonywanych w walutach narodowych każdego z partnerów uczestniczących w clearingu. Rozliczenia te następują bez udziału dewiz. Mogą one mieć charakter dwustronny lub wielostronny. W przypadku rozliczeń wielostronnych clearing, pozwalając na wielostronną kompensatę sald, znacznie rozszerza zakres wymiany międzynarodowej w stosunku do clearingu dwustronnego ograniczonego możliwościami słabszego partnera.

Umowy płatnicze - dopuszczają pewien zakres rozliczeń dewizowych, precyzując granicę transferu dewiz w ujęciu globalnym lub według wyspecyfikowanych branżowo kontyngentów płatniczych. Mają one zastosowanie przy przechodzeniu krajów od całkowitych ograniczeń dewizowych do wymienialności walut.

Przeszkody techniczne, wymagania sanitarne i weterynaryjne - każdy kraj ma pełne prawo stosować normy i standardy techniczne, jakościowe, wymagania sanitarne i inne, w celu zapewnienia bezpieczeństwa użytkowania odpowiedniej jakości, zdrowotności towarów, itp. Sam fakt istnienia miedzy krajami różnic w przepisach i normach stanowi utrudnienie wymiany i ogranicza jej korzyści.

---